BALLADYNA. TRAGEDIA W 5 AKTACH

Tragedia Juliusza Słowackiego napisana w Szwajcarii w 1834r. i dedykowana Zygmuntowi Krasińskiemu. Ogłoszona drukiem w Paryzu w 1839r. (Według niektórych badaczy poeta w latach 1838- 1839 napisał druga wersje utworu, niszcząc zarazem pierwsza). W planach poety Balladyna miała być jedną z sześciu „kronik dramatycznych” składających się na cykl dramatyczny, tworzący „wielki poemat w rodzaju Ariosta”. Zamysł ograniczył się jednak do stworzenie jeszcze tylko Lilli Wenedy i fragmentu dramatycznego Krak. Balladyna jest wg Słowackiego udramatyzowaną balladą, podobną do „starej ballady”, zbudowaną tak, „jakby ja gmin układał przeciwna podobieństwu do prawdy. Ludzie jednak starałem się, aby byli prawdziwi i aby w sercu mieli nasze serca”. Przyjęcie balladowej konwencji sprawiło, iż w utworze pojawiły się liczne sceny fantastyczne związane z postacią Goplany i jej sług, zamierzone anachronizmy mieszające realia czasowe i historyczne, zacierające granice między prawdą a zmyśleniem. Posługiwanie się zaś przez Słowackiego groteska, stylem groteskowym i ironią służyło budowaniu obrazu człowieka, świata, historii i rządzących w nim praw, który bynajmniej nie skłaniał do wesołości, odsłaniał bowiem tragiczny - niezależny od miejsca i czasu - uniwersalizm zachowań i mechanizmów.

Problematykę Balladyny można rozpatrywać w trzech płaszczyznach jako:

1. aluzyjną usymbolizowaną baśń polityczną odnoszącą się do dziejów Polski oraz ówczesnej sytuacji polityczno-społecznej.

2. poetycki komentarz na temat europejskich monarchii absolutystycznych (Rosja, Francja), policyjnych metod sprawowania władzy

3. studium o namiętnościach

Odwołania do tradycji literackiej:

- William Szekspir (Makbet - problem żądzy władzy i zbrodni jako środa do jej zdobycia; Sen nocy letniej - postaci Goplany i jej sług, wzorowanie na Tytanii i służących jej elfach, sceny fantastyczne, groteskowość ujęcia)

Akcja utworu rozgrywa się nad Gopłem, jednym z miejsc związanym z bajecznymi dziejami Polski i obrośniętym szczególnie bogatą tradycja literacko-ludową (spopularyzowanej właśnie w dobie romantyzmu). Jest to przestrzeń mityczno-baśniowa, w której wszystko może się zdarzyć. Fabułę tragedii kojarzyć można ze znaną balladą Maliny Aleksandra Chodźki, odwołującej się do tradycji folklorystycznej.

Schemat fabularny, bohaterowie:

Stara matka-wdowa i 2 piękne córki różniące się od siebie charakterem, „książę z bajki” starający się o ich rękę, postaci fantastyczne (Goplana, Chochlik, Skierka) - układ znany z bajek i baśni ludowych. Również finał (zabijający bohaterkę-zbrobniarkę piorun) ma baśniowo-balladowy rodowód. Grabiec jako posiadacz cudownej korony kojarzy się z barakowa farsą plebejską Piotra Baryki z Chłopa król. Płaczliwy Filon pochodzi z kart literatury sentymentalnej.

1

---