Ogólna charakterystyka wyceny

Wycena przedsiębiorstwa jest zbiorem działań analityczno-rachunkowych, które określają wartość przedsiębiorstwa jako podstawę ceny jego sprzedaży. Wartość przedsiębiorstwa nie przesądza ceny, ale jest podstawą jej negocjacji.

Wyceny przedsiębiorstwa dokonuje się zawsze w określonym celu.

Wycena wartości rynkowej przedsiębiorstwa może służyć: do ustalenia ceny przedsiębiorstwa w procesie jego likwidacji; do zabezpieczenia wierzytelności, jeżeli przedsiębiorstwu grozi upadłość bądź jest ono w procesie jej przeprowadzenia; określeniu udziałów w procesach przekształceń własnościowych; zabezpieczeniu interesów instytucji finansowych z tytuł udzielonych kredytów bądź pożyczek; ustaleniu podstawy wymiaru podatku od wartości majątku; ustaleniu wysokości odszkodowań lub stawek ubezpieczeniowych; ustaleniu wartości emitowanych akcji; aktualizacji wartości majątku dla celów ewidencyjnych; ustaleniu bieżącej wartości akcji; dla innych celów (np.: dla ewidencji księgowej i jej weryfikacji, dla celów podatkowych, dla analiz rentowności, do obliczeń kosztów, do programowania działalności badawczo-rozwojowej, do bieżącego sterowania produkcją, do ustalania cen na wyroby gotowe).

Jeżeli dokonuje się wyceny przedsiębiorstwa, to musi ona czemuś służyć, być podporządkowana jakimś celom.

Przebieg wyceny

Wycena jest zbiorem działań złożonych.

Proces wyceny przeprowadzają wyspecjalizowane firmy. Przedsiębiorstwo, które chce mieć wycenę zwraca się do nich z ofertą wyceny. Jest to formalna propozycja przeprowadzenia wyceny w przedsiębiorstwie.

Złożenie oferty dokonania wyceny wymaga: zawarcia umowy, przeprowadzenia wyceny, sporządzenia raportu.

Przeprowadzenie wyceny to ciąg uporządkowanych czynności, które pozwalają na:

1. Stwierdzenie rodzaju i zakresu posiadanych przez przedsiębiorstwo praw majątkowych - musi być udzielona dokładna odpowiedź dotycząca własności, czy jest to własność przedsiębiorstwa, czy jest w wieczystym użytkowaniu, czy jest dzierżawiony, kto jest właścicielem, od kogo się najmuje, czy jest to przekazanie do eksploatacji, w zarząd, jeżeli tak to kto jest właścicielem i jakie są warunki przekazania.

2. Wyodrębnienie z majątku przedsiębiorstwa tych składników, co do których przedsiębiorstwo nie posiada jednoznacznych praw dysponowania - trzeba tu udzielić odpowiedzi na pytania: jaki jest zakres dysponowania danym składnikiem majątkowym, w jakim stopniu można zmienić zakres posiadanych uprawnień, jaki jest stan techniczny składników majątkowych, czy warto się zajmować tymi składnikami, których statut nie jest w pełni jasny i czy warto dokonać zmiany ich statutu.

3. Konieczność sprawdzenia w ewidencji księgowej czy poddawane wycenie składniki majątkowe były poddawane aktualizacji i jeżeli tak to kiedy tego dokonano.

4. Opracowanie sprawozdania bilansowego obejmującego wycenione składniki - czy jest możliwe opracowanie takiego zestawienia, w jaki sposób można dokonać wyodrębnienia pozycji niezbędnych do obliczeń, jakie błędy można przy tym popełnić.

5. Stwierdzenie użyteczności dla potrzeb wyceny istniejących składników aktualizacji majątku lub cenników.

6. Dokonanie wyboru stosowanych metod wyceny w uzależnieniu od celu wyceny - trzeba wiedzieć: czy majątek będzie przedmiotem sprzedaży, czy majątek będzie przedmiotem aportu, czy majątek będzie przedmiotem zastawu, czy wyceniamy tylko majątek trwały, czy także wartości niematerialne, środki obrotowe, czy stosujemy układ mieszany, jaki jest faktyczny stan zużycia (fizycznego i ekonomicznego) majątku, jakie jest obciążenie składników majątkowych odsetkami, opłatami skarbowymi, odszkodowaniami i innymi obciążeniami, jakie metody gwarantują skuteczność wyceny dla danych składników majątkowych, czy wyceniamy według jednej metody, czy stosujemy różne metody.

