image143 (7)

U. Nfctmirrio. X(zl.slcrnie akolitę, Wiremia 2007. isbn y/H-aa-Gornc-n-a. c by waip 200?

Metody sprawdzania ost^nięc    285

kierowane przez ucznia. Nauczyciel kierujący sprawdzaniem osiągnięć może być nauczycielem danego ucznia, członkiem komisji, autorem testu lub pracownikiem instytucji zewnętrznej. Uczeń samodzielnie sprawdzający swą wiedzę też na ogól korzysta z dostępnych materiałów (podręczników, testów, internetu), lecz decyzje o podjęciu i przebiegu sprawdzania należą do niego.

Samodzielne sprawdzanie swoich osiągnięć przez uczniów („samospraw-dzanie”) jest cenną umiejętnością poznawczą, ale wyjątkowo dla nich trudną poznawczo i motywacyjnie. Tylko najpilniejsi uczniowie dokonają go z własnej inicjatywy, a reszta musi być do tego regularnie wdrażana przez odpowiednie ćwiczenia podczas lekcji i w domu.

4 i 5. Podział metod na holistyczne i analityczne dotyczy ujęcia treści kształcenia, a stopniowanie autentyzmu i symulacji w sprawdzaniu jest głównie kwestią wyposażenia dydaktycznego. Krzyżując te dwa podziały, otrzymujemy tabelę najczęściej stosowanych metod sprawdzania indywidualnego kierowanego przez nauczycieli (tab. 43).

Tabela 43. Metody indywidualnego sprawdzania osiącjnięr uczniów przez nauczyciela (uproszczenie)

	AUTENTYZM UCZENIA SIĘ WYSOKI UMIARKOWANY NISKI
Czynnotf ucznia	działanie	pisanie	mówienie
Metody holistyczne	próba pracy i praca projektowa	wypracowanie	opowiadanie ucznia
Metod)’analityczne	wykonywanie zadań praktycznych	..kartkówka*'	odpytywanie

Uproszczenie klasyfikacji metod przedstawionej w tab. 42 jest dwojakie:

1.    Rozróżnienie „działania”, „pisania" i „mówienia” jako trzech rodzajów czynności uczniów podczas egzaminu jest raczej powierzchowne, bo główna trudność zadania szkolnego ma zwykle charakter intelektualny, a więc rozwiązując je, uczeń „myśli i działa", „myśli i pisze", „myśli i mówi”. W sprawdzaniu akcent pada zwykle na zrozumienie informacji i jej stosowanie, nic zaś na sposób przedstawienia rozwiązania zadań.

2.    Nie we wszystkich przedmiotach autentyzm działania praktycznego (fizycznego, manualnego) jest istotnie wyższy od pisania i mówienia o tym działaniu. W' wielu dziedzinach chodzi o umiejętność pisania (form literackich, sprawozdań naukowych, korespondencji biurowej i handlowej, programów komputerowych) lub mówienia (opowiadania, recytowania, kierowania naradą) i w tym właśnie przodują odpowiedni specjaliści, dostarczający uczniom najlepszych wzorów (tab. 19 w r. 4).

www.waip.com.pl

8 Nfccmirrio. Katdanw aMm. Wirwiwa 2W7 ISBN 978-83410807-11 ■&. C by WAIP 2007

286 Rozdzwł 9 Sprawdzanie o«.}gmęctKzniów

A oto krótki przegląd metod, wymienionych w tab. 42.

Próba pracy jest zadaniem zawodowym zaopatrzonym w kryteria oceny i schemat punktowania (Niemiecko, 1999, s. 83-85). Spotykamy ją najczęściej w szkołach zawodowych, w tym zwłaszcza rzemieślniczych i artystycznych. O przykłady w nich nietrudno: prezentacja towarów (sprzedawca), okresowy przegląd samochodu (mechanik), przesadzanie roślin (ogrodnik), ugotowanie obiadu (kucharz), uszycie sukienki (krawcowa). Próba pracy trwa zwykle kilka godzin, ale może rozciągać się nawet na kilka dni. Praca projektowa, scharakteryzowana w poprzednim rozdziale, trwa zwykle parę tygodni.

Wykonywanie zadań praktycznych to czynności ucznia symulujące elementy działania zawodowego (tamże, s. 87-92). Symulacja może być niska, jak przy zadaniach wykonywanych w dobrze wyposażonej pracowni szkolnej (np. analizy literackie i historyczne, biologiczne badania mikroskopowe, analizy chemiczne, konstrukcje mechaniczne i elektroniczne, programowanie komputerowe), lub wysoka, jak przy zadaniach wykonywanych w izbie szkolnej (pisanie listu, rysowanie obiektów przyrodniczych, dokonywanie prostych pomiarów, interpretacje schematów). Nauczyciel sporządza schemat punktowania wyników takiego zadania, czyli wykaz pożądanych właściwości procesu i wyniku rozwiązywania zadania wraz ze skalami ocen tych właściwości, a suma punktów jest miarą osiągnięć ucznia.

Wypracowanie jest tu rozumiane jako pisemna praca ucznia o wysokiej samodzielności, spoistości i dbałości redakcyjnej (tamże, s. 99-103). Jest ono oceniane jako całość pod wieloma względami: rzeczowym (dobór, wykorzystanie i wytwarzanie informacji), kompozycyjnym (układ treści, struktura logiczna) i językowym (gramatyka i stylistyka). Osobne punktowanie tych aspektów wypracowania podnosi jakość sprzężenia zwrotnego jego oceny z rozwojem poznawczym ucznia, ale bywa i tak, że traci na tym holistyczny walor sprawdzania.

„Kartkówka” jest zbiorem kilku, rzadziej kilkunastu pytań sprawdzających szczegółowe wiadomości lub umiejętności ucznia. Tu nie liczy się w zasadzie kompozycja odpowiedzi, która jest co najwyżej kilkuzdaniowa lub złożona z kilku zapisów matematycznych, i na ogół mniej liczy się jakość językowa. Nauczyciel chce dowiedzieć się o opanowaniu przez ucznia wybranych szczegółowych czynności i na tej podstawie wnioskować o przebiegu uczenia się. Zabiera to mniej czasu niż pisanie i sprawdzanie wypracowań.

Opowiadanie ucznia jako metoda sprawdzania osiągnięć jest wypowiedzią wielozdaniową ucznia przedstawiającą jego wiedzę na określony temat. Może mieć, jak opowiadanie nauczyciela (r. 7), fabułę i akcję, ale częściej jest tylko odtworzeniem informacji z podręcznika lub uzyskanej podczas lekcji. Gdy uczeń odtwarza tę informację, nie wykracza ponad kategorię A (zapamiętanie wiadomości)