mat: Igrzyska Olimpijskie - Porownanie igrzysk starozytnych, a terazniejszych.
Za Twórce Igrzysk olimpijskich uchodzi Herakles. Igrzyska odbywaly sie w Olimpii, miescie na Pólwyspie Peloponeskim, w cztero letnim cyklu. Igrzyskami w Olimpii ku czci ZEUSA zainteresowane byly wszystkie polis greckie. W Miedzyczasie rozgrywano tez inne igrzyska sportowe, ale nie na taka skale. Przyjeto rachube czasu wg olimpiad. Poczatki igrzysk olimpijskich nie sa znane i sa owiane legenda, pierwszy opis igrzysk znajduje sie w Iliadzie Homera, ale i on wspomina, ze jest to tradycja jeszcze dawniejsza, od 776 p.n.e. powtarzaja sie igrzyska olimpijskie w niezmiennym cyklu 4-letnim i trwaja przez 1168 lat, prawdopodobnie do 393 n.e. (292 olimpiady) 393 n.e. ces. rzym. Teodozjusz I Wielki zakazal organizowania igrzysk olimpijskich, dopatrujac sie w nich kultywowania zwyczajów poganskich. Idea igrzysk olimpijskich zostala wskrzeszona dopiero w koncu XIX w. przez francuskiego pedagoga, dzialacza spol. i sport. barona P. de Coubertina; dzieki jego staraniom 1894 zostal powolany Miedzynarodowy Komitet Olimpijski oraz podjeto decyzje o wznowieniu igrzysk olimpijskich i zorganizowaniu ich 1896 po raz pierwszy w czasach nowozytnych w stolicy Grecji ? Atenach. Od tego czasu igrzyska olimpijskie odbywaja sie regularnie, co 4 lata. Nie odbyly sie tylko trzy razy : w 1916 roku z powodu I wojny swiatowej, w 1940 i w 1944 z powodu II wojny swiatowej.
Igrzyska Rok Miasto
I 1896 Ateny
II 1900 Paryz
III 1904 Saint Louis
IV 1908 Londyn
V 1912 Sztokholm
VI 1916 Berlin (nie odbyte)
VII 1920 Antwerpia
VIII 1924 Paryz
IX 1928 Amsterdam
X 1932 Los Angeles
XI 1936 Berlin
XII 1940 Helsinki ( nie odbyte)
XIII 1944 Londyn ( nie odbyte)
XIV 1948 Londyn
XV 1952 Helsinki
XVI 1956 Melbourne
XVII 1960 Rzym
XVIII 1964 Tokio
XIX 1968 Meksyk
XX 1972 Monachium
XXI 1976 Montreal
XXII 1980 Moskwa
XXIII 1984 Los Angeles
XXIV 1988 Seul
XXV 1992 Barcelona
XXVI 1996 Atlanta
XXVII 2000 Sydney
XXVIII 2004 Ateny
W Starozytnosci na czas trwania igrzysk oraz na czas przyjazdu zawodników i widzów, zawieszano dzialania wojenne pomiedzy panstwami-miastami i zawierano pokój bozy (gr. ekecheiria ) Dzis na czas Olimpiad nie zawiesza sie broni przez co nie odbyly sie trzy olimpiady. Pierwsi do Olimpii przybywali zawodnicy na kilka tygodni przed igrzyskami, aby pod czujnym okiem trenera i sedziów (tu nalezy dodac, ze sedziowie byli wybierani losowo) cwiczyli do poszczególnych konkurencji. Na kilka dni przed olimpiada przybywali goscie ze wszystkich polis greckich. Przybywali równiez i kupcy z wielu stron swiata chcac wykorzystac tak wielkie skupisko ludzi dla wlasnych interesów. W przerwach igrzysk olimpijskich odbywaly sie liczne konkursy dla recytatorów i poetów, którzy mogli pokazac swoje umiejetnosci przed ogromna publicznoscia. Na poczatku publicznosc stanowili tylko mezczyzni , pózniejsze igrzyska olimpijskie mogly obserwowac takze niezamezne kobiety; mezatkom zabraniano tego pod kara smierci. Kobiety mialy swoje wlasne igrzyska; odbywaly sie one takze w Olimpii, ale w innym czasie, i byly poswiecone Zeusowej malzonce, Herze. Niewiele o nich wiemy. Pauzaniasz w swojej Wedrówce po Helladzie (V, 16, 2) podaje, ze niezamezne kobiety rywalizowaly ze soba na olimpijskiej biezni w biegu na dystansie pieciu szóstych stadionu (okolo 160 metrów). Terazniejszosc pozwala