System oświaty w Polsce - założenia reformy 1999 i 2009 roku

Podstawowe cechy starego systemu edukacyjnego:
(przed 1999 r.)

• prymat informacji (rozumianej jako zbiór faktów) nad umiejętnościami,

• nauczanie wg dziedzin akademickich,

• ograniczenie roli wychowawczej szkoły i brak współpracy wychowawczej z domem,

- wąsko profilowane i długotrwałe nauczanie zawodowe,

- prymat kształcenia zbiorowego nad indywidualnym.

Konsekwencją wymienionych wad systemowych był między innymi:

• stwierdzony u ponad połowy dorosłych alfabetyzm funkcjonalny (umiejętność czytania, ale bez jego rozumienia);

• stwierdzony brak opanowania podstawowych treści programowych u ponad 60% maturzystów;

• brak potrzeb kulturalnych objawiający się nieczytaniem książek przez ponad 50% populacji dorosłych oraz gazet przez 20%;

• powszechna niechęć do ustawicznego samokształcenia.

Najważniejsze, bezpośrednie powody decydujące o konieczności szybkiego przeprowadzenia kompleksowej reformy całego systemu edukacyjnego:

• brak zdolności adaptacyjnej istniejącego systemu edukacji do tempa i zakresu przemian cywilizacyjnych i społecznych,

• kryzys roli wychowawczej szkoły wynikający z dominacji przekazywania informacji nad kreowaniem umiejętności i kształtowaniem osobowości,

• brak równości szans w dostępie do edukacji na każdym jej poziomie i niski wskaźnik procentowy młodzieży uzyskującej średnie i wyższe wykształcenie,

• dostosowanie systemu edukacji do zapisów Konstytucji oraz do reformy ustrojowej państwa,

• dostosowanie kształcenia zawodowego do zmieniających się potrzeb gospodarki rynkowej,

• potrzeba silniejszego powiązania szkoły na każdym poziomie z rodziną i społecznością lokalną.

Trzy główne czynniki decydujące o wprowadzeniu reformy edukacji
z początkiem r. szk. 1999/2000:

• narastająca potrzeba sprostania wyzwaniu wynikającemu z integracji Polski z Unią Europejską,

• konieczność zmian wynikających z reformy ustrojowej państwa,

• głęboki niż demograficzny, populacji 6-7-latów, osiągający swe maksimum w latach 2001 - 2002.

Obszary objęte reformą:

• struktura systemu edukacji od przedszkola do studiów doktoranckich wraz z wprowadzeniem nowego ustroju szkolnego,

• zmiany w sposobach administrowania i nadzorowania, dostosowane do nowego ustroju państwa,

• reforma programowa obejmująca wprowadzenie podstaw programowych oraz zmiany w organizacji i metodach kształcenia,

• stworzenie niezależnego od szkoły systemu i zasad oceniania i egzaminowania; określenie statusu ekonomicznego, źródeł i sposobów finansowania szkoły,

• określenie wymogów kwalifikacyjnych dla nauczycieli i powiązanie ich ze ścieżkami awansu oraz systemem wynagradzania na odpowiednio wysokim poziomie.

Tak szeroko rozumiana kompleksowa reforma całej polskiej edukacji miała doprowadzić do:

• upowszechnienia kształcenia na poziomie średnim oraz wyraźnego wzrostu liczby podejmujących studia wyższe,

• zwiększenia i wyrównania szans dostępu do edukacji na wszystkich jej poziomach,

• przywrócenia właściwych proporcji między przekazem wiadomości, kształtowaniem umiejętności a troską o rozwój osobowości,

• zwiększenia autonomii szkoły,

• promowania jakości pracy nauczyciela poprzez ścieżki oceniania i zróżnicowanie na odpowiednim poziomie płac,

• poprawy sytuacji finansowej edukacji poprzez wzrost nakładów budżetowych oraz dochody własne szkół,

• związania szkoły z rodziną i społecznością lokalną.

Koncepcja struktury systemu edukacji od 1 września 1999 roku:

• rozpoczęcie obowiązkowej edukacji szkolnej miało być poprzedzone rocznym przygotowaniem do szkoły - "zerówką", która w niedalekiej przyszłości miała stać się obowiązkową i być włączona w strukturę szkoły podstawowej.

