Kultura polityczna a jakość demokracji
O jakości demokracji decyduje kultura polityczna jej obywateli jednak kultura polityczna i kultura obywatelska odnoszą się do innych zjawisk ale oba te pojęcia dotyczą przestrzeni życia publicznego. W obrębie aktywności politycznej takiej jak prawo wyborcze, organizowanie się wokół celów politycznych realizuje się cześć roli obywateli. Rola obywatelska bywa realizowana np. poprzez działalność charytatywną- jest to działalność apolityczna. Kultura obywatelska jest pojęciem szerszym od kultury politycznej jednak może być ona traktowana jako cześć składowa kultury obywatelskiej.
Kultura polityczna bywa definiowana w kategoriach dominujących postaw wobec innych- zaufanie, tolerancja dla innych poglądów.
Kulturę polityczną wyznaczają :poziom kompetencji w sprawach publicznych , myślenie w kategoriach dobra wspólnego, stopień przestrzegania formalnych reguł funkcjonowania w tej sferze
Zarówno wysoka jak i niska kultura obywatelska mają zdolność do kumulowania się. Niska kultura obywatelska prowadzi do „amoralnego familizmu” czyli do maksymalizowania korzyści dla siebie i własnej rodziny kosztem otoczenia społecznego- powoduje to przyzwolenie do korupcji, oszustw Niska kultura obywatelska psuje demokracje a z kolei demokracja będąca jedynie hasłami negatywnie wpływa na poziom kultury obywatelskiej.
Pojęcie kultury politycznej pojawiło się w latach 60.
Według Almanda i Powella kultura polityczna jest sposobem bycia w życiu politycznym wspólnoty; jest całokształtem indywidualnych postaw i orientacji politycznych.
Almand i Verba wyróżniają 3 rodzaje orientacji wobec legitymizujących symboli (flaga, godło ideologie narodowe, procedury wyłaniania władz)
1)poznawcza- poziom znajomości tych symboli oraz zakres kompetencji obywatelskich
2) afektywne -odnoszą się do stopnia emocjonalnego przywiązania do tych symboli
3) ewaluacyjne -wyznaczają wagę jaka poszczególni obywatele przywiązują do symboli.
Somers wprowadza pojecie struktury kultury politycznej- ustrukturalizowana forma dyskursu publicznego zorganizowanego jako schemat kulturowy i ustalającego własne wewnętrzne hierarchie władzy i wzory autorytetu.
Kultura polityczna jednostki kształtowana jest w procesie socjalizacji oraz poprzez udział w dobrowolnych stowarzyszeniach i ruchach społecznych.
Socjalizacja :-wymiar poznawczy - wyznacza elementarną znajomość reguł, umiejętność
identyfikowania demagogii
-wymiar afektywny formuje emocjonalnie z pewnymi symbolami
-wymiar ewaluacyjny- unormowanie się poziomu autorefleksji, umiejętności
oceny innych aktorów życia politycznego
Muller i Seligson ustalili, że to demokracja kształtuje kulturę obywatelską a nie na odwrót. Ponadto badacze ci ustalili, że poziom kultury obywatelskiej pozytywnie wpływa na demokratyzację.
Z reguły stwierdzenie mówiące coś kategorycznego o rzeczywistości osobach bądź grupach są formułowane w konwencji zdań eliptycznych czyli nie jest jasne czy wyrażają one sąd ogólny czy szczegółowy. Stereotypy czy mity są właśnie formułowane w formie takich zdań, co umożliwia funkcjonowanie par przeciwstawnych przekonań, które zależnie od kontekstu społecznego uaktywniają się jako gotowe szablony. Szablony decydują o zachowaniach zaś w życiu codziennym pozwalają one funkcjonować bez konieczności dogłębnej analizy sytuacji oraz na ocenę własnego miejsca w tej sytuacji, dlatego umożliwiają względną płynność relacji społecznych i szybkie przypisywanie znaczeń do określonych wydarzeń jednak wtedy mogą pojawić się nieporozumienia wynikające z tych uproszczeń. Stereotypy czy mity wykazują znaczną trwałość i odporność na empiryczne dowody dlatego staja się elementem tożsamości obywatelskiej jednostki tak więc maja wpływ na kulturę obywatelską danej wspólnoty. Eliptyczne zdania na temat Polaków mają duży wpływ na formowanie się jednostkowych opisów i interpretacji zdarzeń zachodzących w życiu publicznym tak więc mają wpływ na zachowania będące miernikiem kultury politycznej dlatego nie można ich ignorować w analizie kultury.
