25. Na czym polegała szczególna rola emigracji w kulturze polskiej XIX w.?

Przez pierwsze lata po powstaniu listopadowym polskiemu życiu politycznemu nadawała ton wielka emigracja. U genezy jej nie tylko legł wzmożony terror i ucisk narodowy we wszystkich trzech zaborach, była ona wyrazem protestu przeciwko podporządkowywaniu obcej przemocy losów Polski, emigranci mieli także nadzieję na łatwiejsze pozyskanie, dzięki swej obecności w krajach zachodnich, pomocy ich ludów czy rządów dla odzyskania niezależności. Nadzieje te nie były całkiem bezpodstawne - wrzenie rewolucyjne w Europie nadal utrzymywało się, a powitanie zgotowane uchodźcom zdawało się potwierdzać słuszność ich postawy. Obok oddziaływania politycznego duże znaczenie miały także wpływy kulturalne emigracji na kraj. Na Zachodzie znaleźli się wtedy, na dobrowolnej czy przymusowej emigracji, najwybitniejsi polscy pisarze i artyści: Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Cyprian Kamil Norwid, Fryderyk Chopin, Piotr Michałowski. Tutaj powstały też i były ogłaszane liczne dzieła, które nie tylko opromieniały sławę imienia polskiego, ale umacniały także opór przeciwko uciskowi narodowemu i zachęcały do podejmowania dążeń niepodległościowych. Wpływ emigracji, silny w pierwszym dziesięcioleciu popowstaniowym, zaczął potem słabnąć. Ulegały zmianom stosunki na ziemiach polskich, przekształcała się struktura społeczna, budziły się nowe dążenia. Emigranci, którzy stale mieli w oczach Polskę z 1831 r., nie dostrzegali albo nie rozumieli tych przemian. Niewiele pod tym względem zmieniały późniejsze, drobne zresztą, fale emigracyjne - spiskowców galicyjskich czy zwłaszcza uczestników Wiosny Ludów. Wskutek tego drogi emigracji i kraju rozchodziły się coraz bardziej. Przynajmniej jednak do Wiosny Ludów wzajemne związki były jeszcze silne i emigracja starała się uczestniczyć oraz pomagać we wszystkich akcjach niepodległościowych i społecznych w kraju. Do powstania styczniowego na emigracji opierała się cała polska działalność dyplomatyczna. Następne pokolenie uległo jednak całkowitemu niemal wynarodowieniu i gdy wymarli przywódcy duchowi i polityczni wielkiej emigracji, zabrakło autorytetów zdolnych do podtrzymania dawnej postawy i pozycji emigrantów.

26. Opisz związki, które łączyły romantyczna literaturę i muzykę. Wskaz gatunki artystyczne sprzyjające ich zbliżeniu. Podaj przykłady utworów literackich, w których muzyka staje się ważnym tematem.

Obok literatury romantyzm najpełniej rozwinął się w muzyce, którą twórcy tego okresu uważali za sztukę najdoskonalszą, widząc w niej możliwość wyrażania najbardziej skomplikowanych i subtelnych uczuć, trudnych niekiedy do ujawnienia w słowach.

Naczelnym postulatem estetycznym romantyzmu była idea syntezy sztuk - powiązania muzyki z innymi sztukami, zwłaszcza z literaturą. Wyrazem tego stała się pierwszoplanowa rola liryki wokalnej, wykorzystywanie pieśni jako tematu w muzyce instrumentalnej, rozwój miniatury instrumentalnej, opartej często na wzorcach pieśniowych. Pod wpływem tendencji programowych, dominujących w muzyce symfonicznej, nastąpiło wzbogacenie kolorystyki dźwiękowej. Przejawiało się to w rozbudowie orkiestry, w rozwoju wirtuozostwa instrumentalnego, a zwłaszcza wirtuozostwa fortepianowego i skrzypcowego, w technicznych udoskonaleniach instrumentów, w rozkwicie sztuki instrumentacji i w intensywnym wykorzystaniu w symfonice głosów ludzkich. Następowała też stopniowa rozbudowa harmoniki dur-moll aż do granic tonalności.