Szkoła podstawowa

• trwałaby 6 lat, objęłaby dzieci w wieku 7-12 lat (okres rozwoju dziecięcego). Miała skupić się na przekazaniu dziecku podstawowych umiejętności oraz wychowaniu, przy bliskiej współpracy z rodzicami. Nie miało być w tym okresie nauczania według dyscyplin akademickich, zaś nieliczne przedmioty byłyby zintegrowane w bloki edukacyjne. Ze względu na swe zadania szkoła podstawowa powinna była być ulokowana możliwie blisko miejsca zamieszkania dziecka, zaś rodzice powinni mieć decydujący wpływ na jej pracę.

• zwieńczeniem cyklu powinien być sprawdzian kompetencji, który nie decydowałby o ukończeniu szkoły, lecz dostarczał wszystkim uczestnikom procesu edukacyjnego (uczniowi, jego rodzicom i nauczycielom) informacji o osiągnięciach i brakach do usunięcia.

W klasach IV-VI przedmiotów uczą różni nauczyciele, z czego jeden (wychowawca) odpowiedzialny jest za swoją klasę. Naucza się:

• języka polskiego

• języka obcego nowożytnego

• matematyki

• przyrody

• historii i społeczeństwa

• muzyki

• plastyki

• techniki

• informatyki

• wychowania fizycznego

• religii (o uczestnictwie dziecka w tych zajęciach decydują rodzice) lub etyki (praktycznie nie realizowany rodzaj zajęć w polskich szkołach)

Gimnazjum

• byłoby obowiązkową, nieprofilowaną szkołą ogólnokształcącą trwającą 3-lata, a więc przeznaczoną dla młodszej młodzieży w wieku 13-15 lat. W tym okresie wprowadzona byłaby edukacja przedmiotowa, możliwie różnorodna, ale na poziomie podstawowym. Jednym z zadań tego cyklu miało być rozpoznanie zdolności i zainteresowań ucznia tak, aby po jej ukończeniu mógł dokonać racjonalnego wyboru dalszej drogi edukacyjnej.

• temu celowi służyłby egzamin końcowy kwalifikujący do liceum. Na tym etapie 16-letni młody człowiek, na podstawie sprawdzianu predyspozycji, dokonywałby pierwszego wyboru kierunku dalszego kształcenia.

kształcenie na tym etapie ma charakter ogólny, naucza się następujących przedmiotów:

• języka polskiego

• historii

• wiedzy o społeczeństwie

• plastyki

• muzyki

• języka obcego nowożytnego

• matematyki

• fizyki z astronomią

• chemii

• biologii

• geografii

• informatyki

• techniki

• wychowania fizycznego

• jeśli rodzice wyrażą taką wolę, również religii. Dla uczniów, którzy nie uczęszczają na religię, dyrektor gimnazjum winien zorganizować zajęcia etyki. Uczniowie uczęszczają również na zajęcia z wychowania do życia w rodzinie, które nie są jednak obowiązkowe.

Liceum profilowane 3-letnie kończące się maturą

• Licea profilowane oznaczałyby nie tylko takie formy jak liceum klasyczne, humanistyczne, matematyczne itp., ale również np. licea o profilu technicznym, ekonomicznym, a więc orientujące ucznia zawodowo. W systemie tym proponowałoby się likwidację techników na rzecz właśnie takich liceów profilowanych. We wszystkich liceach obowiązywałby pewien kanon przedmiotów na poziomie zaawansowanym, z których zdawana byłaby obowiązkowa dla wszystkich część egzaminu maturalnego. Pozostała część programu kształcenia to różnorodne przedmioty, z których zdawałoby się obieralną część egzaminu maturalnego.

• Tak rozumiany egzamin maturalny byłby jednocześnie podstawą rekrutacji na studia wyższe. Uczelniom nie wolno byłoby organizować egzaminu będącego powtórzeniem egzaminu maturalnego, natomiast mogłyby organizować sprawdziany specjalnych zdolności czy umiejętności np. uzdolnień plastycznych, sprawności fizycznej itp.

2-letnia szerokoprofilowana szkoła zawodowa

• Dwuletnia szerokoprofilowa szkoła zawodowa przygotowałaby do pracy zawodowej w taki sposób, żeby jej absolwent mógł zmieniać i dostosowywać swoją profesję do potrzeb zmieniającego się rynku pracy, poprzez specjalistyczne szkolenie w formie semestralnej.

