1. Wymień zewnętrzne procesy geologiczne.
erozja
wietrzenie
powierzchniowe ruchy masowe
sedymentacja
denudacja
2.Podaj charakterystykę mezosfery.
Sięga 2885 km wgłąb ziemi i zbudowana jest w górnych partiach z chromu, a w dolnych z niklu.
3. Podaj definicję skały.
Luźne lub zwięzłe skupisko minerałów powstałe w skutek określonego procesu geologicznego.
4. W jakich regionach strefa granitowa ma najmniejszą miąższość.
W oceanach.
5. Jakiego rodzaju granice dzielą płyty litosfery?
granice rozbieżne (wzdłuż których rozsuwają się)
granice zbieżne (wzdłuż nich płyty zderzają się) - powstawanie dolin, np. dolina Renu (Afryka)
granice przekształcające się (płyty przesuwają się względem siebie) - uskok św. Andrzeja
6. Co to jest subdukcja?
Proces polegający na wciąganiu lub wpychaniu jednej płyty litosferycznej (płyty oceanicznej) pod drugą.
7. Na czym polega frakcyjna krystalizacja magmy?
Oddzielnie, wydzielają się ze stopu magmowego kryształy. Powstają różne minerały, ze względu na różne temperatury krzepnięcia dzieli się ją na 3 etapy.
8. Podaj nazwy czterech skał wylewnych
Ryolit
Andezyt
Bazalt
Melafir
Trachit
Porfir
9. Podaj procesy wietrzenia chemicznego skał.
uwęglanowienie (kaolinizacja)
utlenienie
uwadnianie
odtlenienie
10. Wymień głębokościowe strefy metamorfizmu.
epizona
mezozona
katazona
11. Podaj nazwy dwóch skał pochodzenia chemicznego
gipsy
wapienie
12. Co to jest gradient geotermiczny i ile wynosi w Polsce?
Przedstawia o ile stopni wzrasta temperatura w miarę schodzenia wgłąb Ziemi. Podaję sie ją w metrach/stopnie C. W Polsce średni gradient geotermiczny wynosi: 33m/1st C
13. Co to jest wydolność rzeki?
Wydolność rzeki określa zdolność transportową rzeki, czyli nośność.
14. Co to jest proces cementacji skał?
jest to proces zbiorczy twardnienia koloidów, kompakcji i rekrystalizacji, który sprawia że ziarna osadu są ze sobą zlepione, substancjami cementującymi.
15. Co to jest erozja wsteczna rzek.
Polega na podcinaniu progów i załomów w korycie rzeki i powoduje ich cofanie. Odbywa się ona w kierunku źródła rzeki.
16. Podaj skutki erozji wstecznej rzek.
Cofają się progi i cofa sie obszar źródłowy rzeki, beg rzeki wydłuża się a poziom(spadek) wyrównuje się. może to spowodować kaptaż rzeczny.
17.Wymień fazy przechodzenia śniegu w lód lodowcowy.
obfity opad śniegu
nadtapianie podmarzanie zmienia śnieg w firn
w wyniku dalszej kompaktacji powstaje lód firnowy
w wyniku kolejnych procesów powstaje lód lodowcowy
18. Jak powstają sandry?
Woda z topniejącego lądolodu wypływa na jego przedpole strumieniami i rzekami pod dużym ciśnieniem, woda wypływa przed czoło lądolodu, przepływa przez moreny czołowe i powstają stożki napływowe. Materiał stożków to żwiry i piaski które tworzą rozległe doliny na przedpolach lodowca.
19. Jak powstaje i z czego zbudowana jest morena denna?
Powstaje w procesie stagnacji przy wytapianiu się lodowca na całej powierzchni pokrytej lodem. Powstaje z materiału zrzuconego przez lodowiec. Złożona jest z części koloidalnych piasków i bloków skalnych. Morena denna ma rozległa falistą powierzchnię. Tam gdzie materiału zrzuconego było dużo powstają pagórki i wzgórza.
20. Co to jest proces gradacji gruntu?
Proces mający na celu zrównanie ziemi w procesach denudacji i sedymentacji.
21. W jakiej kolejności i z jakich warstw zbudowany jest glob ziemski?
litosfera
astenosfera
mezosfera
jądro
22. Co to jest magma?
Magma to gorący stop powstały na skutek topnienia skał w głębi skorupy ziemskiej bądź w górnym płaszczu ziemi. średnia temperatura magmy wynosi ok. 700-800 stopni C.
