1. Rola i udział Aleksandra Humbolta w metodologi
Należał do nielicznych uczonych posiadających zdolności ogarniania całości. Wyznaczał cel swoich badań którym miało być poznanie zwiazku wzajemnego sił na ziemi i wpływu przyrody martwej na świat organiczny. Jego najwieksze dzieło Kosmos ujete w 5 tomach poświęcone zostało powiązaniu zjawiska ziemi i nieba czyli całego wszechświata. Humbolt nie ograniczał badania wzajemnych związków występujacych w przyrodzie jakimikolwiek granicami terytorialnymi: odwrotnie stale podkreślał że warunki przyrodnicze na poszczegulnych obszarach należy poznawać uwzględniajac ich stosunek do całości.
2. Kierunki rozwoju geografii F.Richtofena
Frederyk Richthofen - podróznik, geo-graf, geomorfolog, profesor Uniwersyteku Berlinskiego wprowadził znana zasadę przestrzenną która stala się jedną z prze-wodnich zasad w geografii. Pierwszym zadaniem geografi wg Richthofa jest badanie powierzchni ziemi i atmosfere stosowane do 4 zasad:
Według form
Składu materialneego
Ciągłego przekształcania i pochodzenia
Przy czym przewodnia nic stanowia wzajemne stosunki trzech królestw przyrody i powierzchni ziemi.
Drugim zadaniem jest badanie pokrywy roślinnej i śwaita zwierzęcego w odniesieniu do powierzchni ziemi oparte na tych samych zasadach
3. Konkretyzujace i ogólniajace - ranga wyjaśnień w geografi
Kazde rozważanie geograficzne prowadzace do jakiegoś wyjasnienia zaczyna się od przedstawienia sytuacji (opis, mapa) jeśli geograf opisuje mały obszar to jego opis jest bardzo konkretny i dość szczegółowy. Ten szczegółowy charakter opisu zjawiska geograf pewnych tylko obszarów wynika z faktu ze na wybranych obszarach którymi posługuja się geografowie nigdy nie wystepuja wszystkie zjawiska często ograniczamy się do bardzo małego fragmentu rzeczywistości a zatem nie mozemy porównać z innymi podobnymi zjawiskami. W przypadku porównannia szczególnych zjawisk będziemy starali się uogólnić opisy tych zjawisk tzn. geografowie staraja się przedstawić te istotne cechy i szczegóły które albo różnia zjawiska bądź czynia je podobnymi. Wyjaśnienia mogą mieć wiec charakter generalizujacy (uogólniający) - nauka o krajobrazach ogólna geografia elementarna lub charakter konkrety-zujacy -szczegółowy i dokładny.
4. Krytycyzm, deskrypcjonizm, teorety
Krytycyzm - postawa umysłowa przeciwstawiana dogmatowi, postulujaca kontrolne prawdziwosci i zasadnosci twierdzeń przed ich uznaniem wg E. Kanta teoria pozanania musi wyprzedzać inne dociekania filozoficzne przedstawi-cielem krytycyzmu krytycznego był Rene Descartes który postulował metode myś-lenia opartą na wzorach matematyk-cznych. Twierdził ze doświadczenia zmy-słowe wpływaja + lub - na obraz struktury realnego świata
Deskrypcjonizm - upatruje rezultaty badań w postaci opisu poznawczego który to obejmuje zbieranie, porad-kowanie i klasyfikowanie danych. Stano-wisko deskrypcjonistyczne wystepuje w dwóch podstawowych wersjach deskryp-cjonizmu regionalnego który przyjmuje ze ostatecznym wynikiem badan geogra-ficznych jest opis regionalny . zasadni-czymi składnikami opisu regionalnego są:
Wyróżnianie okreslonych regionów stosowanie do przyjętej koncepcji regionalizacji
Syntetyczna charakteryst. regionów
Dyskrypcjonizm teoretyczny - przyjmuje ze ostatecznym wynikiem badawczym geografi jest jest wiedza teoretyczna.
5. Warianty teoretyzmu
1 empiryczny - wzorzec teori w geografii nie odbiega zasadniczo od tej koncepcji teorii która ugruntowała się w naukach przyrodniczych. Wystepuja dwie postawy restryktywna gdzie teoria powinna odpowiadać głównym własnością jakie posiadaja teorie fizyki. