UKRAINA
Republika Ukrainy
Powierzchnia: 603,7 tys. km2
Ludność: 51 094 tys. mieszk.
Stolica: Kijów
Waluta: 1 hrywna
Historia:
Obecni na terenie Ukrainy w I tysiącleciu p.n.e. Kimerowie zostali wyparci przez Scytów. Na wybrzeżu Morza Czarnego w VII-V w. p.n.e. powstawały kolonie greckie, zaś w połowie I tysiąclecia nowej ery na obszarze kraju pojawili się Słowianie. W IX w. powstało pierwsze państwo ruskie. W 981 r. Ruś przyjęła chrześcijaństwo obrządku wschodniego. W XII-XIV w. miało miejsce rozbicie dzielnicowe, pogłębione przez wyniszczające najazdy tatarskie. W ciągu następnych stuleci obszar Ukrainy znajdował się w orbicie wpływów potężniejszych sąsiadów. W XIV w. znaczny obszar Ukrainy został podbity przez Księstwo Litewskie. W wyniku Unii Lubelskiej Ukraina została bezpośrednio przyłączona do Korony. Bunty kozackie (m.in. Powstanie Chmielnickiego z 1648 r.) i włączenie się do konfliktu Rosji spowodowało podział Ukrainy (na linii Dniepru) pomiędzy Polskę i Rosję (1667 r.). W wyniku rozbiorów Rzeczypospolitej zachodnia Ukraina (Galicja wschodnia) przypadła Austrii, pozostała część kraju - Rosji. Po I wojnie światowej, wobec nieudanych prób stworzenia niezależnego państwa, podejmowanych przez wojska Semena Petlury, zachodnia część kraju przyłączona została do Polski, wschodnia stała się Ukraińską SRR. Po agresji Armii Czerwonej na Polskę w 1939 r., polska część Ukrainy została włączona do Ukraińskiej SRR (podobny los spotkał w następnym roku rumuńską Besarabię). W latach 1941-1944 miała miejsce hitlerowska okupacja kraju. W 1945 r. do Ukrainy przyłączono należącą do Czechosłowacji, a okupowaną (od 1939 r.) przez Węgry Ruś Zakarpacką. W 1954 r. do Ukrainy włączono Krym, wcześniej stanowiący część Rosyjskiej SFRR. W 1991 r. wobec rozpadu ZSRR Ukraina uzyskała niepodległość.
Ludność:
Ludność: 51 094 tys. mieszk.
Gęstość zaludnienia: 85 osób/km2
Przyrost ludności: 0,1%
Główne miasta: Kijów (2812 tys. mieszk.), Charków (1681 tys. mieszk.), Dniepropietrowsk (1231 tys. mieszk.), Donieck (1121 tys. mieszk.), Odessa (1087 tys. mieszk.), Zaporoże (900 tys. mieszk.), Lwów (810 tys. mieszk.), Krzywy Róg (737 tys. mieszk.), Mariupol (524 tys. mieszk.), Mikołajów (519 tys. mieszk.), Ługańsk (504 tys. mieszk.)
Języki: ukraiński (oficjalny), rosyjski
Religie: prawosławie: 76%, katolicyzm (rzymski i grecki): 15%, protestantyzm, judaizm, islam
Skład etniczny: Ukraińcy: 73%, Rosjanie: 22%, Białorusini, Rumuni, Polacy, Węgrzy, Żydzi
Gospodarka:
Produkt krajowy PKB: 46,2 mld USD
Produkt krajowy na 1 mieszk.: 980 USD
Eksport: 15,4 mld USD
Import: 19,6 mld USD
Inflacja: 16%
Bezrobocie: 3%
Główne produkty przemysłowe: stal, maszyny i urządzenia, środki transportu, produkty petrochemiczne, chemikalia, nawozy sztuczne, broń, energia elektryczna, wyroby drzewne, tekstylia, odzież, żywność, napoje
Główne produkty rolne: pszenica, żyto, owies, jęczmień, buraki cukrowe, ziemniaki, rośliny oleiste, pomidory, warzywa, len, konopie, tytoń, chmiel, wołowina, wieprzowina, baranina, wełna
Górnictwo: węgiel kamienny i brunatny, ruda żelaza, magnezyt, ropa naftowa, gaz ziemny, rtęć, uran, siarka, sól kamienna, kamień budowlany
Turystyka:
Przyjazdy: b.d.
Przychód z turystyki: b.d.