23. W jakich rejonach strefa bazaltowa występuje najpłycej?
Pod oceanami.
24. Wymień dowody świadczące za teorią tektoniki płyt.
teoria rozrostu dna morskiego
badanie pola magnetycznego
25. podaj orientacyjną prędkość ruchów litosfery na rok.
Około 1,2 cm.
26. Podaj na czym polega proces likfacji(odmieszania)?
Proces rozdzielania magmy na dwie różnej gęstości ciecze nie mieszające się ze sobą, pod wpływem siły grawitacji.
27. Podaj skład mineralny i strukturę gabra.
pirokseny, oliwiny, amfibole, biotyt,
struktura jawnokrystaliczna
28. W jakich warunkach dochodzi do rozpadu ziarnistego skał?
Przy insolacji(nasłonecznieniu) bądź pod wpływem działania mrozu, ziarna w skale są różnie zorientowane. W ten sposób powstaje różne kurczenie i rozprężanie minerałów co powoduje naprężenia w skale a to z kolei przyczynia się do rozluźnienia spójności skały.
29. Co to jest metamorfizm termiczny?
Skały dostają sie w okolice ognisk magmowych i ulegają przeobrażeniu w wyniku wysokiej temperatury.
30. Podaj nazwy czterech skał metamorficznych.
marmur
granulit
kwarcyt
gnejs
gabro
31. Co to jest stopień geotermiczny?
Liczba metrów mierzonych w głąb ziemi, przypadających na wzrost temperatury 1st C
32. Na czym polega twardnienie koloidów?
Materiał koloidowy może zawierać nawet 80% wody która jest wyciskana i pozostały osad twardnieje. Koloidy cementują zawarty wokół siebie piasek na wskutek ciśnienia.
33. Co to jest prędkość erozyjna rzek?
Jest to prędkość rzeki, przy której zaczyna ona erodować.
34. Jakie są skutki erozji dennej rzek?
Skutkami takiej erozji jest formowanie się dolin rzek o bardzo stromych brzegach. Przypominających literę V.
35. Wymień warunki tworzenia się delt.
ograniczone działanie prądów przybrzeżnych
ograniczone falowanie prądów przybrzeżnych
małe przypływy i odpływy morza
36. Jaką miąższość osiąga maksymalnie lądolód?
Obecnie około 4200 m (Antarktyda). Na Grenlandii wartość ta wynosi 3400 m.
37. Co to jest pradolina i kiedy powstaje?
Jest to forma erozyjna służąca do odprowadzania wód z lodowców. Ma strome brzegi. Powstaje w czasie dłuższego postoju lądolodu, w wyniku erozji większych rzek płynących przy krawędzi lądolodu.
38. Jak powstaje i z czego zbudowana jest morena czołowa?
Pas wzgórz wzdłuż czoła lodowca powstały podczas jego postoju. Materiał pochodzi z materiału pchanego przez lodowiec lub wytapianego z lodowca.
39. Wymień czynniki erozji morskiej.
falowanie wiatrowe
przypływy i odpływy morskie
prądy morskie
40. Z jakich elementów morfologicznych składa się osuwisko?
nisze osuwiskowe
rynna osuwiskowa
język osuwiskowy z odsuniętych mas skalnych
koluwium
41. Podaj charakterystykę astenosfery
Zbudowana z perydotytu. 1-2% skał w stanie ciekłym o charakterystyce smoły. Strefa o zmniejszonej prędkości i zwiększonym pochłanianiu fal sejsmicznych.
42. Na czym polega wietrzenie chemiczne skał?
Rozpad skały, który może doprowadzić do przeobrażenia mineralnego i chemicznego skały. Skały są poddawane procesom utleniania, odtleniania, uwęglanowienia i uwodnienia.
43. Do jakiej głębokości zachodzi wietrzeni skał?
Do głębokości lustra wód podziemnych.
44. Co to jest diageneza skał?
Zespól procesów(twardnienie koloidów, cementacja, rekrystalizacja, kompakcja), prowadzących do przemiany luźnego osadu w jednolitą skałę.
45. Co to jest profil równowagi rzeki?
Krzywa równowagi oznaczająca położenie dna rzeki, w którym rzeka nie eroduje w głąb ani nie kumuluje.