Kolebką muzyki romantycznej były Niemcy, a jej prekursorem Ludwig Ivan Beethoven [1770-1827]. Beethoven zrewolucjonizował muzykę, przełamując tradycyjne formy wyrazu wprowadzając do swych dzieł gwałtowność uczuć i nastrojów oraz idee wolnościowe. W tym celu Np. wprowadził do IX Symfonii partie solowego i chóralnego śpiewu z tekstem „Hymnu do radości” Fryderyka Schillera, pełnym radosnego optymizmu.

Ogromna popularność pieśni ludowej w tym okresie, objawiła romantykom nowa wartość - jedność słowa i melodyki. Pojawiają się nowe gatunki taneczne czerpiące inspirację z tradycji narodowych, szczególnie z folkloru wiejskiego i miejskiego [ mazurek, polonez, walc wiedeński]. Pod wpływem muzyki Chopina nawiązującej do motywów ludowych, wielu poetów wykorzysta formy melodyczne pisząc drobne liryki uproszczone językowo, w których śpiewność jest podstawowym środkiem stylizacji na poezję ludową [ Lenartowicz, Syrokomla].

W muzyce romantycznej czynnikiem niezwykle istotnym staje się brawura wykonania. Powstaje typ artysty wirtuoza. Wielkie kompozycje muzyczne romantyzmu, trudne i skomplikowane technicznie, zawierające silny ładunek ekspresji, przewidywały często fragmenty dowolne, których układ i wykonanie zależy wyłącznie od kunsztu odtwórcy [ improwizacja w koncercie, wariacje].Wirtuozem bywał najczęściej sam kompozytor, a jego sztuka adresowana była do publiczności wyrobionej muzycznie, Np. słynny skrzypek, wirtuoz, posądzany za pakt z diabłem Piccolo Paganini.

Literatura okresu romantyzmu także dawała wyraz dążenia do mistrzostwa formy. Poeta - geniusz musi być wirtuozem, wykazywać doskonałą biegłość w zakresie języka, stylu i kompozycji.

Magicznemu oddziaływaniu muzyki odpowiada w poezji magia słowa, jego obfitość, nowa, bogata metaforyka. Obok elementów muzycznych pojawia się w romantycznym wierszu kolorystyka. „Paleta” malarska niektórych poetów jest szczególnie różnorodna i subtelna.

W Polsce w duchu narodowym tworzy twórca opery i pieśni narodowej Stanisław Moniuszko.

Komponuje muzykę do wierszy A. Mickiewicza: „Sonety krymskie”, „Trzech Budrysów” i „Widma” w formie kantaty oraz balladę „Pani Twardowska”, wiele pieśni do tekstów literackich, oper poruszających problematykę społeczną i narodową: „Halka”, „Straszny dwór”

W muzyce wyrażał Chopin to, co romantycy w poezji: polskość oraz ideały wolności i niepodległości. Pieśni w twórczości Chopina zajmują raczej miejsce marginalne, w dziejach pieśni polskiej - wybitne. Chopin jest twórcą pieśni romantycznej, jej form i gatunków. Pieśni Chopina są syntezą elementów pieśni powszechnej, ludowej i artystycznej. Przechodziła różnorodne fazy od sentymentalno - pseudoklasycznej [ „Precz z moich oczu”, „Gdzie lubi”], wczesnoromantyczną [ „Wojak”, „Smutna rzeka”], romantyczną [ „Pierścień”, „Leci liście z drzewa”], i późnoromantyczną [ „Z gór gdzie dźwigali”]. Utrwalił zainicjowany przez Józefa Elsnera typ piosenki sielskiej [ „Życzenie”, „Śliczny chłopiec”] i przez Karola Kurpińskiego typ dumki [ „Poseł”, „Dwojaki koniec”].Wprowadził do pieśni silną folkloryzację, Np. w romansie „Gdzie lubi” i w balladzie „Narzeczony”.