Kultura polityczna nadaje formę relacjom zachodzącym w sferze polityki , pozwala wstępnie definiować partnera relacji np. jako przyjaciela sojusznika bądź wroga. Niski poziom kultury politycznej sprzyja definiowaniu partnera w kategoriach negatywnych wtedy też zwiększa się prawdopodobieństwo stosowania agresji. Kultura polityczna nakłada na człowieka pewne ograniczenia ale człowiek odkrył politykę czyli zestaw mechanizmów które nie tylko regulują i tłumią naturalne agresywne skłonności szerszych zbiorowości ale pozwalają posiadającym władze niekiedy uruchamiać agresje u ukierunkowywać ją. Agresja nie koniecznie musi prowadzić do przemocy. W interakcjach na poziomie życia prywatnego występuje agresja z czego wynika że jest ona obecna w życiu publicznym jednak jej upublicznienie sprawia że staje się ona czynnikiem wzorcotwórczym dla pewnej części społeczeństwa.
Agresja spełnia dwie funkcje
- ekspresyjna jest forma wyrażania stosunku do otoczenia
- pragmatyczna bywa sposobem na osiągniecie celu
Agresja w życiu publicznym jest zawsze ukierunkowana czyli zawsze musi istnieć obiekt do którego jest ona kierowana .Agresja jest częściej wybieranym środkiem do rozładowania frustracji jeżeli bardziej rozpowszechniona jest mentalność autorytarna i jeżeli jest ona silniejsza. Dzięki kulturze politycznej zmniejsza się przestrzeń manifestowania agresji ekspresyjnej oraz zwiększa zdolność do dialogu. Agresja między gatunkowa jest stanem naturalnym ponieważ występowało odróżnianie swoich od obcych np. po zapachu czy ubarwieniu natomiast w świecie polityki odrębności gatunkowe wyodrębnione są na podstawie „barwy politycznej”; ostatnio można zauważyć agresje wobec władzy bezpodmiotowej- rozruchy powodowane przez przeciwników globalizacji mają najczęściej charakter ekspresyjny.
Bourdieu opisuje strukturę społeczna za pomocą metafory wielowymiarowej przestrzeni w które jednostki wędrują a wędrówki te są uzależnione od kapitału jednostek.
Wyróżnia 4 rodzaju kapitału :
1)ekonomiczny wyznaczany jest stanem posiadanego majątku
2)kulturowy najlepiej wyrażany jest przez poziom wykształcenia
3)społeczny czyli kontakty osobiste jednostki
4)symboliczny czyli umiejętność zmiany kapitału kulturowego czy społecznego w kapitał ekonomiczny
Paxton wyróżnił dwa rodzaje kapitału społecznego
1)obiektywne istnienie związków między ludźmi
2)związki które charakteryzuje domniemaniem wzajemności
Kapitał społeczny a kultura polityczna :
1) żywe relacje zaufanie wzajemność sprzyjają kultywowaniu tradycji cnót obywatelskich i podwyższania poziomu kultury politycznej
2) relacje mogą ograniczać się tylko do grupy, może się izolować od innych grup- „amoralny kolektywizm”
Putnam podzielił stowarzyszenia za pomocą których jednostka uczestniczy w życiu
publicznym na:
1) łączące swoich członków z innymi członkami sceny politycznej- pełnią funkcje mediacyjną miedzy swoimi członkami a szerszą wspólnotą - grupy otwarte
2) izolujące ale wewnątrz występuje silna emocjonalna wieź - grupy zamknięte- jeżeli one dominują to kultura polityczna będzie niższa
Alienacja najkrócej mówiąc oznacza wyobcowanie, brak identyfikacji z jakąś dziedziną życia społecznego a nawet wieloma dziedzinami życia społecznego; cechą wspólną jest narastanie poczucia obcości w relacjach społecznych. Mason, Hos i Martin wyróżnili:
1) alienację władzy pojawia się na styku władza -obywatel - jest utożsamiane z generalnym wycofaniem się z polityki. Bliskie jest „zniechęceniu” polityką na skutek źle ocenianego funkcjonowaniu rządu, ewentualnie może być to wycofani się z określonej struktury władzy czy rządu ale nie musi oznaczać odrzucenia zasad systemu na postawie których został powołany rząd. Możliwe jest wyobcowanie się władzy z ogółu obywateli wtedy gdy klasa polityczna zamyka się na problemy społeczne ;prowadzi to do demobilizacji obywatelskiej i w konsekwencji do alienacji obywatela wobec władzy. Częste w ustrojach autorytarnych , występuje też w ustrojach demokratycznych ale cykliczne konkurencyjne wybory pozwalają na eliminowanie wyalienowanych rządów.
2) alienacja systemu -pojawia się na styku obywatel- system społeczny- jest to traktowanie systemu jako obcego- nasilenie w Polsce w schyłkowej fazie komunizmu - model państwa opiekuńczego przyczynił się do obniżenia tego typu alienacji.