46. Co to jest Abrazja?
proces niszczenia brzegu morskiego poprzez falowanie i przemieszczanie się materiałów skalnych. W jej wyniku powstają klify i tarasy abrazyjne.
47. Rodzaje i skutki erozji rzek.
erozja denna - żłobienie i niszczenie dna koryta, pogłębianie i obniżanie dna dolin.
erozja wsteczna - cofa się obszar źródłowy, wydłuża się bieg rzeki i maleje jej spadek.
erozja boczna - rzeka wydłuża swój bieg, poszerza dolinę i zmniejsza spadek, traci energię transportową co prowadzi do zmiany warunków akumulacji.
48. Przyczyny powstawania tarasów rzecznych.
zjawisko dojrzewania i odmładzania
rżnięcie doliny zasypanej aluwami
przesuwanie się biegu rzeki
49. Wymień słodkowodne fazy powstawania Bałtyku.
jezioro bałtyckie
jezioro ancylusowe
50. Wymień sposoby powstawania mierzei.
powstaje w wyniku ukośnego uderzania fal o brzeg morski, przenoszone w ten sposób masy piasku zostają pozostawione w miejscu cofniętego brzegu i usypują mierzeję.
powstaje przez nagromadzenie się osadów przemieszczanych przez falowanie oraz działalność prądów przybrzeżnych i rzek.
51. Co to jest maksymalna miąższość osadów polodowcowych?
Jest to maksymalna ilość osadów pozostawionych przez wytapiający się lodowiec.
52. Nazwij okresy glacialne w Polsce.
Narwi
Sanu I
Sanu II
Odry
Wisły
53. Jakie są struktury erozji wstecznej rzek?
Strukturami erozji wstecznej rzek są przełomy:
strukturalny
przelewowy
regresyjny
epigeniczny
54. Warunki powstawania osuwisk.
ukształtowanie terenu
budowa geologiczna
warunki klimatyczne
eksploracja i zagospodarowanie zboczy
trzęsienia ziemi
55. Dlaczego w tatrach nie ma lodowców?
Lodowce nie powstają ponieważ ilość opadów śniegu jest mniejsza od jego topnienia. Mało jest miejsc znajdujących się powyżej granicy wiecznego śniegu. Nie ma też miejsc, w których śnieg mógłby się gromadzić i przekształcać w lodowiec.
56. Wymień rodzaje jezior, których powstanie związane jest z działalnością lodowców.
rynnowe
wytopiskowe
morenowe
cyrkowe
57. Wymień słonowodne fazy powstawania Bałtyku
morze Yoldia
morze litorinowe
58. Jak dzielimy powierzchniowe ruchy masowe?
obrywy
osypywanie
osuwanie
spełzywanie
spływanie
spłukiwanie
59. Wymień wewnętrzne procesy geologiczne.
plutonizm
wulkanizm
60. Jakie są przyczyny ruchów izostatycznych?
Przyczyną ruchów izostatycznych jest zakłócenie równowagi izostatycznej, czego przyczyną może być:
powstawanie lądolodów
erozja
sedymentacja
powstawanie łańcuchów górskich
61. Co to jest starorzecze?
Część dawnego, odciętego od biegu rzeki, koryta powstała z jej meandru.
62. Wymień sposoby dyferencjacji magmy.
likfacja
konwekcja
dyfuzja termiczna
asymilacja
63. Co to jest wietrzenie?
Proces geologiczny niszczący wywołany poprzez działanie powietrza atmosferycznego, które prowadzi do rozpadu i rozkładu skały.
64. Jak dzielimy skały osadowe?
okruchowe
ilaste
organogeniczne
chemiczne
65. Co to jest kaptaż rzeczny.
Rzeka pod wpływem erozji wstecznej może wedrzeć się w dorzecze innej rzeki erodującej wolniej co prowadzi do przechwycenia jej dopływów.
66. Przedstaw charakterystykę iłów warstwowych.
Bardzo wyraźne warstewkowanie, naprzemiennie warstewki jasne (letnie) i odrobinę grubsze ciemne (zimowe).