Nikt dotąd trafniej nie zamknął całego sensu życia i twórczości F. Chopina. [Nekrolog - C.K. Norwid] Muzyka F. Chopina jest dążeniem do doskonałości tworzącej piękno, które „kształtem jest miłości” [ C.K. Norwid], ale gotowego w chwili narodowej potrzeby „pięścią uderzyć w klawisze” [ J. Iwaszkiewicz]

27. W jaki sposób muzyczność literatury wpływała na rozwój romantycznego wiersza?

To można napisać tak że muzyka była jeszcze bardziej doskonalsza niż poezja bo szło wyrazić przez nią to czego nie dało się wyrazić słowami. Muzyka oddawała idealni klimat tamtej epoki. Podobnie w literaturze aby oddać idealnie klimat sytuacji stosowano wyrazy (dzwięko…) w ten sposób podkreślano i ubarwiano otoczenie. Pan Tadeusz opis burzy bym dał. W wierszach też stosowano podobne zabiegi. (To wszystko co wymyśliłem).

28.  Jaką rolę kultura romantyczna nadała osobie poety?

Polska kulturę romantyczna tworzyli młodzi ludzie,którzy buntowali się przeciwko schematycznym poglądom klasyków (Bez serc, bez ducha, to szkieletów ludy- Adam Mickiewicz). 
Było to pierwsze pokolenie urodzone w niewoli; lekceważące sprawy materialne i przyziemne. W epoce romantyzmu literatura była dla Polaków niezwykle ważną częścią kultury gdyż kraj, który znajdował się ciągle w niewoli potrzebował nieustannej pomocy duchowej, która pobudziłaby go do wielkich czynów narodowowyzwoleńczych. Priorytetowymi tematami był patriotyzm, ludowość, historycyzm, mistycyzm oraz miłość. 
Polski romantyzm dzieli się na dwie fazy - przed, i po powstaniu listopadowym. Romantyzm przed listopadowy wykształcił się dzięki twórczości Adama Mickiewicza. Powstała m.in. „Oda do młodości”, która mimo ze została usunięta przez cenzurę,stała się później najsłynniejszym polskim manifestem młodych. Ten pełen ideałów utwór towarzyszył poczynaniom powstańczym i rewolucyjnym, a także polskiemu życiu konspiracyjnemu. Drugim równie ważnym utworem tego okresu był „Konrad Wallenrod”, w którym problematyka narodowa i sprawy związane z walka o niepodległość wysunęły się na pierwszy plan i zapoczątkowała nowy okres w historii literatury, w którym stała się ona narzędziem kształtowania uczuć patriotycznych i utrzymywania świadomości narodowej. 
Druga fazą, była faza międzypowstaniowa. Sytuacja polityczna kraju spowodowała tzw. „Wielką Emigrację”, podczas której wielu liczących się wówczas twórców(m.in. A.Mickiewicz, J.Słowacki, Z.Krasinski, a później również C.K.Norwid) zmuszonych było opuścić ojczyznę. Francja, do której wyjechała większość emigrantów stała się wkrótce dla polski ośrodkiem działalności artystycznej.Tu ukazywały się najważniejsze czasopisma i dzieła tego okresu. 
Literatura emigracyjna była źródłem wielkich idei.Poeci tworzyli utwory tyrtejskie, tzn. zagrzewające do walki oraz głoszące prometeizm.Jest to Np. III cz. „Dziadów” A. Mickiewicza, w której ukazano martyrologię młodzieży polskiej i mesjanizm narodowy „Polska Chrystusem narodów”; oraz „Konrad Wallenrod” obrazujący walkę metoda podstępu i zdrady, poświęcenia narodu i zbawienia dla sprawy kraju "Jam miłość, szczęście, jam niebo za młodu Umiał poświęcić dla sprawy narodu"

Jeszcze urastania poety przez swoją twórczość do rangi duchowego przywódcy narodu. Pokrzepianie serc sowich czytelników. Zagrzewanie do walki z wrogiem. Krzewienie ducha patriotyzmu wśród narodu. Podtrzymywanie polskości tradycje i język ojczysty.