kobietom stanowic publicznosc, nie ma takze odrebnych igrzysk dla kobiet i mezczyzn. Na jednych igrzyskach panie rywalizuja z paniami, a panowie z panami. W Starozytnej Grecji w pierwszy dzien Igrzysk Zawodnicy udawali sie przed posag Zeusa, który znajdowal sie w jego swiatyni. Byl to jedne z siedmiu cudów swiata. Wykonal go grecki rzezbiarz Fidiasz z kosci sloniowej, zlota i drogich kamieni szlachetnych. Posag mierzy 12 m, a Nike umieszczona na prawej rece Zeusa wzrostem przypomina doroslego czlowieka. Tak, wiec zawodnicy skladali ofiary bogu oraz przysiegali walczyc zgodnie z obowiazujacym regulaminem zawodów. Poza tym w pierwszym dniu odbywala sie równiez prezentacja olimpijczyków (kazde polis mialo swojego reprezentanta). W pierwszym dniu zapalano równiez znicz olimpijski - symbol igrzysk. W dzisiejszych czasach Ceremonia Otwarcia Igrzysk Olimpijskich przebiega nieco inaczej, ale równiez symbolem Olimpiady jest Znicz. Olimpijski plomien stal sie tradycja nowozytnych igrzysk od olimpiady 1928 w Amsterdamie. Osiem lat pózniej Niemiec, dr. Carl Diem, inspirujac sie starozytnymi freskami, zainicjowal olimpijska sztafete. Plomien powedrowal z greckiej Olimpii do Berlina na olimpiade 1936. Znicz zapala sie za pomoca promieni slonecznych skupionych w zwierciadle.
W czasie starozytnych igrzysk w Grecji swiety ogien zapalano na oltarzu Zeusa, któremu je poswiecano. Zapalenie znicza sygnalizowalo rozpoczecie igrzysk, a jego zgaszenie - ich zakonczenie. W kolejnych dniach igrzysk odbywaly sie rywalizacje miedzy uczestnikami. W dzisiejszych czasach mamy znacznie wiecej konkurencji niz nasi przodkowie. Poczatkowo w Grecji konkurencja olimpijska byl tylko bieg na okolo 192 m. Z czasem doszly jeszcze cztery pozostale konkurencje tworzac razem pieciobój. Na znak sedziowskiego "Idzcie!" zawodnicy biegli jak najszybciej do mety. W pózniejszych czasach doszly równiez bieg na dluzsze niz 192 m dystanse. Wielkim utrudnieniem dla biegaczy byla niepraktyczna bieznia, która nie miala ksztaltu elipsy jak dzisiaj, tylko byla to zwykla prosta, wiec zawodnicy musieli sie zatrzymywac, odwracac i biec dalej. Dosc oryginalne ulatwienie wymyslili sobie skoczkowie w dal. Zeby przeskoczyc jak najdluzszy odcinek, trzymali w dloniach ciezarki z metalu lub kamienia. Wazna dyscyplina byl rzut oszczepem, do której przygotowania czynili wszyscy zolnierze, gdyz oszczep byl takze rodzajem broni Greków. Odbywal sie równiez rzut dyskiem. Zwyciezal zawsze tylko jeden Grek - zwyciezca zapasów, który stawal sie równoczesnie zwyciezca calego piecioboju. Z niecierpliwoscia oczekiwano równiez na wyscigi rydwanów: wozów zaprzezonych w dwa lub cztery konie. Zawody te byly wspaniale do podziwiania, jednak bardzo niebezpieczne do uprawiania, gdyz konie czesto nie zatrzymywaly sie na mecie i rozpedzone biegly "w sina dal" albo tez zderzaly sie ze soba na trasie. Jednakze woznica, jak i wlasciciel zaprzegu zyskiwali wielka slawe. Konie naturalnie tez. W czasach pózniejszych ogólnogreckie igrzyska (nie tylko olimpijskie) zdominowali zawodowi atleci, którzy nagrody i honoraria pobierane za wystepy w rozmaitych zakatkach swiata greckiego uczynili zródlem swojego utrzymania. Najslynniejszym atleta byl Milon z Krotony w poludniowej Italii, który na igrzyskach olimpijskich szesciokrotnie, poczynajac od roku 536 p.n.e., zwyciezal w zapasach. Milon