img034 (26)

się podejmie badania filologiczne, trzeba najpierw przeprowadzić studia typograficzne.” Czy jest to metoda skuteczna? Nie wydaje mi się.

Nadto, nawet gdyby ta „metoda” okazała się skuteczna w wypadku pokrewieństwa między pismem z doliny Indusu a pismem hinduskim — przeskok o jakieś 2000 lat — czy upoważniałoby to odczytywacza do kreowania pisma znad Indusu na prototyp alfabetów północnosemickiego i greckiego? Cóż, chi vivra vedrd\

PRZYPUSZCZALNE WPŁYWY NA INNE PISMA

Co się tyczy przypuszczalnych wpływów pisma z doliny Indusu na inne pisma, to, jak już wspominaliśmy, wysunięto hipotezę, że pismo to wiąże się z alfabetem brahmi. Wielu uczonych (Langdon, Hunter, Hutton i inni) uznało słuszność teorii, że alfabet brahmi jest pochodną pisma z doliny Indusu, wszelako w najstarszej literaturze indyjskiej nie ma żadnych śladów takiego pisma. Dlatego nie sądzę, by między pismem z doliny Indusu a brahmi zachodził jakikolwiek dający się udowodnić związek.

Jeszcze trudniej byłoby przyjąć hipotezę Huntera, że pismo z doliny Indusu oddziałało na stworzenie między innymi alfabetu fenickiego i sa-bejskiego oraz sylabariusza cypryjskiego. Podobieństwo pewnych znaków jest czysto zewnętrzne i przypadkowe. W końcu G. de Hevesy wysunął hipotezę, że pismo z doliny Indusu należy wiązać z tajemniczym pismem z Wyspy Wielkanocnej; oprócz pewnych podobieństw zewnętrznych między symbolami, niekiedy wyolbrzymionych przez de Hevesy’ego, pisma te, odległe w czasie o tysiące lat i w przestrzeni o tysiące kilometrów, zdaje się łączyć jedynie to, że oba są do. tej pory pismami tajemniczymi; próba powiązania ich ze sobą jeszcze bardziej zawikłałaby cały problem, nie rokując nadziei na uzyskanie jakichkolwiek wyników.

Rozdział V

HETYCI I ICH PISMA HETYCI

Hetyci to grupa ludów różniących się między sobą pod względem etnicz nyin i językowym, a zamieszkujących Azję Mniejszą i północną Syrii od trzeciego do pierwszego tysiąclecia p.n.e. Byli oni twórcami wysoci rozwiniętej cywilizacji; ich państwo stanowiło przez ponad 200 lat (okołc 1400—1200 p.n.e.) jedno z głównych imperiów Bliskiego Wschodu.

Z góry należy wyjaśnić, że nazwa „Hetyci” bynajmniej nie jest ścisła Zaćżerpnięto ją z Biblii, gdzie częste są wzmianki o Hetytach, po he-brajsku Hittim albo hene Heth (stąd niemiecka nazwa Iiethiter), jakc o jednym z ludów Palestyny przedizraelskiej. Uchodzili nawet za spokrewnionych etnicznie z Knnanejczykami, jako że Hetha uważa się za drugiegc z kolei syna Kanaana (Rodź. X, 15), Ezechiel zaś mówiąc o Jerozolimie pisze: „Z pochodzenia swego i urodzenia swego jesteś z ziemi Kanaan Ojciec twój był Amorytą, a matka twoja — Hetytką” (XVI, 3, 45). Z drugiej strony wiele ustępów Biblii mówi o hetyckich królach Syrii.

Inskrypcje egipskie wspominają o potężnym imperium Heta, któregc władcy wałczyli z Egiptem od XV do XIII wieku p.n.e. o zwierzchnictwo nad Syrią, ale częstokroć zawierali z nim traktaty i brali sobie żony spośród Egipcjanek.

Różne wzmianki znajdujemy w inskrypcjach klinowych: 1. O Hatti wspomina się w XVIII wieku p.n.e. jako o tych, którzy zrzucili z tronu babilońską dynastię Hammurabiego. 2. O potędze Hatti w Syrii w XIV wieku p.n.e. mówią tabliczki z Amarna. 3. Inskrypcje asyryjskie wskazują, że lud Hatti często toczył walki z Asyryjczykami, od czasów Tiglatpile-sara I, około 1100 roku p.n.e., aż do ostatecznego podboju Karkemiszu przez Sargona II w roku 717 p.n.e. 4. Inskrypcje z Urartu z IX—VIII wieku p.n.e. zawierają kilka aluzji do wypraw przeciwko ludowi Hatti.

Wzmianki greckie są bardzo nieliczne i bardzo mętne. Brak nam pew-ności, czy Keteioi z Odysei (XI, 521) byli rzeczywiście Hetytami. Herodot (I, 76) mówi o nich jako o Syryjczykach, podczas gdy Strabon (XII, III, 9) nazywa ich Leukosyroi, „Białymi Syryjczykami”.