29. W jaki sposób romantycy pojmowali jedność literatury i życia, słowa i czynu? Analizując biografie i twórczość wybranego twórcy romantycznego, zastanów się, czy udało mu się taką jedność osiągnąć.

Najbardziej charakterystycznym twórcą epoki romantyzmu na ziemiach polskich jest Adam Mickiewicz. Zacznijmy od jedności literatury i życia. Poeta urodził się na Litwie, która znajdowała się w zaborze rosyjskim. Było to jedno z pierwszych pokoleń urodzonych w czasach zaborów. Przejście do epoki romantyzmu sprzyjało zmianom społecznym oraz powstawaniu tajnych organizacji mających na celu działalność spiskową. Mickiewicz należał do zgromadzenia filomatów, które wówczas funkcjonowało w Wilnie. Przynależność do tej organizacji sprawiała, że można traktować Mickiewicza jako patriotę kochającego ojczysty kraj. W dziadach podsuwana jest nam bezpośrednio mesjanistyczna koncepcja narodu polskiego. Poeta stara się nam przedstawić Polskę jako kraj, który wybawi innych. W Panu Tadeuszu którego napisał będąc na emigracji opisuje piękno rodzinnego kraju, oraz opisuje kraj lat dziecinnych. Utwory napisane przez Mickiewicza nie mówią nam wprost wszystkiego. Pewnych rzeczy trzeba się domyślić, lub odczytać na poziomi symbolicznym. Sytuacja tak pojawia się w Konradzie Wallenrodzie. Poeta nie mówi nam otwarcie o metodach walki z wrogiem. Aby się o nich dowiedzieć trzeba dokonać głębokiej analizy. Mickiewicz będąc wewnątrz Rosji zdał sobie sprawę z tego, jaką wróg dysponuje potęgą. Wszystko to składa się na głęboko postawę patriotyczna polskiego wieszcza. Literatura i sposób życia idą zgodnie razem w parze. Następnie słowo i czyn. Wcześnie już była mowa o słowie odnośnie Mickiewicza. Słowo to w większości jego utwory, które napisał w czasie swojego życia. Starał się nimi podtrzymywać ducha narodu i pokrzepiać serca. Słowa poety szły w parze z czynami. Widząc coś, na co chciał zwrócić uwagę pisał utwór, w którym przedstawiał to oczyma swojej duszy. Mickiewiczowi można przypisać krzewienie polskiej kultury, mimo że kraj taki nie istniał. Mówiąc o czynie zazwyczaj mówi się o jakiś wielkich dokonaniach. W wypadku Mickiewicza czynem było napisanie kolejnego utworu. Natomiast słowa, które przelewał na kartki papieru kierował do całego narodu. Ogniwem łączącym wszystko ze sobą jest głęboki patriotyzm twórcy romantyzmu. Doskonale to wiąże się z jego twórczości, ponieważ była ona przepełniona polskością. Nie beż powodu Mickiewicza zalicza się do grona wieszczy narodowych. Swoim stylem, życia oraz twórczością Mickiewicz osiągnął jedność podobnie jak wielu innych polskich twórców tamtej epoki.

30. Napisz recenzje jednej z znanych ci inscenizacji teatralnych bądź ekranizacji utworów epoki romantycznej.

Można napisać o Panu Tadeuszu. Film oparty na podstawie epopei Adama Mickiewicza, która opisuje kilka dni z życia prawdziwej szlachty litewskiej. Akcja jak sama nazwa wskazuje toczy się na Litwie. Mickiewicz w swoim dziele ukazuje mnogość obyczajów szlachty. Staropolska grzeczność obowiązuje na każdym kroku. Nie stanowi to jednak całości utworu. Wiele miejsca jest poświęcone opisom przyrody Litewskiej. Epopeja moim zdaniem jest wszechstronna, ponieważ ukazuje wszystkie aspekty życia na gruncie polskim. Poruszone są wątki miłosne, intrygancki, życia codziennego, postaw patriotycznych oraz wiele innych. (Wstępny zarys resztę, co kto uważa)

31. Przypomnij sobie poglądy najważniejszych filozofów romantycznych. Wskaż przykładowe związki, które łączyły ich teorie z literatura tej epoki.

