Image
58 djvu

147

wych, w jego imieniu ogłaszane są wszelkie akta publiczne. Najwyższą władzę wykonawczą w państwie piastuje król wraz z radą swoją—strażą praw. Skupia ona w sobie wszystkie nici admi-nistracyi państwowej; zakres jej działania rozciąga się zarówno na Koronę jak i na Litwę; składa się z prymasa i 5-u ministrów (policyi, pieczęci, wojny, skarbu i spraw zagranicznych), mianowanych przez króla, a odpowiedzialnych przed sejmem. Straż piastowała władzę najwyższą, król miał w niej głos rozstrzygający, uchwały jej wykonywały komisye rządowe i wojewódzkie. Polska pozyskała rząd jednolity, sprężysty, stojący na czele całego kraju; usunięta została dotychczasowa bezsilność władz wykonawczych; od możliwych nadużyć strzegła zasada odpowiedzialności urzędników przed sejmem.

Ostatnie punkty konstytucyi dotyczyły sądownictwa, w którem na razie nie zaprowadzono zmian zasadniczych, dalej wykształcenia dzieci królewskich i ustanowienia regencyi, czyli zastępstwa w razie małoletności czy choroby panującego króla.

Konstytucya 3-go Maja świadczy o dojrzałości politycznej posłów sejmu czteroletniego, przetwarza ustrój Rzeczypospolitej, usuwa najbardziej rażące wady i braki, jest pierwszym krokiem do przyszłego usunięcia różnic stanowych. Niestety, zbawienne zmiany przyszły zbyt późno, powstały przeciwko nim żywioły wsteczne, stojące na stanowisku obrony „złotej wolności szlacheckiej” i zawiązały konfederacyę Targowicką. Przystąpił do niej król, paraliżując tym krokiem wszelką walkę. Zbawienne reformy zniesiono, a na Polskę spadły klęski drugiego i trzeciego rozbioru.