• Na potrzeby przypadków spóźnionej decyzji o uzupełnieniu średniego wykształcenia musiałaby być stworzona dla absolwentów tych szkół możliwość ukończenia liceum uzupełniającego, prowadzącego do normalnej matury

Szkoły policealne

• szkoły policealne (dwu - trzy - lub czterosemestralne - w zależności od tego, czy wybrany zawód byłby zgodny z profilem ukończonego liceum), które umożliwiałyby nabycie kwalifikacji zawodowych na poziomie technikum;

• licea uzupełniające - dla absolwentów szkół zawodowych, którzy chcieliby kontynuować edukację i uzyskać pełne średnie wykształcenie;

• odrębnymi typami szkół miały pozostać szkoły artystyczne I i II stopnia.

Szkoły wyższe

• prowadziłyby rekrutację maturzystów do dwóch typów uczelni: wyższych szkół zawodowych oraz wyższych szkół akademickich oferujących studia I i II stopnia lub jednolite studia magisterskie.

• zarówno po wyższej szkole zawodowej, jak i po I stopniu studiów akademickich można byłoby kontynuować studia na poziomie magisterskim. Zwieńczeniem systemu edukacji byłyby studia doktoranckie, co oznaczałoby, że doktoranci zyskaliby status studenta.

Reforma programowa

• odejście od encyklopedycznego nauczania, szczegółowych i przeładowanych programów konstruowanych według dyscyplin akademickich;

• przygotowanie do samodzielnego życia, radzenia sobie z problemami i samokształcenia oraz osiągania sprawności i skuteczności,

• położenie nacisku na rozwój ucznia, określenie jego predyspozycji i właściwej drogi edukacji; dostrzeganie przeżyć ucznia, stymulowania jego wyborów poznawczych i praktycznych; kształtowanie rzetelności, poczucia własnej wartości i przydatności; przyswojenie norm życia w społeczności, pracy zespołowej, postaw patriotycznych i pro-społecznych, odpowiedzialności za siebie i innych; ujawniania i określania zainteresowań i poglądów,

• wdrożenie podstaw programowych definiujących zadania edukacyjne szkoły na poszczególnych jej szczeblach oraz zwiększenie autonomii szkół i nauczycieli w zakresie wyboru tempa, metod i nowych technik pracy,

• dopuszczenie do użytku szkolnego, oprócz ujętych w wykazie programów akceptowanych przez Ministra Edukacji Narodowej, także szkolnych programów nauczania dla konkretnego oddziału szkoły, akceptowanych do użytku przez radę pedagogiczną szkoły. Szkolny program nauczania obejmowałby programy przedmiotów zapisane w planie nauczania, opisywał działania nauczycieli (i uczniów) uwzględniające możliwości realizacyjne danej szkoły (zasoby kadrowe, wyposażenie materialne) oraz możliwości uczniów,

• dopuszczenie zarówno tradycyjnych przedmiotów nauczania, jak i zintegrowanych bloków przedmiotów,

• określenie zadań dla uczniów, stawianych wymagań oraz zasad wewnątrzszkolnego i zewnętrznego oceniania,

System oceniania - egzaminy państwowe

W nowym ustroju edukacji przewidywało się następujące etapy kontroli efektów edukacji:

• Sprawdzian kompetencji ucznia po zakończeniu nauki w szkole podstawowej. Nie miał mieć charakteru selekcyjnego, lecz dostarczać uczniom i ich rodzicom, a także szkołom - podstawowej i gimnazjum - informacji o poziomie osiągnięć absolwenta 6-klasowej szkoły podstawowej.

• Sprawdzian preorientujący - organizowany na zakończenie nauki w gimnazjum. Jego celem miało być ustalenie poziomu wiedzy i umiejętności (kompetencji) uczniów, a także ich predyspozycji. Wynik podawany byłby w formie punktowej, bez określenia granicy "zdał/nie zdał". Od liczby osiągniętych punktów zależałby dostęp - bez egzaminu wstępnego - do różnych szkół i poziomów szkół licealnych lub zawodowych. Równocześnie gimnazjum uzyskałoby możliwość nie tylko mierzenia poziomu osiągnięć absolwentów, lecz także badania, poprzez porównanie z wynikami uczniów rozpoczynających naukę, przyrostu wiedzy i umiejętności dzieci w trakcie nauki.

• Maturę państwową organizowaną na zasadach stosowanych w programie "Nowa Matura" (NM). Proponowany był dwupoziomowy - w poszczególnych dyscyplinach - system tego egzaminu.