Romantyzm-zawdzieczal swe podłoże filozoficzne niemieckim myslicielom-Kantowi, Fichte, Schellingowi i Heglowi.Generalnie pierwsza fala romantyzmy cechowała się odrzuceniem starych zasad i duchowym zagubieniem jednostki (Poezje Byrona). Kant-badal władze poznawcze i zasady poznawania rzeczywistości przez człowieka, głosił zjawiskowość całego świata zmysłowego. Według niego przedmioty były zależne od ludzkiego poznania(subiektywizm). (To z Tatarkiewicza). Jan Fichte głosił jedność świata przedmiotowego i pozazmysłowego.(I to jest zastosowane w Wielkiej Improwizacji, kiedy Konrad stawia swoje możliwości na równi z możliwościami Boga "Ja nieśmiertelność czuje,niesmiertelnosc tworze" 

O Heglu

Hegel twierdził, że ludy słowiańskie nie odegrały jeszcze większej roli w szerzeniu wolności. Ale może nastąpić przełom w tej dziedzinie. Jednak nie mówił o tym bo uważał, że nie można mówić o tym co będzie, ale tylko o tym co było bo w historii mamy do czynienia tylko z przeszłością. W ludziach świadomość, że ludy słowiańskie mogą odegrać dużą rolę w szarzeniu wolności była bardzo duża.

Hegel uważał, że każdy naród ma coś do zrobienia w tworzeniu w ludziach większej świadomości wolności. Po spełnieniu swojego zadania przemija, przekazuje pałeczkę dalej, innemu narodowi.Uważał też, że reformacja i rewolucja francuska wniosły nowe wartości do pojęcia wolności. I są to kolejne bodźce napędzające rozwój myśli wolnościowej. Jednak zauważył też z historii, że narody, które spełniły swoje zadania w szerzeniu świadomości wolności stały się koloniami zarządzanymi przez inne państwa. Duch świata posłużył się tymi narodami i obszedł się z nimi brutalnie. Teraz inne państwa spełniają swoje zadanie, tworzą nową świadomość w narodach. Duch świata posłużył się sławnymi ludźmi: Aleksander Wielki, Napoleon, Juliusz Cezar i zniszczył ich. Napoleon osadzony w odosobnieniu na Elbie, Cezar zabity. Duch świata wykorzystał pasję i zaangażowanie tych ludzi. Ludzie ci wyśmiani, odtrąceni, porzuceni.Hegel jako pierwszy widział dobro w źle. W wojnie widział cząstkę wolności i pokoju. W stanie pokoju z ludzi wychodzą najgorsze cechy. Dopiero w czasie wojny z człowieka wychodzą te dobre cechy. W obliczu zagrożenia ludzie zmieniają się. Tylko wojna może zachować etyczny porządek w narodzie. Dzięki wojnie świat idzie do przodu. Na potrzeby wojny powstają największe wynalazki techniki (samoloty, buraki cukrowe).Hegel uważał, że postęp dokonuje się poprzez przełomy a nie rozwija się jednostajnie.Według Hegla historia ma jeden kierunek, dążenie do wolności. Dążenie to następuje w wyżej opisany sposób i przy pomocy wyżej opisanych ludzi. Ta teoria bardzo spodobała się rządowi niemieckiemu. Uważał on, że jeżeli są ludzie, którzy mają być użyci przez ducha świata (wolności) to mogą oni łamać obowiązujące zasady moralne. To było bardzo niebezpieczne. Wypłynęła przez to idea nadczłowieka, który może łamać zasady moralności potocznej. Może deptać niewinne dusze. Dla ludzi takich nie ma świętości. A lud ich czci. A z drugiej strony są ludzie, którzy chcieliby zniszczyć nadludzi, wdeptać ich w błoto, bo są oni na wyższym poziomie niż oni sami.

