img204 (11)

STADIUM I    STADIUM II

Rys. 9. Przechodzenie od obrazów zmysłowych do pojęć. Stadium I: zmysłowe obrazy przedmiotów (wyobrażenia) i zarysowujące się słowo reprezentujące te przedmioty; stadium II: słowo i zmysłowe obrazy przedmiotów reprezentowanych przez to słowo

W stadium pierwszym poznajemy przedmioty należące do tego samego gatunku, np. różne owoce. Podobieństwo cech tych przedmiotów (np. jabłek, gruszek, śliwek — w przypadku owoców krajowych jadalnych) prowadzi do zarysowania się pojęcia zawierającego cechy wspólne poznawanych przedmiotów. Wówczas następuje drugie stadium poznania — wyodrębnienie się pojęcia i nadanie mu konkretnej nazwy w formie słownej.

Przejście od obrazu zmysłowego do pojęcia jest przejściem dialektycznym: następuje „skokowa” zmiana jakościowa — od obrazu zmysłowego do pojęcia, przy czym wyodrębnione przez abstrakcję cechy przedmiotów tworzą treść pojęcia, a łącząc isię w formę słowną tworzą równocześnie znaczenie słowa, odpowiadające treści pojęcia¹. Podłoże nowego słowa stanowią więc poznane uprzednio konkretne przedmioty i ich wspólne cechy. Słowa oznaczają to, co ogólne, tj. całokształt cech Wspólnych dla określonej klasy przedmiotów.

Słowa mają brzmienie. Między brzmieniem a znaczeniem słowa istnieje wewnętrzny, skomplikowany związek. Skomplikowanie to wyraża się w zjawiskach hoimonimii — stąd wynika polisemantyczność² słów.

Treścią słowa jest znaczenie, którego istotę stanowi pojęcie. Każde słowo ma więc określoną treść, czyli znaczę n i e, oraz formę zewnętrzną — dźwięk o w ą. Ponadto posiada ono formę wewnętrzną, którą jest jego znaczenie etymologiczne. Budowę słowa przedstawia podany niżej schemat:

1 brzmienie

znaczenie

semaintyczno-leksy-k a 1 n e:

nośnik tego znaczenia to temat;

temat to rdzeń z afiksami słowotwórczymi, np.:    /na/

na/ucz/yciel, myśl/iciel

O brzmieniu słowa decyduje

gramatyczne: temat z afiksami fleksyjnymi, np.: na-uczyciel/e, nauczycie-1/owi.

jedność trzech procesów fizycznych: akustycznego, fizjologicznego (czynności narządów słuchu i mowy) oraz psychicznego.

Jedno słowo może mieć, zależnie od kontekstu, dwa lub więcej znaczeń, np. zamek, pole, jedno pojęcie zaś odpowiada tylko jednemu znaczeniu, ale może być wyrażone jednym lub kilkoma słowami (wyrazami) np.: „Warszawa”, „współczesna stolica Polski”, „siedziba władz państwowych PRL”.

1

Ł. O. Rieznikow pojęcie i slouio...

2

Polisemantyczność to inaczej wieloznaczność: o tym, w jakim zna-« /i*niu występuje wyraz polisemantyczny w danym przypadku, decyduje kontekst.