slynal z rozmaitych popisów, potrafil na przyklad dopóty wstrzymywac oddech, dopóki zyly nie nabrzmiewaly mu do tego stopnia, iz rozrywaly sznur zawiazany wokól glowy. Nowozytnie Igrzyska przyniosly ze soba nowe konkurencje . Co 4 lata dochodza jeszcze nowoczesniejsze , bardziej egzotyczne . W dzisiejszych czasach igrzyska dzielimy na Letnie oraz Zimowe, warto równiez wspomniec o paraolimpiadach (dla niepelnosprawnych) w Starozytnej Grecji odbywala sie tylko czesc letnia dla calkowicie zdrowych Greków . Na kazdym z kontynentów znajduja sie panstwa które biora udzial w Igrzyskach ( Ameryka Pólnocna - 7 panstw , Ameryka Poludniowa - 34 panstwa , Europa - 50 panstw , Afryka - 52 panstw , Azja - 45 panstw , Australia - 13 panstw ) Reprezentanci tych panstw moga zmierzyc sie w konkurencjach takich jak :
Dyscypliny letnich Igrzysk Olimpijskich * Dyscypliny zimowych Igrzysk Olimpijskich *
Alpinizm (M:1932)Badminton (M:1992-2000, K:1992-2000)Batut (M:2000, K:2000)Baseball (M:1992-2000)Boks (M:1904-1908,1920-2000)Gimnastyka (M:1896-2000, K:1928-2000)Gimnastyka artystyczna (K:1984-2000)Golf (M:K:1900-1904)Hokej na trawie (M:1908,1920,1928-2000, K:1980-2000)Jezdziectwo (M:1900-1936, M:K:1948-2000)Judo (M:1964,1972-2000, K:1992-2000)Jue de Paume (M:1908) - gra podobna do badmintonaKajakarstwo (M:1936-2000, K:1948-2000)Kajakarstwo górskie (M:1972,1992-2000, K:1972,1992-2000)Kolarstwo (M:1896-1900,1908-2000, K:1984-2000)Kolarstwo górskie (M:1996-2000, K:1996-2000)Koszykówka (M:1904,1936-2000, K:1976-2000)Lacrosse (M:1904-1908) - gra podobna do hokeja na trawieLekkoatletyka (M:1896-2000, K:1928-2000)Lucznictwo (M:1900-1908,1920,1972-2000, K:1904-1908,1972-2000)Pieciobój nowoczesny (M:1912-2000, K:2000)Pilka nozna (M:1900-1928,1936-2000, K:1996-2000)Pilka reczna (M:1936,1972-2000, K:1976-2000)Pilka wodna (M:1900-2000, K:2000)Plywanie i skoki do wody (M:1896-2000, K:1912-2000)Podnoszenie ciezarów (M:1896-1904,1920-2000, K:2000)Polo (M:1908,1920-1924,1936)Przeciaganie liny (M:1912-1920 - jako konkurencja lekkoatletyczna takze M:1900-1908)Rackets (M:1908) gra podobna do tenisaRoque (M:1904) gra podobna do krykietaRugby (M:1900,1908,1920-1924)Siatkówka (M:1964-2000, K:1964-2000)Siatkówka plazowa (M:1996-2000, K:1996-2000)Sporty motorowodne (M:1908)Softball (K:1996-2000)Strzelectwo (M:K:1896-1900,1908-1924,1932-2000)Szermierka (M:1896-2000, K:1924-2000)Taekwondo - (M:2000, K2000)Tenis stolowy (M:1988-2000, K:1988-2000)Tenis ziemny (M:1896-1924,1988-2000, K:1988-2000)Triathlon - (M:2000, K2000)Wioslarstwo (M:1900-2000, K:1976-2000)Zapasy (M:1896,1904-2000)Zeglarstwo (M:1900-2000,K:1988-2000) Biathlon (M:1960-2002, K:1992-2002)Bobsleje (M:1924-1956,1964-2002,K:2002)Curling (M:1998-2002, K:1998-2002)Hokej na lodzie (M:1920-2002, K:1998-2002)Lyzwiarstwo figurowe (M:1908,1920-2002, K:1908,1920-2002)Lyzwiarstwo szybkie (M:1924-2002, K:1960-2002)Narciarstwo akrobatyczne (M:1992-2002, K:1992-2002)Narciarstwo alpejskie (M:1948-2002, K:1948-2002)Narciarstwo klasyczne (M:1924-2002, K:1952-2002)Saneczkarstwo (M:1964-2002, K:1964-2002)Short track (M:1992-2002, K:1992-2002)Skeleton (M:1928,1948,2002, K:2002)SnowbooardSpis dyscyplin (w nawiasach podano lata, w których dyscyplina goscila na Igrzyskach z uwzglednieniem podzialu na mezczyzn i kobiety)