O Kancie

Według Kanta brało się to stąd, że nauka ta posługuje się językiem niezrozumiałym. Kant przeprowadził podział sądów (zdań). Dokonał dwóch ich podziałów. I podział, są zdania: syntetyczne - to takie, których orzecznik poszerza naszą wiedzę o podmiocie, analityczne - to te, w których orzecznik zaledwie eksplikuje treści zawarte w podmiocie, to znaczy nie poszerza naszej wiedzy o nim ale uściśla ją. II podział, są zdania: a priori - zdanie przyjęte odgórnie, bez doświadczenia. Cechuje go powszechność, a posteriori - sąd oparty na doświadczeniu. Podział zdań na a priori i a posteriori był wynikiem tego, że Kant uważał, że istnieją jakby dwie sfery. Sfera tego co można wiedzieć i doświadczalnie udowodnić oraz sfera tego w co trzeba wierzyć, co trzeba przyjąć odgórnie. Kant zaczął krzyżować te rodzaje zdań i badał jakimi z nich posługuje się każda z nauk. Doszedł do wniosku, że metafizyka powinna używać skrzyżowania zdań systematycznych ze zdaniami a priori. Systematycznych bo powinna poszerzać naszą wiedzę a a priori bo nauka ta dotyka sfer związanych z bogiem. Dotychczasowa metafizyka wprowadzała tylko nowe pojęcia nie wyjaśniając ich. Nowa metafizyka powinna wyjaśniać nowe pojęcia i poszerzać naszą wiedzę.Matematyka to według Kanta sądy systematyczne. Nauka ta poszerza wiedzę człowieka.

Filozofia Romantyzmu - Friedriech Wilhelm von Schelling

1. cała przyroda, zarówno dusza ludzka, jak i rzeczywistość fizyczna, jest wyrazem jednego Boga czy też ducha świata, przyroda nie jest martwą materią lecz żywym duchem świata, pośredniczy między Bogiem a człowiekiem, pozwalając intuicyjnie przeczuwać wielkość bóstwa, 
   b) jedność bytu (jego część widzialna to przyroda, niewidzialna-duch), 
   c) irracjonalizm-intuicja i wiara są ważniejsze w dziele poznania od rozumu, 
   d) sztuka ukazuje istotę absolutu (estetyzm). 

Filozofia Romantyzmu - Johan Gottlieb Fichte

) entuzjastyczny kult wolności, 
b) przyroda pochodzi od wyższej, podświadomej wyobraźni, 
c) człowiek ponosi odpowiedzialność za siebie i świat, 
d) twórca pojęcia jaźni artysty 9istnieje „ja” aktywne i niezależne od świata zewnętrznego, które poprzez czyn jest faktycznym konstruktorem rzeczywistości; to „ja” romantycy utożsamiają z własną jaźnią, stąd artysta to swego rodzaju konstruktor, nieskrępowany przez rzeczywistość i nie naśladujący jej; artysta może dokonać wszystkiego), 
e) w braku czynu upatruje źródła zła, 
f) pierwszy w historii Niemiec przedstawia argumenty dowodzące wyższości narodu germańskiego i jego kultury nad innymi. 

Filozofia Romantyzmu - Georg Wilhelm Hegel

1. człowiek zmierza do życia „u i teraz” do wiedzy absolutnej, 
   b) historia jest drogą ducha ku doskonałości, 
   c) dzieje narodów to proces ciągłego postępu ducha świata, którego przejawami są duchy narodów, 
   d) triada heglowska-teza posiada swoją antytezę a z niej wyłania się synteza, 
   e) historia to rozumowy proces pozbawiony przypadkowości. 

Punkty mówią o wszystkim ;)

---