67. Wymień formy rzeźby terenu powstałe przy udziale martwego lodu.
zagłębienie wytopiskowe
jeziora wytopiskowe
68. Nazwij okresy interglacjalne w Polsce.
Przasnycki
Ferdynandowski
Mazowiecki
Eemski
69. Jakie formy brzegowe powstają w wyniku erozji morskiej?
klif
wał brzegowy
platformy erozyjne
tarasy akumulacyjne
70. Wyjaśnij mechanizm spełzywania gruntu.
Płytkie, powolne przemieszczanie się mas skalnych po stoku. Spełzywanie jest związane z nawadnianiem stoku, zamarzaniem i odmarzaniem w skutek czego cząstki poruszają się po stoku.
71. Co to jest denudacja?
Ciągły proces przemieszczania rozluźnionych materiałów z wyższych obszarów na niższe. Jest to sumaryczny proces wietrzenia, erozji i ruchów masowych. Jest składową procesu zrównywania.
72. Jakie warstwy oddziela powierzchnia Mohorovica?
Jest to powierzchnia nieciągłości w litosferze na głębokości 50-60 km pomiędzy strefami bazaltową i perodytową. Pod nią rozciąga się płaszcz Ziemi.
73. Co to jest pneumosfera?
Pierwsza atmosfera Ziemi. Składała się z wodoru, heli, dwutlenku węgla, pary wodnej, azotu i chloru. Jej temperatura dochodziła to 1000 st C
74. Przyczyny zlodowaceń(hipotezy):
astronomiczna
kosmiczna
solarna
topograficzna
atmosferyczna
75. Od czego zależy infiltracja i czym jest?
Infiltracja to wsiąkanie wody w ziemie. Zależy od:
przepuszczalności skał
rzeźby terenu
temperatury i wilgotności powierzchni
pokrycia szatą roślinną
nasycenia wodą środowiska
przemarzania gruntu(grunt przemarznięty nie infiltruje)
działania człowieka
76. Wymień specjalizacje jakie występują w geologii i określ je.
kriologia - zajmuje się śniegiem i lodem
limnologia - zajmuje się jeziorami
potamologia - zajmuje się rzekami
glacjologia - zajmuje się lodowcami i lądolodami
77. Wymień własności geologiczno-inżynieryjne.
porowatość(integralność)
wodochłonność
odsączalność
pęcznienie gruntów
ciśnienie spływowe
78. Co to jest proces cementacji i na co się składa?
Zwany również lityfikacją. Jest to proces tworzenia skały zwięzłej ze skały luźnej. Na proces cementacji składają się procesy: kompaktacji(zmniejszenia objętości), rekrystalizacji(powstawania w porach woli i minerałów).
79. Egzaracja lodowcowa
Niszcząca działalność lądolodu. Spływający lód z karów powoduje intensywne niszczenie podłoża i krusznie skał. Lodowiec niesie też olbrzymie ilości rumowiska skalnego, bardzo mocno niszczy podłoże, wyrywa skały, żłobi teren.
80. Co to jest diastrofizm?
Jest to zespół zjawisk prowadzących do deformacji skorupy ziemskiej na jej powierzchni i wewnątrz niej.
81. Co to są procesy egzogeniczne?
Jest to niszczący wpływ czynników atmosferycznych. Takich jak dzeszcz, temperatura, nasłonecznienie.
82. Co to jest gradacja?
Jest to wyrównywanie powierzchni Ziemi.
83. Na jaką największą głębokość dokonano odwiertu?
Na ok. 12 km wgłąb Ziemi.
84. Od czego zależy prędkość fal sejsmicznych?
Od gęstości skał.
85. Jaka jest gruba i ile warstw ma skorupa kontynentalna?
Maksymalna grubość to około 80 km, jest najbardziej miąższa pod górami. Ma 3 warstwy:
osadową (do kilkunastu km)
granitową (do 40 km, średnio 20 km)
bazaltową (od kilku do 30 km)
86. Ile warstw ma skorupa oceaniczna?
Ma dwie warstwy:
osadową (od kilkuset m do kilku km)
bazaltową (ok 5 do 6 km)
87. Co to są intruzje?
Są to obszary, w których występuje magma tuż pod powierzchnią Ziemi.
88. Ile lat ma dno oceaniczne?
Ma około 200 mln lat, a w niektórych miejscach jeszcze powstaje, np. Islandia.
89. Co to jest izostazja?
Jest to dążność mas skorupy ziemskiej do równowagi względem swojego podłoża.
90. Co to jest kompensacja izostatyczna?
Ruch obniżania lub wypiętrzania skorupy ziemskiej. Jest procesem diastroficznym. Przykładem może być gdańskie trzęsienie ziemi, które było wynikiem ustąpienia lądolodu.
