img082 (16)

82,3 władzy zależy od przyporządkowania tej władzy do jej przedmiotu, wobec czego intelekt, ujęty sam w sobie i po prostu, jest doskonalszy i szlachetniejszy od woli.

v

Gdy jednak rozpatrujemy obie władze pod pewnym względem i przez porównanie, wówczas stwierdzamy, że wola jest niekiedy doskonalsza od intelektu. Zachodzi to mianowicie wówczas, gdy przedmiotem woli jest rzecz doskonalsza od rzeczy stanowiącej przedmiot intelektu. Podobnie moglibyśmy powiedzieć, że słuch jest pod pewnym względem szlachetniejszy od wzroku z racji tego, że jakaś rzecz poznana przez nas słuchowo jest szlachetniejsza od rzeczy, którą poznajemy drogą wrażeń barwnych, chociaż barwa jest szlachetniejsza i prostsza aniżeli dźwięk [164], Jak bowiem poprzednio powiedziano‘, działanie intelektu polega na tym, że pojęcie rzeczy poznanej znajduje się w poznającym umysłowo, natomiast akt woli dokonywa się przez to, że wola skłania się do samej rzeczy, takiej, jaką jest sama w sobie. I dlatego to powiada Filozof w 6 księdze Metafizyki², że dobro i zło będące przedmiotami woli znajdują się w rzeczach; prawda zaś i fałsz jako przedmioty intelektu tkwią w umyśle. Skoro więc rzecz, w której jest dobro, doskonalsza jest od samej duszy, w której tkwi po-

tio potentiae sit secundum ordinem ad obiectum, sequitur quod secun-dum se et simpliciter intelieetus sit altior et nobilior voluntate.

I; ■

1027 b 25 nn

Secundum quid autem, et per comparationem ad alterum, voluntas invenitur Interdum altior intellectu; exeo scilicet quod obiectum voluntatis in altiori re invenitur quam obiectum intelieetus. Sicut si dicerem auditum esse secundum quid nobiliorem visu, in quantum res aliąua cuius est sonus, nobilior est aliqua re cuius est color, quamvis color sit nobilior et slm-plicior sono. Ut enim supra dictum est, aetio intelieetus consistit in hoc quod ralio rei intellectae est in intelligente; actus vero voluntatis perfieitur in hoc quod voluntas inclinatur ad ipsam rem prout in se est. Et ideo Philosophus dicit, in 6 Metaphys., quod bonum et malum, quae sunt obiecta voluntatis, sunt in rebus; rerum et falsum, quae sunt obiecta intelieetus, sunt in mente. Quando igitur res in qua est bonum, est nobilior ipsa anima, in qua est ratio intelleeta; per com-

* 1, 16. 1 2 Metaphys E, 3

znane pojęcie, to w porównaniu do takiej rzeczy wola jest 83, doskonalsza od intelektu. Gdy natomiast rzecz, w której jest dobro, jest mniej doskonała od duszy, wówczas również i przez porównanie do takiej rzeczy intelekt jest doskonalszy od woli. Stąd miłość Boga lepsza jest od poznania Go, a przeciwnie: poznanie rzeczy materialnych lepsze jest aniżeli ich miłowanie. Jednakże po prostu intelekt jest od woli szlachetniejszy.

ODPOWIEDZI NA TRUDNOŚCI

1.    Pojęcie przyczyny ustalamy na podstawie porównania czegoś jednego z czymś drugim, a w tego rodzaju porównaniu pojęcie dobra jest czymś ważniejszym. Lecz prawdziwe określamy w sposób bardziej oderwany i oznacza ono pojęcie samego dobra. Stąd to i dobro jest czymś prawdziwym.

Ale odwrotnie: również i samo prawdziwe jest pewnym dobrem, z racji tego, że intelekt jest pewną rzeczą, a prawdziwe stanowi jego cel. A pośród różnych innych celów ten cel jest doskonalszy, tak jak intelekt jest doskonalszy od innych władz.

2.    Co jest wcześniejsze w rozwoju i w czasie, to jest mniej doskonałe, gdyż w jednej i tej samej rzeczy możność wyprzedza w czasie akt, a niedoskonałość występuje przed tym co doskonałe. Lecz to, co jest pierwsze po prostu parationem ad talem rem, voluntas est altior intellectu. Quando vero res in qua est bonum. est infra animam; tunc etiam per comparatio-nem ad talem rem, intelieetus est altior voluntate. Unde melior est amor Dei quam cognitio: e contrario autem melior est cognitio rerum corporalium quam amor. Simpliciter tamen intelieetus est nobilior quam voluntas.

AD PRIMUM ergo dicendum quod ratio causae accipitur secundum comparationem unius ad alterum, et in tali comparatione ratio boni principalior invenitur: sed verum dicitur magis absolute, et ipsius boni rationem significat. Unde et bonum quoddam verum est. Sed rur-sus et ipsum verum est quoddam bonum; secundum quod intelieetus res quaedam est, et verum tinis ipsius. Et inter alios fines iste finis est excellentior; sicut intelieetus inter alias potentias.

AD SECUNDUM dicendum quod illud quod est prius generatione et tempore, est imperfectius: quia in uno et eodem potentia tempore praecedit actum, et imperfectio perfectionem, Sed illud quod est prius

413