Egzaminy państwowe

• egzaminy miałyby być przygotowywane i przeprowadzane przez Centralną i Regionalne Komisje Egzaminacyjne. Przewidywało się, że:

• sprawdzian po klasie 6 po raz pierwszy zostanie przeprowadzony w roku szkolnym 1999/2000 i będzie on miał charakter próbny, a zakres i forma będą dostosowane do dotychczas obowiązujących programów nauczania,

• sprawdzian po 3 klasie gimnazjum po raz pierwszy zostanie przeprowadzony w roku szkolnym 2001/2002,

• Nowa Matura - po wcześniejszych doświadczeniach pilotażowych - obligatoryjnie zostanie wprowadzona w roku szkolnym 2001/2002 dla absolwentów szkół średnich starego ustroju, natomiast od 2004/2005 roku dla absolwentów szkół średnich nowego ustroju oświaty.

Główne zamierzenia MEN od 1.09.2009r. (2008.02.09)

„Do najważniejszych zadań MEN należą:

• dokończenie reformy systemu edukacji;

• uproszczenie prawa oświatowego w celu unowocześnienia polskiej szkoły;

• większe otwarcie polskiego systemu edukacji na świat;

• intensyfikacja działań na rzecz kształtowania postaw obywatelskich.”

Reforma systemu edukacji będzie kontynuowana m.in. poprzez:

• wzmocnienie autonomii samorządu lokalnego w zakresie organizacji zadań oświatowych,

• zwiększenie autonomii dyrektora szkoły w sprawach organizacji kształcenia i płac,

• wspieranie aktywności obywatelskiej uczniów, rodziców i nauczycieli,

• obniżenie wieku szkolnego i dostosowanie do tego programów szkolnych,

• ułatwienie dzieciom rodzin migrujących kontynuowania nauki.

Główne zamierzenia służące dokończeniu reformy systemu edukacji, to:

• upowszechnienie edukacji małych dzieci, w tym doprowadzenie do objęcia obowiązkową edukacją przedszkolną wszystkich dzieci w wieku 5 lat - zrealizowane stopniowo od 2009 do 2011 roku;

• obniżenie wieku obowiązku szkolnego do 6 lat, połączone z umożliwiającą to reformą programową oraz reformą systemu doradztwa metodycznego - zrealizowane stopniowo od 2009 do 2011 roku;

• reforma programowa szkoły podstawowej - w tym dostosowanie programów do wieku uczniów, wchodzące do poszczególnych klas począwszy od klasy I od września 2009 roku;

• Reforma programowa kształcenia ogólnego w gimnazjum i w szkole pogimnazjalnej - zakładająca spójność treści i wchodząca kolejno do klas począwszy od klasy I gimnazjum od września 2009 roku;

• Zaplanowanie zmian programowych i organizacyjnych na poziomie pogimnazjalnym, dotyczących kształcenia zawodowego i ustawicznego, wchodzących do szkół począwszy od września 2012 roku;

• Wprowadzenie korekt dotyczących sposobu zorganizowania poradnictwa psychologiczno-pedagogicznego oraz kształcenia specjalnego - realizowane od 2009 roku.

Etapy wdrażania reformy o 1.09.2009r.

Reforma programowa będzie wdrażana stopniowo - rok po roku, począwszy od 1.09.2009

• w r. szk. 2009/2010 obejmie przedszkola, pierwsze klasy szkół podst. oraz pierwsze klasy gimnazjów;

• w 2010/2011 klasy pierwsze i drugie szkół podst. i gimnazjów i tak dalej;

• w liceach ogólnokształcących i zasadniczych szkołach zawodowych zakończy się za sześć lat, w roku 2015;

• w technikach i liceach artystycznych - w roku 2016;

• w liceach uzupełniających - w roku 2017.

Dlaczego reforma programowa jest niezbędna?

• niedopasowanie podstawy programowej do obecnej populacji uczniów:

wzrost aspiracji edukacyjnych młodych Polaków (kilka lat temu tylko ok. 50% uczniów z każdego rocznika podejmowało naukę w szkołach umożliwiających zdawanie matury, dziś takie szkoły wybiera 80% uczniów; w rezultacie co drugi Polak w wieku od 19 do 24 lat studiuje, zaś liczba studentów w Polsce, w ciągu zaledwie kilku lat, wzrosła aż pięciokrotnie. Szkoła powinna tę nową populację młodzieży uczyć inaczej, tymczasem dzisiejsze programy nauczania zostały stworzone z myślą o zdolniejszej połowie każdego rocznika. Należy zatem znaleźć sposób, by - nie obniżając wymagań - dopasować nauczanie do obecnej populacji uczniów. ).