Polityka:
Ustrój: republika parlamentarna
Prezydent: Leonid Kuczma
Premier: Wałeryj Pustowojtenko
Parlament: Rada Najwyższa (450 deputowanych)
Główne partie polityczne: Partia Komunistyczna, Partia Chłopska, Socjalistyczna Partia Ukrainy, Blok na Rzecz Reform, Ukraiński Ruch Ludowy
Przynależność do organizacji: ONZ, Wspólnota Niepodległych Państw, Rada Europy, Inicjatywa Środkowoeuropejska, Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, Partnerstwo dla Pokoju
Miasta:
Kijów (Kiiv):
Stolica i największe miasto Ukrainy (2812 tys. mieszk.). Najważniejszy w kraju ośrodek przemysłu, kultury i nauki, duży port rzeczny na Dnieprze. Nazwa miasta pochodzi od imienia pierwszego legendarnego księcia ruskiego - Kija, żyjącego w VI w. W IX w. Kijów został stolicą Rusi Kijowskiej i wyrósł na jedno z większych i zamożniejszych miast Europy. W 1018 r. Kijów został przejściowo zajęty przez wojska Bolesława Chrobrego. Pomyślny rozwój zahamowało rozdrobnienie Rusi i najazdy Tatarów w XIII w. (zniszczenie miasta w 1240 r.). W 1362 r. miasto weszło w skład Litwy, po Unii Lubelskiej (1569 r.) do Polski, natomiast w II połowie XVII w. stało się częścią państwa moskiewskiego. Od 1797 r. miasto było stolicą guberni. Wraz z uzyskaniem przez Ukrainę niepodległości w 1991 r. Kijów stał się ponownie stolicą niezależnego państwa. W Kijowie zachowało się wiele zabytków, najcenniejsze z nich wzniesiono w okresie świetności Rusi Kijowskiej. Złota Brama pochodzi z 1037 r., sobór św. Zofii, zbudowany w XI w. był przebudowywany w XVII i XVIII w., klasztor Ławra Peczerska z soborem Uspieńskim pochodzi z II połowy XI w., zaś cerkiew Troicka z początku XII w. Liczne są również przykłady architektury sakralnej w stylu tzw. baroku ukraińskiego (XVII-XVIII w.). Wielka XIX-wieczna Katedra Włodzimierska zbudowana została dla uczczenia 900-lecia chrześcijaństwa na Rusi. Atmosferę dawnego Kijowa odnaleźć można m.in. w najstarszej dzielnicy miasta - Andriwskim Uzwisie. Miejscem chętnie odwiedzanym przez mieszkańców miasta i turystów jest Maidan Niezależnosti z wielkimi fontannami, pełen muzyków, sprzedawców i spacerowiczów. Poza centrum miasta znajduje się wielki Pomnik Matki Ukrainy z muzeum II wojny światowej.
Lwów (L'viv):
Miasto na zachodzie Ukrainy (810 tys. mieszk.); ośrodek przemysłu, duże centrum naukowo- kulturalne. Miasto zostało założone w 1256 r. przez księcia Daniela Halickiego. Lwów był od początku swej historii miastem wielonarodowościowym (żyli tu m.in. Rusini, Polacy, Żydzi, Ormianie i Niemcy) W 1349 r. Lwów, wraz z Rusią Halicką, włączony został do Polski. Wykorzystując swoje położenie miasto rozwijało się pomyślnie jako ośrodek handlu, stając się jednym z większych i zamożniejszych miast Rzeczypospolitej. Po I rozbiorze w 1772 r. Lwów został przyłączony do Austrii, stając się stolicą Galicji. W XIX w. miasto było najważniejszym ośrodkiem rozwoju kultury polskiej. W okresie II Rzeczypospolitej Lwów był, po Warszawie i Łodzi, największym miastem Polski. W 1939 r. miasto (wraz z zachodnią Ukrainą) zostało włączone do ZSRR. W czasie okupacji hitlerowskiej miała miejsce akcja masowej eksterminacji polskiej inteligencji. U schyłku epoki radzieckiej Lwów był centrum nacjonalistycznych ruchów ukraińskich. W mieście zachowało się wiele cennych zabytków, choć ich stan pozostawia wiele do życzenia. Nad miastem górują ruiny zamku Kazimierza Wielkiego z połowy XIV w. Lwów jest miastem trzech katedr. Gotycko-barokowa katedra katolicka (z cennym wyposażeniem i późnorenesansową kaplicą Boimów) pochodzi z XV w., katedra ormiańska wzniesiona została w XIV w., unicka katedra św. Jura pochodzi z XVII w. Cennymi zabytkami architektury sakralnej są także: późnorenesansowy kościół Bernardynów (obecnie greckokatolicki kościół św. Andrzeja), barokowe świątynie Jezuitów i Dominikanów, bizantyjska cerkiew wołoska z XVI-XVII w. Na Rynku znajduje się szereg kamienic z XV-XVIII w. Do piękniejszych budowli miasta należy ozdobiony trzema złotymi figurami aniołów eklektyczny gmach Teatru Opery i Baletu z przełomu XIX i XX w. Cmentarz Łyczakowski jest jedną z piękniejszych nekropolii środkowej Europy i miejscem spoczynku wielu zasłużonych Polaków (znajduje się tam m.in. Cmentarz Orląt Lwowskich - polskich obrońców miasta z 1919 r.). Arsenał eksponuje bogatą kolekcję broni z różnych epok. Muzeum Farmacji (w Rynku) znajduje się w budynku najstarszej lwowskiej apteki.
Odessa (Odesa):
Miasto na południowym zachodzie Ukrainy (1087 tys. mieszk.), położone nad Morzem Czarnym; wielki ośrodek przemysłu, centrum akademickie i kulturalne, ruchliwy port morski a także uzdrowisko (wody mineralne i złoża borowiny). Odessa została założona w 1793 r., w XIX w. rozwinęła się jako ważny port, ośrodek handlu i kultury. W czasie II wojny światowej prowadzone były zacięte walki o miasto i port. Centrum Odessy zawdzięcza swój wygląd zamożnym Rosjanom, którzy spędzali tu wakacje w czasach imperialnych. Pamiątką dawnej Odessy są liczne bulwary nadmorskie (np. bulwar Primorski z pałacem Woroncowa). Do piękniejszych obiektów w mieście należy otoczony ogrodami Teatr Opery i Baletu. Jednym z symboli miasta są słynne Schody Potiomkinowskie o 192 stopniach, rozsławione w propagandowym filmie radzieckim "Pancernik Potiomkin" z 1925 r. Odeskie Muzeum Archeologiczne prezentuje przedmioty sztuki użytkowej z rejonu Morza Czarnego