7. Dokonanie wyceny w układzie wariantowym, jeden wariant odpowiada jednej metodzie wyceny dla tych samych składników.

8. Sformalizowanie wariantów wyceny z zapisami ewidencji księgowej tzn. należy: ustalić, czy wszystkie składniki wyceny są objęte ewidencją księgową, ustalić jakie są różnice wartości przedsiębiorstwa w poszczególnych wariantach i z czego one wynikają.

9. Podjęcie decyzji, który wariant spośród sporządzonych już wariantów wyceny wybieramy jako najlepszy.

10. Określenie rozpiętości czyli przedziału ceny rynkowej przedsiębiorstwa dla potrzeb negocjacji - musimy wiedzieć kto jest naszym partnerem, jakie są jego główne cechy: czy jest wiarygodny, rzetelny, jaki jest jego styl pracy, światopogląd, posiadany system wartości, jego referencje, sprawdzić jego referencje bankowe, zdecydować z jakiego poziomu ceny rozpocząć negocjacje (zwykle trzeba zrezygnować z poziomu ceny początkowej), w jaki sposób dokonywać ustępstw wobec partnera, jaka jest granica do której można się cofać i której przekroczyć nie można, jak grać w negocjacjach żeby osiągnąć z góry wybrany poziom ceny.

11. Opracowanie i przedstawienie zamawiającemu raportu z wyceny - rozstrzygnąć w ilu egzemplarzach należy przedstawić raport, kto może mieć dostęp do całości raportu, kto do części jawnej, a kto do poufnej części raportu, czy wyceniający ma prawo do korzystania z wyników i jakie one są.

Elementy składowe jakie powinien posiadać raport wyceny:

1. Część jawna, ogólnie dostępna - zawiera: dokładny spis treści (główne punkty raportu wraz z podpunktami); opis celu raportu i celu wyceny (dla kogo , w jakim celu, kto będzie odbiorcą, w jaki sposób będzie przedstawiany); cel wyceny przedstawiony jednoznacznie (przy pomocy jakich metod); przedstawienie przedsiębiorstwa którego majątek podlega wycenie (podanie pełnej nazwy, dokładny adres, środki łączności, czy jest to działalność produkcyjna, usługowa, handlowa czy mieszana, jaki rodzaj rynku i jakie segmenty rynku opanowało przedsiębiorstwo, jaki rodzaj produktu); historia przedsiębiorstwa (data od kiedy istnieje, jakie były koleje tego przedsiębiorstwa, co zaczynało produkować, jak zmieniało produkcję, asortyment, podać przynależność asortymentową, sytuację przedsiębiorstwa, prawa własności do składników majątkowych i obszaru geograficznego); specyficzne cechy przedsiębiorstwa (specyfika branżowa, regionalna, krajowa, pod względem asortymentu); scharakteryzować źródła na których opiera się raport (podać je dokładnie, muszą dotyczyć: aktualnego stanu prawnego, regulacji jego własności, inwestycji w toku, obciążeń, odsetek, spłat rat kapitałowych, odszkodowań, ewidencji kapitału trwałego według głównych grup rodzajowych, zapasów i innych składników kapitału obrotowego, stanu gotówki i papierów wartościowych); przedstawienie prognozy rozwoju branży i rozwoju przedsiębiorstwa na jej tle (czy były robione ważniejsze prognozy, przez kogo, zweryfikować je, przedstawić wnioski z prognoz bo mogą one wpływać na wycenę - dobre prognozy zwiększają wartość przedsiębiorstwa); charakterystyka sytuacji własnościowej (formy własności wyliczone dokładnie, struktura własności, nazwy czy nazwiska właścicieli lub udziałowców); charakterystyka potencjału kadrowego ze szczególnym uwzględnieniem kadry zarządzającej (podać grupy zawodowe, staż, poziom wykształcenia, znajomość metod zarządzania i wynikające stąd przesłanki dla wyceny); prognoza przyszłych wyników przedsiębiorstwa na podstawie prognoz w okresie 4 - 5 lat; przesłanki wyboru metody wyceny (dlaczego zastosowano taką a nie inną metodę, jej wpływ na wyceną i trudności jakie wystąpiły w wycenie); opis aktywów przedsiębiorstwa (główne składniki aktywów i ich wpływ na wyniki działalności przedsiębiorstwa); przedstawienie wyników wyceny w postaci zagregowanej i bez uszczegółowień, komentarz wyników wyceny pod kątem dostępności materiałów, ich jakości i trudności przeprowadzenia wyceny; dołączone załączniki (w których: pierwszy - dotyczy szczegółowej procedury wyceny, drugi - podaje dokładny opis organizacji pracy, trzeci - charakteryzuje system i styl zarządzania przedsiębiorstwem).