• niemożność zmieszczenia pełnego cyklu kształcenia ogólnego w ciągu trzech lat

Dziś szkoła dwukrotnie usiłuje zrealizować pełny cykl kształcenia ogólnego: po raz pierwszy w gimnazjum i po raz drugi w szkole ponadgimnazjalnej kończącej się maturą. W szkołach usiłuje się zawrzeć cały kanon wiedzy ukształtowany w czasach czteroletnich liceów - w trzyletnim cyklu edukacyjnym.

To może się udać tylko w najzdolniejszych klasach, w pozostałych skutkuje to zbyt pospiesznym, powierzchownym omawianiem kolejnych tematów.

Należy zatem wydłużyć czas na realizację podstawowego cyklu kształcenia.

• obniżenie wieku szkolnego wymaga korekty programowej

Obecnie zachodzą optymalne warunki demograficzne dla obniżenia wieku szkolnego: mamy najmniej liczny rocznik sześciolatków, zaś szkoły opuszczają znacznie liczniejsze roczniki absolwentów.

Wprawdzie uczniowie sześcioletni są w stanie nauczyć się nie mniej niż ich starsi o rok koledzy, należy ich jednak uczyć z początku mniej abstrakcyjnie - z wykorzystaniem konkretnych obiektów i sytuacji.

Należy zatem dostosować podstawę programową do możliwości percepcyjnych młodszych uczniów.

Nowa podstawa programowa

• precyzyjny opis efektów kształcenia na każdym etapie edukacyjnym,

• zwiększenie autonomii szkół w kierowaniu efektywnym procesem kształcenia,

• połączenie podstaw programowych i standardów egzaminacyjnych w jeden dokument,

• opis podstawy programowej w języku wymagań, dzięki czemu nauczyciele będą wiedzieć, czego mają nauczyć, a rodzice, co powinno umieć ich dziecko.

Jakich jeszcze zmian możemy się spodziewać?

Przedszkole

• skupienie się na możliwie wczesnym wspieraniu zdolności rozwojowych dzieci między innymi przez rozpoczęcie pracy z dziećmi trzyletnimi i obowiązkowe włączenie - od 2011 roku - w obszar oddziaływania edukacyjnego pięciolatków;

• wzmocnienie bieżącej diagnozy rozwoju wychowanków, której zadaniem będzie możliwie wczesna identyfikacja możliwości i barier rozwojowych dziecka;

• niwelowanie dysharmonii rozwojowych, podjęcie terapii zaburzeń oraz wyrównywanie zaniedbań środowiskowych w każdym z właściwe zdiagnozowanych przypadków;

• przejęcie odpowiedzialności nauczycieli przedszkoli za opracowanie i realizację indywidualnego programu wspomagania rozwoju dziecka, który będzie realizowany w roku poprzedzającym możliwe rozpoczęcie nauki w szkole;

• przygotowywanie dla rodziców pełnej informacji o stanie gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole i określenie możliwego wsparcia z ich strony w celu optymalnego przygotowania dziecka do przejścia do szkoły;

• pełna realizacja podstawy programowej wychowania przedszkolnego stanowiącej zbiór konkretnych umiejętności, które powinno reprezentować dziecko opuszczające placówkę przedszkolną.

• Szkoła podstawowa

• od 1 września 2012 roku obowiązek szkolny dla wszystkich sześciolatków - w okresie przejściowym, czyli w latach 2009, 2010 i 2011 o tym, czy dziecko sześcioletnie zostanie uczniem będą decydowali rodzice;

• zapewnienie, zwłaszcza na pierwszym etapie kształcenia, właściwej bazy lokalowej budującej przyjazne i bezpieczne środowisko rozwoju uczniów;

• skupienie się na stałej obserwacji oraz indywidualnym podejściu do każdego ucznia w celu rozpoznawania i skutecznego wzmacniania jego mocnych stron gwarantujących mu osiągnięcie sukcesu w szkole;

