img025

Część I. Humor w komunikacji językowej

Wniosek płynący z raportu naukowego zostaje podany w atrakcyjniejszej dla wj. i formie, a jedyna wyraźna pozostałość po pierwotnym stylu stanowi tu ścisłe -z dalekie od konkretności - pojęcie dwudziestu czterech sromów alkoholu. Zna-:nnc dla angażowania uwagi odbiorcy i budowania z nim więzi staje sic także sowanic pierwszej osoby liczby mnogiej.

Manifestację swobody językowej stanowi wykorzystywanie słownictwa naeccho-lcgo. potocznych związków frazeologicznych, a niekiedy nawet - żartobliwych logizmów:

S'awc< na pierwszy rzut oka można zauważyć, że stę amerykanizujemy, a Amerykanie sic co o polonizują. Już za kilka dni będziemy sic walcmynkować [...].

...) Tafcie zmiany nazw mogą powodować rozdwojenie, roztmjenic. a nawet rozczworzcnic :owskicj jaźni. W pewnym momencie można bowiem przestać kojarzyć nazwę swojej ukocha-Irużyny.

Umniejszaniu stopnia oficjalności służą ponadto wtrącenia, ekspresywne partykuły wykrzykniki, które nadają komunikatowi znamiona spontaniczności:

lic tylko w sporcie najłatwiej i najdłużej zapamiętujemy wydarzenia nadzwyczajne. Z jednej y mogą to być fantastyczne dokonania i koszmarne kiksy. Może to niesprawiedliwe, ba, na o niesprawiedliwe, ale tak już jesteśmy skonstruowani.

ajwyraźnicj ludzie potrafią odróżnić dobrego gospodarza od złego i uczciwego od - no niech c - od rnnicj uczciwego.

. Stasiński, pisząc o cechach felietonu, wspomina o „natarczywości ironii" oraz wiązku drwiny"¹¹. Wspomniane cechy w relacjach dziennikarskich pojawiają iż. o wiele rzadziej i w znacznie mniejszym natężeniu. Wypowiedź ironiczna osiągana poprzez wykorzystywanie dwuznaczności: O narodzie, któremu za ki ze sportem wystarcza oglądanie Małysza [...], lecz rozbieżność pomiędzy iwym przekazem a dosłownym znaczeniem uwidacznia się najpełniej w przy* i barwnych hiperbol skontrastowanych z szarą rzeczywistością, np. krajowym oni mowy polskiej przydałoby się przystąpienie do - wprowadzanego dla obco-vców - egzaminu certyfikacyjnego, a nasi zlotouści politycy często zaponiina-/m jest grzeczność.

niczny charakter mają także rozwinięcia wypowiedzi, które - w opinii komen-go - najwyraźniej nic zasługują na to, aby mogły być poważnie traktowane:

orter: Wicepremier Marek Pol dziś. jak co dzień, zapraszał do odwiedzenia kolejnych k).

Pol: Ja zapraszam na autostradę A-2. Za sześć czy siedem miesięcy (...] zapraszani na dę A-4.

orter: My zapraszamy w okolice Gdańska. Wystarczy jedynie odrobinę wysilić wyobraź-tobaczyć mknące samochody, równiutki asfalt, wiadukty i eleganckie zajazdy. (Wypowic-irzyszy obraz zwykłej drogi oraz okolicznych tak )

Stasiński. Poeryka ł pragmatyka felietonu..., s. 10, 12.

Ostentacyjne okazywanie dystansu wobec usłyszanych deklaracji służy tu budowaniu więzi z profilowanym odbiorca. Pozyskiwanie widzów poprzez deprecjację wypowiedzi przedstawianych osób stanowi jednak przykład zbyt daleko idącej swobody dziennikarskiej.

Naturalnie, takie formy przekazu uobecniają się najczęściej w relacjach, które sy poświęcone mniej istotnym wydarzeniom i pojawiaj:) się na końcu wydania. Warto tu przypomnieć, iż miejscem narodzin felietonu stała się dolna część gazetowej kolumny. odcięta zazwyczaj gruba kreska. Takie ostatnie relacje dziennikarskie często pełnia - oczekiwana przez odbiorców - funkcję dclcctare, a segmentacji służą tu uwagi mctaickstowe: Na zakończenie Faktów coS liejszego. Środki stylistyczne nic znnja jednak zbyt ostrych granic i pełnia funkcję atraktywna” w wielu relacjach. Zebrany materiał pozwala zilustrować dziesiątki figur retorycznych, jednakże z uwagi na temat pracy oraz jej długość, konieczny stal się wybór tych środków, w których - zdaniem autora - najpełniej objawia się językowa swoboda nadawcy, służącą zwiększaniu aktywności odbioru.

2. Środki stylistyczne służgee kondensacji treści

Czynnikiem angażującym uwagę widza jest eliptyczność i możliwość różnorodnego odczytywania komunikatu, co jest często wykorzystywane w nagłówkach. Przykuwają one wzrok odbiorcy swa wielkością oraz położeniem (tuż pod obrazem w lewym górnym rogu ekranu). Obraz sprzyja tworzeniu enigmatycznych nagłówków, pozwalając odbiorcy doprecyzować ich treść - np. zdjęcie gmachu sejmu towarzyszące napisowi: A ci znowu... informuje, że zapewne będzie mowa o kolejnych, burzliwych obradach. Obraz staje się także pomocny przy interpretacji wyrażeń wieloznacznych, a kilku(nasto)sckundowa obecność nagłówków zwiększa prawdopodobieństwo jej dokonywania. Ponadto wykorzystywanie kanału wizualnego wzbogaca paletę środków stylistycznych, dajyc możliwość wykorzystania homofonii oraz figur graficznych.

Popularnym środkiem wykorzystywanym w nagłówkach jest kontaminacja. Definiowana zgodnie ze swa etymologia (contaminatio - późn. łac. ‘zetknięcie: splamienie*) jako ‘zmieszanie, skrzyżowanie (części) dwóch wyrazów albo wyrażeń, nasuwających się mówcy jednocześnie i połączonych przez niego omyłkowo w całość’^l} dotyczy również zamierzonych innowacji, które stanowią przejaw wysokiej kompetencji językowej nadawcy.

Kontaminacjc leksykalne ubarwiają wypowiedź i sprawiają, że nawet najkrótszym nagłówkom towarzyszy bogata wartość informacyjna: Polmysly (o projektach Marka Pola); Podlas Vcgas (o śmiałych i nierealnych planach inwestycji na Podla-

^,ł Termin funkcji airakiywncj przyjmuję za H. Markiewiczem (Zabawy literackie, Kraków? 1992. *. 24).

■^ł Słownik wyrazów obcych, W. Kopaliński (red.). Warszawa I9S9. s. 277.