Image
48 djvu

139

a masy szlacheckie, począwszy od wieku XVlI-go, ciemne są, zabobonne, brak im wiedzy niezbędnej do zrozumienia potrzeb państwowych, brak ducha obywatelskiego i szerszego na świat poglądu.

Ustrój państwa Polskiego, określony w ustawie „Nihil Novi”, nosi w'sobie zarody przyszłej niemocy. Brakło ześrodkowanej władzy wykonawczej, gdyż jej skupienie wstrętne było dla szlachty, przeciwne jej pojęciom o wolności. Król nie mógł oddalać niedbałych lub nieuczciwych urzędników, piastowali oni dożywotnio najwyższe godności, zaniedbywali nieraz spełnianie obowiązków, paraliżując każdą energiczniejszą działalność rządu polskiego. Po województwach rządziła szlachta sejmikowa, o ładzie, o sprężystej administracyi nie mogło być nawet mowy w tych warunkach. Polska pozostała do końca istnienia swego luźnym związkiem województw, nie umiała zespolić sił swoich. W ustroju władzy prawodawczej tkwiły również zasadnicze braki: przewaga sejmików nad sejmem walnym, instrukcye dawane posłom, liberum veto, zwyczaj rozstrzygania spraw wszelkich jednomyślnością. Posłowie nie uważali się za przedstawicieli narodu, bronili interesów szlachty swojego województwa. Zrywania sejmów, owoc prywaty, przekupstwa lub intryg, uniemożliwiały normalny bieg ustawodawstwa państwowego, wystawiały bezbronny kraj na łup nieprzyjaciół.

Państwo Polskie nie miało niezbędnych środków materyalnych, szlachta wolną była od podatków, a opłaty składane przez inne stany, łącznie z dochodami dóbr królewskich, nie mogły wystarczyć na rosnące potrzeby państwowe. Szlachta najusilniej opierała się ustanowieniu podatków stałych, uchwalała je zawsze jednorazo-