LITWA
Republika Litewska
Powierzchnia: 65,2 tys. km2
Ludność: 3710 tys. mieszk.
Stolica: Wilno
Waluta: 1 lit = 100 centów
Historia:
Bałtyccy przodkowie współczesnych Litwinów zamieszkiwali tereny nad górnym Niemnem już w I tysiącleciu p.n.e. W XIII w. powstałe wcześniej państwa plemienne zostały zjednoczone przez Mendoga, który w 1256 r. ogłosił się królem litewskim. W XIII i XIV w. miał miejsce szybki rozwój terytorialny kraju, przeprowadzony kosztem słabych księstw ruskich (wcześniej podlegających władzy Mongołów). W 1385 r., w związku z zagrożeniem Litwy właściwej przez Krzyżaków, kraj ten przystąpił do unii personalnej z Polską, a także przyjął chrześcijaństwo. W 1569 r. na mocy Unii Lubelskiej obydwa państwa utworzyły Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Większa część kraju znalazła się w wyniku II rozbioru (1793) w granicach Rosji. Tereny na zachód od linii Niemna przypadły Prusom (później weszły one w skład Księstwa Warszawskiego (1807) i Królestwa Polskiego (1815)). W 1918 r. Litwa, wykorzystując osłabienie Rosji w czasie rewolucji bolszewickiej, ogłosiła niepodległość. Wilno zostało w 1920 r. zajęte przez wojska polskie i na mocy Traktatu Ryskiego ostatecznie wcielone do II Rzeczypospolitej w 1922 r. (stolicą młodej Republiki zostało Kowno). Po przewrocie prawicowym w 1926 r. wprowadzono na Litwie rządy dyktatorskie. W 1940 r. kraj został włączony do Związku Radzieckiego. Niepodległość państwo litewskie odzyskało w 1991 r.
Ludność:
Ludność: 3710 tys. mieszk.
Gęstość zaludnienia: 57 osób/km2
Przyrost ludności: 0,5%
Główne miasta: Wilno (597 tys. mieszk.), Kowno (434 tys. mieszk.), Kłajpeda (208 tys. mieszk.), Szawle (149 tys. mieszk.), Poniewież (132 tys. mieszk.)
Języki: litewski (urzędowy), rosyjski, polski, białoruski
Religie: katolicyzm: 85%, prawosławie: 10%, protestantyzm: 8%
Skład etniczny: Litwini: 80%, Rosjanie: 9%, Polacy: 8%, Białorusini, Ukraińcy, Żydzi
Gospodarka:
Produkt krajowy PKB: 10,2 mld USD
Produkt krajowy na 1 mieszk.: 2580 USD
Eksport: 4,2 mld USD
Import: 5,3 mld USD
Inflacja: 9%
Bezrobocie: 6%
Główne produkty przemysłowe: żywność, maszyny i urządzenia, produkty petrochemiczne, chemikalia, tekstylia, energia elektryczna
Główne produkty rolne: żyto, pszenica, ziemniaki, buraki cukrowe, rośliny oleiste, konopie, warzywa, owoce
Górnictwo: dolomit, wapień, ropa naftowa, gaz ziemny
Turystyka:
Przyjazdy: b.d.