W Starozytnej Grecji uwzgledniano tylko jednego zwyciezce. W nagrode otrzymywal on przedmioty o pewnej na ogól niewielkiej wartosci (np. dzbany z oliwa w Atenach) , najczesciej jednak wreczano im nagrody symboliczne w postaci wienca w Olimpii z galazek oliwnych , w delfach laurowych , w Koryncie z ususzonych lisci selera . Galazke przeznaczona na nagrode mógl zerwac jedynie chlopiec majacy oboje rodziców, wylacznie piatego dnia igrzysk. Ponad to zwyciezca, jak i miasto, z którego pochodzil, zyskiwal slawe na wszystkie greckie polis. Na jego czesc poeci pisali liczne poematy chwalebne. Wspólobywatele stawiali mu pomnik. Mial mnóstwo przywilejów: najbardziej korzystnym bylo zwolnienie od placenia podatków. Po powrocie zwyciezcy olimpijskich igrzysk wkraczali do miasta przez wyrwe w murach, specjalnie zrobiona na te okazje. Chciano przez to pokazac, ze ojczyzna majaca takich synów nie musi chronic sie za obwarowaniami. Dzis nagradzani sa trzej najlepsi sportowcy z danej konkurencji. Trójka ta otrzymuje medale (1 miejsce -zloty, 2 miejsce -srebrny, 3 miejsce -brazowy) oprócz tego dostaja równiez honorarja i wiazaca sie ze zwyciestwem slawe. W przeciwienstwie do starozytnych, wspólczesnie istnieja dyscypliny grupowe . W Grecji wszystkie dyscypliny mialy charakter indywidualny. Kolejnym przejawem odejscia od dawnej tradycji sródziemnomorskiej, która sprzeciwiala sie publicznej nagosci, bylo to, ze greccy atleci wystepowali wlasnie nago (od greckiego slowa gymnos, "nagi", wywodzi sie termin gymnasion, czyli w postaci zlatynizowanej nasze "gimnazjum"). Jesli którys z zawodników zlamalby zasady czekal go niemily los. Oprócz gniewu bozego i hanby wsród ludu, musial postawic obok swiatyni Zeusa posag z brazu z wyrytym swoim imieniem i nazwiskiem. Byla to pamiatka po nim dla potomnych. Dzis równiez karane sa wszelkie oszustwa, lamanie zasad czy branie srodków dopingujacych, choc kary nie sa zblizone do starozytnych. Konsekwencjami, jakie sportowcy ponosza w terazniejszosci sa dyskwalifikacje. Sztuczny doping, czyli niedozwolone wspomaganie organizmu przez sportowców, stal sie plaga igrzysk, zwlaszcza od chwili, gdy zaczeto stosowac sterydy anaboliczne. Za tego rodzaju niedozwolony doping zdyskwalifikowano m.in. Kanadyjczyka B. Johnsona, zaraz po zdobyciu przez niego zlotego medalu w biegu na 100 m i ustanowieniu rekordu swiata (w 1988 roku). Byl to najwiekszy skandal dopingowy w historii igrzysk. Takze Polacy nie uchronili sie przed dyskwalifikacjami, m.in. w 1976 roku w Montrealu zdyskwalifikowano zlotego medaliste w podnoszeniu ciezarów Z. Kaczmarka. Znaczenie igrzysk w tamtych czasach, nie rózni sie zbyt wiele od terazniejszego. W Grecji mialy one przede wszystkim utrwalic Grekom, ze mimo toczacych sie sporów, nadal pozostaja jednym ludem, narodem o wspólnych korzeniach, jezyku, tradycji i kulturze. Na igrzyska przybywali ludzie zadzy slawy, którzy pragneli zdobyc ja wlasnie poprzez udowodnienie swojej sprawnosci fizycznej. Ludzie natomiast mieli kilkudniowa rozrywke, mogli podziwiac wysportowanych i szczesliwych mlodzienców (w Grecji wierzono, ze szczescie ludzkie w duzej mierze zalezne jest od dobrej kondycji fizycznej). Dzis jest podobnie, publicznosc czerpia przyjemnosc z podziwiania ogladanych przez siebie zmagan sportowców. Mysle, ze po uplywie tylu lat zmiany, jakie nastapily sa dosc widoczne i calkiem korzystne dla ludzi rywalizujacych w terazniejszosci.