ImageDownloader9 do

I

— 18 —

niem wielkiem odpowiedzieć, jak mogła rzecz z siebie tak poważna obwołany być za czczą i szkodliwy? Tudzież , o ile da się (w tak złem powietrzu) skreślić także pojęcie polskie, na tern obszernem polu koczujące...

Zapytanie jednakże pierwsze milczeniem tylko, albo skreśleniem ogólnem stanowiska sztuki do doktryny, albo nasłępującem, co najlepiej, zbyć można porównaniem :

I kryształowa szyba kiedy się w skośnie na nią patrzy, zasłania oczom przedmioty.,..

Przejdźmy teraz do narodowych pojęć :

* *

Zdaje mi się że dotąd nieokreślono jeszcze ani w sposób wyraźny określić probowano, czyli i o ile i jako ma się właściwie rozumieć to słowo : sztuka-narodowa. Jest albowiem wiele sposobów bardzo klassyczną i akademicką formę mających, a sporządzonych, zdałoby się wyłącznie ku temu, aby treści zawiłe, mianowicie zaś te których rozwiązanie owoców pochlebnych nie przynosi, omawiać, od-raczać, lub solennem pokrywszy milczeniem, mieć je na boku, i ostrożnie, jak starą broń nabitą, w około której domownikom i dziatwie skrzętnie radzą przechodzić... Taki stary arkebuz wszakże pokazuje się z czasem, że bynajmniej nabitym nie będąc, próżno straszył lal parę z kąta swego.

Sztuka narodowa, jako czas, może być tylko wyrazicielką historycznój, że tak powiem godziny, o którój naród jaki poczuwa się do udziału >v wyrobie ogólnym — dzisiejsze rysunki Chińskie zupełnie tej wartości są co Byznncko-włoskie, -przed Giottom lubo Chińczycy na tak niesłychanie wyłącznej osobności trzymają się.... Proszę tedy z łaski swojej zjawisko to inaczej wytłómaczyć... (!).

Sztuka narodowa, jako miejsce może już być wyłączniej uważaną, ale i to ze względów następujących :

Idea, gdyby tylko myśleniem czczem pozostać miała niepotrzebowałaby bynajmniej warunkom miejsca odpowiadać; ale że Idea prawdą zostać ma, a prawda nie jest tylko onem samem myśleniem czczem ; idea przeto poddawaną jest w części pewnej i warunkom miejsca, nie ażeby przez takową próbę traciła co, ale owszem aby jedną więcćj zaletę zdobywała. Duch modlić się może tak szybko , że warunki miejsca przed tą oną szybkością ducha zniknąwszy; jakkolwiek trwają zawsze , nie trwają już dla modlitwy jego : ale człowiek kiedy modli się, potrzebuje choćby tyle miejsca, aby spokojnie klęknąć mógł. Tak się to ma idea do materyi, czas do przestrzeni — rzecz, za niesłychanie zawiłą i do okazania niepodobną uważana!

Żeby jednak bliższe z tego dla narodowej sztuki wyprowadzić się dało wnioski, równanie ono powyższe nie wystarcza, trzeba jeszcze wyniku z równania tego, trzeba jeszcze tej trzeciej rzeczy, któraby owocem czasu i owocem przestrzeni naraz na drodze sztuki będąc świadczyła nam nie-lylko o istnieniu stopni i kierunków, ale i wskazywała one w pewnym względzie. Takim to więc owocem cóż jest?... wyraz czyli jak się to potocznie mówi : słowo.