image097 (6)

U. Nfctmirrio. Kal^larnur cłNw. Warom, a KKi?.

isbn •y/H-aa-Gomc-n-s. c by waip 200?

Z3fciyiw3(fy planowania dydaktycznego 193

jest wielostronnie zaangażowany w swe działanie i nic ma dość czasu na to, by rozważać kwestie perspektywiczne. Edukacja jest złożoną działalnością, co powoduje, że jej przygotowanie koncepcyjne ma przemożny wpływ na wynik.

Główne wady planowania dydaktycznego są następujące:

1.    Pracochłonność. Planowanie zajęć edukacyjnych może zająć więcej czasu niż ich prowadzenie! Chodzi tu nie tyle o sporządzanie ewentualnej dokumentacji, ile o twórczy namysł, czytanie literatury, rozwiązywanie zadań i sprawdzanie prac uczniów z intencją rozpoznania ich potrzeb. Nauczyciel może - a często także musi - myśleć o czekającym go semestrze, tygodniu lub dniu pracy w różnych miejscach i o różnych porach. Ta właściwość jego roli została nazwana „niejasnością" i „konfliktem z innymi rolami" - w r. 2 (tab. 8). Gdy liczba przedmiotów i oddziałów (klas) szkolnych rośnie, trud nauczyciela planującego swoją pracę zwielokrotnia się.

2.    Obniżenie wrażliwości i elastyczności nauczyciela. Mając plan, nauczyciel stara się o jego wykonanie i „poprzez plan” patrzy na wydarzenia w klasie. To może powodować, że nie dostrzega tych zachowań uczniów, które w innych warunkach zwróciłyby jego uwagę i wywołały reakcję, a niekiedy nawet - na poczekaniu zmianę tematu lekcji (Kruszewski, 1993). Zjawisko jest trudne do przezwyciężenia, bo naturalnym pragnieniem każdego wykonawcy planu jest uproszczenie dzięki niemu swojej pracy, nie zaś jej skomplikowanie. Działanie według planu może mieć posmak autorytarny, gdy uczniowie nie biorą udziału w jego wytwarzaniu i mają ograniczoną świadomość zamiarów nauczyciela.

3.    Pozorowanie działania. Zdarza się, że eleganckie plany nie pokrywają się z rzeczywistością, gdyż nie udaje się ich ani wykonać, ani zastąpić lepszym rozwiązaniem. Plany pozostające na papierze są atrybutem „dydaktyki niedzielnej", w której spełnia się rzekomo każde życzenie nauczyciela. Plany kierunkowe, wynikowe i metodyczne rzadko pokazują trudności do pokonania i prawie nigdy nie są uzupełniane notatkami o braku realizacji. Tymczasem to nie planowanie, ale kierowanie uczeniem się jest sposobem dokonania pożądanej zmiany w uczniu. Komplet planów nie dokumentuje działania edukacyjnego wystarczająco.

Istotną funkcją planowania dydaktycznego jest podnoszenie kwalifikacji nauczyciela. Bywa to przedstawiane jako spirala edukacyjna - wykorzystanie doświadczeń pedagogicznych nauczyciela w kolejnych cyklach określonego rodzaju kształcenia. Jej wersja dostosowana do systemu planowania objaśnionego w tym rozdziale podręcznika jest przedstawiona na rys. 12.

Cykl zdobywania doświadczeń rozpoczyna się od trzech etapów planowania dydaktycznego, przechodzi w działanie edukacyjne i prowadzi do osiągnięć uczniów. Osiągnięcia uczniów (wysokie lub niskie) mogą skłonić nauczyciela do refleksji nad planowaniem i działaniem, a wtedy występuje ich efekt zwrotny, jako

www.waip.com.pl

B JAttnirrŁa faii/iwifcWw Wirmwa 2«I7. ISBN 978-43-60807-11S, C by WAlP 2007

194    Raabttł 6. Trzy etapy pilnowania dydaktycznego

Rysunek 12. Spirala edukacyjna

wpływ na kolejne kręgi przygotowań zajęć edukacyjnych. Na podstawie analizy przebiegu planowania, przebiegu zajęć edukacyjnych i wyników, jakie osiągnęli uczniowie, nauczyciel modyfikuje (w kolejnych latach) planowanie i działanie, po czym znów ewaluuje (sprawdza i ocenia) wyniki. Dopóki spirala edukacyjna czynności nauczyciela rozwija się, rosną jego kwalifikacje zawodowe.

Podsumowanie

Kierowanie uczeniem się polega na pomaganiu uczniom w tej trudnej dla nich czynności. Jedną z dziedzin kierowania uczeniem się jest planowanie dydaktyczne, rozumiane jako sporządzanie planów dydaktycznych - wytycznych działania edukacyjnego.

Do zalet planowania dydaktycznego należą: (1) porządkowanie treści kształcenia, (2) przygotowanie nauczyciela do lekcji i (3) rozważne podejmowanie decyzji. Do wad planowania należą: (1) pracochłonność, (2) obniżanie wrażliwości i elastyczności nauczyciela oraz (3) możliwość pozorowania działania edukacyjnego.

Rozróżniamy dwa style kierowania uczeniem się: styl relacyjny i styl zadaniowy (tab. 33). Styl zadaniowy kierowania dydaktycznego bardziej sprzyja planowaniu zajęć edukacyjnych przez nauczyciela, styl relacyjny wnosi inicjatywę uczniów i spontaniczność działań.

Od wszelkich planów wymaga się (1) trafności, (2) logicznej konstrukcji i (3) praktycznej użyteczności. W dydaktyce uzyskujemy te wartości przez wyodrębnienie trzech etapów planowania: planowania kierunkowego, planowania wynikowego i planowania metodycznego (tab. 34).