• zwiększenie liczby atrakcyjnych zajęć opiekuńczych i dodatkowych pozwalających uczniom w sposób atrakcyjny spędzić czas w szkole także poza godzinami zajęć obowiązkowych;

• zmodyfikowanie sposobu prowadzenia zajęć w klasie pierwszej w celu stworzenia z nich naturalnego przejścia z obszaru wychowania przedszkolnego do nauki w szkole;

• dopuszczana jest możliwość odejścia od pełnego nauczania zintegrowanego w klasach I-III umożliwiająca przechodzenie do nauczania przedmiotowego w ramach zajęć z języka obcego, a także muzyki, plastyki, wychowania fizycznego czy zajęć komputerowych;

• wprowadzenie możliwego różnicowania poziomów nauczania języka obcego od IV klasy oraz obowiązkowy podział zajęć wf na realizujące podstawę programową z tego przedmiotu (2 godziny w tygodniu) i fakultatywne (2 godziny w tygodniu) zgodnie z indywidualnym wyborem uczniów;

• wprowadzenie zajęć zwiększających szanse edukacyjne uczniów - dla uczniów najbardziej zdolnych i uczniów wymagających działań wyrównawczych.

Gimnazjum

• założenie, że nauka uczniów w gimnazjum będzie częścią kształcenia ogólnego, które będzie następnie kontynuowane i ukończone w I klasie szkoły ponadgimnazjalnej;

• wprowadzenie drugiego języka obcego;

• umożliwienie uczniom wyboru z obowiązkowych zajęć pozalekcyjnych artystycznych i technicznych;

• możliwa kontynuacja poziomowania nauki języków obcych i obowiązkowy podział zajęć z wf na fakultatywne i realizujące podstawę programową;

• organizacja 30-godzinnych (w skali roku szkolnego) modułów zwiększających szanse edukacyjne uczniów (zarówno dla szczególnie zdolnych, jak i wymagających wzmocnienia z zakresu języka polskiego czy matematyki;

• w przedmiotach przyrodniczych (biologia, chemia, fizyka, geografia), możliwość częściowego odejścia od zajęć klasowo-lekcyjnych (np. ¼ godzin przewidzianych na realizację przedmiotu) na rzecz zajęć prowadzonych w blokach (doświadczenia, obserwacje terenowe);

• zdecydowane wzmocnienie oferty doradztwa zawodowego ułatwiającego uczniom właściwe rozpoznanie swoich rzeczywistych możliwości i dokonanie właściwego wyboru kierunku dalszej edukacji.

Liceum i technikum

• kontynuacja kształcenia ogólnego w I klasie i wybór przedmiotów do wyboru w klasach II i III (możliwy również od klasy I), w tym obowiązkowa kontynuacja języka polskiego, języków obcych, matematyki, wychowania fizycznego i religii/etyki oraz realizacja 2-3 przedmiotów według programu rozszerzonego i przynajmniej jednego przedmiotu uzupełniającego;

• możliwość wyboru trzeciego języka obcego;

• możliwość odejścia od systemu klasowo-lekcyjnego i tworzenie z mniejszej liczby klas większej ilości grup, co w efekcie daje obniżenie liczebności uczniów w grupie i zwiększenie efektywności nauczania;

• wprowadzenie dodatkowych zajęć uzupełniających do wyboru przez uczniów: zajęć artystycznych oraz ekonomii w praktyce;

• wprowadzenie obowiązujących uczniów bloków uzupełniających edukację: historia i społeczeństwo - dla uczniów, którzy wybrali przedmioty przyrodnicze w zakresie rozszerzonym lub przyroda - dla tych, którzy w zakresie rozszerzonym uczą się przedmiotów humanistycznych;

• nowa organizacja egzaminu maturalnego.

Zmiany w prawie oświatowym

• Ustawa z dnia 7 września 1991r. O systemie oświaty (Dz.U.z 2004r.,Nr 256 poz. 2572 z późn. zm.)

• Ustawa z dnia 23 stycznia 2009r. O zmianie ustawy o systemie oświaty (Dz.U.z 2009r.,)

• Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 Karta Nauczyciela (Dz.U.z2006r.,Nr97,poz.674zpóźn.zm.)

• Rozporządzenie MEN z dnia 23 grudnia 2008r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U. z dnia 15 stycznia 2009r. Nr 4,poz.17),

• Rozporządzenie MEN z dnia 27 stycznia 2009r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i przypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (Dz.U.Nr....)

---