2. Część poufna , dostępna dla dyrektora przedsiębiorstwa - zawiera: informacje niezbędne w procesie negocjacji z partnerem; szczegółowe zestawienie aktywów; szczegółowe zestawienie składników majątkowych poddawanych wycenie; szczegółową strukturę własności wraz z udziałami; wyniki bilansu za ostatni rok; wytyczne dotyczące prowadzenia negocjacji; prawdziwy wynik wyceny z określeniem granicy ustępstw na jaką może sobie pozwolić przedsiębiorca w trakcie negocjacji.

Metody wyceny wartości majątkowej

1. Majątkowe - przy ich pomocy ustala się wartość przedsiębiorstwa jako sumę zgromadzonych w nim materialnych składników majątku finansowanych kapitałem własnym

Polega na ustaleniu wartości majątku przedsiębiorstwa zgodnie ze wzorem:

W_m = A - K_o , gdzie:

W_m - wartość majątku,

A - wartość aktywów,

K_o - wartość kapitału obcego.

Metody majątkowe różnią się cenami , przy pomocy których wyraża się wartość aktywów np. w metodzie cen księgowych operuje się ceną płaconą w przeszłości, można posługiwać się także wartością odtworzeniową, cenami likwidacji (według cen upłynnienia składnika majątkowego).

Zaletą metod majątkowych jest mały w nich udział elementów subiektywnych, szacowanych, arbitralnie ustalanych. Wadą jest pomijanie w wycenie: wartości reputacji przedsiębiorstwa, stopnia zaangażowania, kwalifikacji i umiejętności kadry, kultury organizacyjnej przedsiębiorstwa.

2. Dochodowe - oparte na założeniu, że o wartości przedsiębiorstwa decydują dochody jakie można uzyskać w całym okresie eksploatacji przedsiębiorstwa

Wyznacza się wartość dochodową przedsiębiorstwa zgodnie ze wzorem:

, gdzie:

a_t - współczynnik dyskontowy a_t = (1+r)^-1,

C_t - przepływy pieniężne w roku t,

n - liczba lat dla których liczy się dochód,

R - wartość resztowa przedsiębiorstwa w roku n (końcowym) przyjmowana jako wartość upłynnienia majątku,

Rynek zmienia w bardzo krótkim czasie sytuację dochodową przedsiębiorstwa.

3. Mieszane (majątkowo-dochodowe) - poszukuje się w nich kompromisu między zaletami i wadami metod majątkowych i dochodowych

Stosuje się tutaj obliczanie średnich arytmetycznych, geometrycznych lub ważonych z wyniku wycen majątkowych i dochodowych, zgodnie ze wzorem:

według metody niemieckiej

według metody szwajcarskiej

4. Rynkowe (pośrednie) - polegają na porównaniu wartości danego przedsiębiorstwa ze znaną wartością innego bądź innych przedsiębiorstw, przy założeniu, że porównywane przedsiębiorstwa są wystarczająco podobne

Opierają się na składnikach giełdowych:

, gdzie:

D - dochód przedsiębiorstwa

- mnożnik cenowo-dochodowy, jest to relacja cen akcji ostatniego notowania do dochodu przypadającego na jedną akcję według ostatniego sprawozdania finansowego przedsiębiorstwa opublikowanego zgodnie z prawem z rządowej gazecie (raz na pół roku przedsiębiorstwo ma obowiązek go opublikować)

5. Oparte na koncepcji progu rentowności - polegają na tym, że trzeba ustalić cenę przedsiębiorstwa tak, aby przy danych kosztach posiadania majątku było możliwe osiągnięcie dodatnich wyników finansowych

, gdzie:

K_s - roczne koszty stałe przedsiębiorstwa powiększone o ewentualne podatki majątkowe obciążające dochód przedsiębiorstwa

C - cena jednostkowa produktu bez VAT

K_zj - jednostkowy koszt zmienny

Metodę tą można stosować do przedsiębiorstw o jednorodnej produkcji.

---