Przychód z turystyki: 2,7 mld USD
Polityka:
Ustrój: republika parlamentarna
Prezydent: Valdas Adamkus
Premier: Gediminas Vagnorius
Parlament: Sejmas (141 deputowanych)
Główne partie polityczne: Sajudis, Partia Pracy, Litewska Partia Chrześcijańsko-Demokratyczna, Litewska Partia Socjaldemokratyczna, Unia Liberalna
Przynależność do organizacji: ONZ, Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, Rada Europy, Partnerstwo dla Pokoju, Współpraca Gospodarcza Regionu Morza Czarnego, Inicjatywa Środkowoeuropejska
Miasta:
Wilno (Vilnius):
Stolica Litwy, położona nad rzeką Wilią, na południowo-wschodnim krańcu republiki (597 tys. mieszk.); główny ośrodek kultury i nauki, oraz drugie (po Kownie ) centrum gospodarcze Litwy. Od czasów późnego średniowiecza Wilno jest miastem wielonarodowościowym - poza Litwinami mieszkali tu, i mieszkają Polacy, Żydzi, Rosjanie, Białorusini. Początki miasta sięgają wczesnego średniowiecza. Na początku XIV w. Giedymin zbudował tam zamek, wokół którego rozwinęła się osada. Wkrótce Wilno wyrosło na główny ośrodek handlowy Litwy i najważniejsze miasto kraju. W epoce Unii z Polską, stolica Litwy przeżywała okres nieprzerwanego rozwoju. Wraz z upadkiem Rzeczypospolitej, Wilno wcielone zostało do Imperium Rosyjskiego. W latach 1923-1939 miasto znajdowało się w granicach Polski. Po zajęciu Polski przez Armię Czerwoną, Wilno zostało przekazane Litwie, lecz wkrótce - wraz z całą Litwą - inkorporowane do ZSRR. Od 1991 r. Wilno jest stolicą niezależnej Republiki Litewskiej. Starówka wileńska należy do największych i najpiękniejszych w tej części Europy. Na Wzgórzu Zamkowym znajduje się pozostałość zamku - Wieża Giedymina z XIII-XIV w. Nieopodal, na Placu Katedralnym (Arkikatedros aikšte), wznosi się katedra, pierwotnie gotycka, po przebudowie w XVIII w. klasycystyczna, przypominająca grecką świątynię. Gotycki kościół św. Anny wraz z klasztorem Bernardynów tak zachwycił Napoleona, że chciał budowlę rozebrać i przenieść do Francji. Do cenniejszych gotyckich świątyń miasta należy też kościół św. Mikołaja. Pięknymi przykładami baroku są kościoły: św. Teresy, św. Kazimierza - patrona Litwy, przekształcony w czasach radzieckich w Muzeum Ateizmu, oraz kościół św. Piotra i Pawła. Przykładem architektury rokokowej w budownictwie sakralnym miasta jest świątynia św. Jana z XVIII w. Rynek wileński zdominowany jest przez pochodzący również z XVIII w. ratusz. XVII-wieczna kaplica Matki Boskiej Ostrobramskiej (Aušros Vartu Kopylčia) z obrazem MB Ostrobramskiej przyciąga tysiące katolickich pielgrzymów. Dla turystów z Polski interesująca jest wizyta na cmentarzu na Rossie, gdzie pochowanych jest wiele wybitnych postaci znanych z historii Polski. Państwowe Muzeum Sztuki (Lietuvos Dailes Muziejus) prezentuje bogatą kolekcję malarstwa litewskiego ostatnich dwu stuleci. Muzeum Adama Mickiewicza prezentuje pamiątki po poecie, szczególnie z okresu jego pobytu w Wilnie.
Kowno (Kaunas):
Miasto położone nad Niemnem w środkowej części Litwy (434 tys. mieszk.); największy w kraju ośrodek przemysłowy, centrum kulturalne i akademickie. Gród kowieński znany był już w XIII w., w XIV w. miasto zajmowane było wielokrotnie przez Krzyżaków. W XVI-XVII w. Kowno było ruchliwym portem na Niemnie. W 1731 r. miasto niemal doszczętnie zniszczył pożar. W wyniku Trzeciego Rozbioru Rzeczypospolitej Kowno znalazło się w granicach Rosji. W czasach Pierwszej Republiki Litewskiej, gdy Wilno przyłączone było do Polski, Kowno pełniło funkcje stołeczne. Centrum miasta stanowi długa, handlowa ulica Laisves aleja, przeznaczona wyłącznie dla ruchu pieszego. Na jej wschodnim krańcu znajduje się masywna sylweta kościoła św. Michała Archanioła o bogatym wyposażeniu wnętrza. Na terenie Starego Miasta podziwiać można ogromną archikatedrę, monumentalny przykład architektury gotyckiej z barokowym wnętrzem. Na Placu Rynkowym wznosi się pochodzący z XVIII w. budynek ratusza, zwany Białym Łabędziem. Warto obejrzeć też piękną, choć niestety pozbawioną oryginalnego wyposażenia, białą cerkiew z końca XIX w. Na drugim brzegu rzeki warto zwiedzić zbudowany w 1674 r. barokowy kościół i klasztor Pazaislis, obydwa pełne cennych zabytków z epoki. Pomnik Wolności w centrum miasta jest świadkiem i symbolem burzliwej historii Litwy w XX w. w 1940 r. został zdemontowany przez Rosjan, by na nowo pojawić się w 1989 r. wraz ze wskrzeszonym państwem litewskim. Interesujące Muzeum M. K. Ciurlionisa prezentuje prace artysty, którego pragnieniem było łączenie w jeden środek wyrazu muzyki i plastyki. Warto wpaść również do Kowieńskiego Muzeum Diabła, by obejrzeć ponad 200, niekoniecznie przerażających, figurek (wśród nich są m.in. wyobrażenia Hitlera i Stalina).