91. Gdzie występuje strefa temperatur neutralnych?
Występuje na głębokości ok 15 do 20 metrów. Jest równa średniej rocznej temperatur na danym obszarze. np., dla Gdańska wynosi 8 stopni C.
92. Co to jest minerał?
Pierwiastek, związek chemiczny lub mieszanina pierwiastków bądź związku o stanie stałym, powstała w wyniku procesów geologicznych.
93. Gdzie w Polsce występują batolity?
Na południu, zbudowana z nich jest m. in. główna grań Tatr.
94. Gdzie w Polsce występują płaszczowniki?
główna grań Sudetów
Karkonosze (między Śnieżką a Szklarską Porębą)
95. Co to jest tuf?
Są to scementowane piaski i popioły tworzące jednolitą skałę.
96. Co to są ekshalacje wulkaniczne?
Są to wyziewy par i gazów.
97. Co to jest metamorfizm?
Jest to szereg procesów prowadzących do zmian mineralnych, chemicznych, strukturalnych i teksturalnych skał zarówno magmowych jak i osadowych. Skała w procesach metamorficznych może ulec stopieniu.
98. Jaka jest zależność nośności od prędkości rzeki?
Gdy prędkość rośnie dwa razy nośność rośnie 4 razy.
99. Scharakteryzuj Wisłę.
Jest wynikiem ostatniego zlodowacenia. Powstawała przez ostatnie 10 tysięcy lat. Miąższość aluwiów w delcie Wisły wynosi od 25 do 30 metrów. Obecne ujście Wisły powstało w Ciągu jednej nocy z powodu zatoru lodowego. Wcześniej Wisła kończyła swój bieg w zalewie wiślanym.
100. O ile podniósłby się poziom wód na świecie gdyby stopniały wszystkie lodowce?
O ok 70 metrów.
101. Gdzie powstają lodowce a gdzie nie i dlaczego, podaj przykłady.
Syberia - brak lodowców z powodu małych opadów i ciepłego lata. Średnia temperatura roczna wynosi -9 stopni C.
Nowa Zelandia - ok. 50 lodowców, przy średniej temperaturze rocznej 4-12 stopni C. Duża ilość opadów.
102. Ile waży 1 metr sześcienny lodu lodowcowego?
1m^3 waży 900 kg
103. Co to jest atol?
Forma akumulacji morskiej. Pierścień wypełniony wodą. wyspa zbudowana z raf koralowych, powstaje zazwyczaj w wyniku obniżenia jakiejś wyniosłości.
104. Wymień rodzaje wybrzeży.
lagunowe (zatoka Meksykańska)
riasowe (Irlandia)
mierzejowe
dalmatyńskie
fiordowe
105. Podaj charakterystykę wód zmineralizowanych.
zawierają dużo substancji rozpuszczonych
silnie zasolone, np. źródło św. Wojciech (Sopot)
wody chłodne (-18 stopni C.)
samo wypływające
106. Co to jest skała wodonośna?
Jest to taka skała, która może wodę chłonąc, przenosić, przewodzić i oddawać ją w wyniku ciśnień hydrostatycznych.
107. Charakterystyka wód przypowierzchniowych:
od kilku cm do 2 metrów
mała miąższość aeracji
wody, które przy dużym nasileniu mogą przekształcić się w wody powierzchniowe
zasilanie z opadów
ulegają bardzo dużym wpływom zewnętrznym
mogą zimą zamarzać
gromadzą się tam gdzie mają utrudniony odpływ wód
108. Charakterystyka wód gruntowych:
mają zawsze strefę aeracji
od 2 m do kilkunastu metrów
zasilane przez wody opadowe, przez dopływy wód z obszarów przyległych
zwierciadło tych wód ma charakter swobodny
dobra jakość wód, często ujmowane
109. Charakterystyka wód wgłębnych (naporowych)
wody te nie mają strefy aeracji
zasilane są w miejscach wychodnych
zasilane są z innych warstw wodonośnych
zwierciadło ma kształt warstwy przykrywającej
często są wodami artezyjskimi
mogą występować piętrowo
charakteryzują się dobra jakością
110. Charakterystyka wód głębinowych:
występują na głębokości kilkuset do kilku tys. metrów.
wody reliktowe (źródło św. Wojciecha)
dobra jakość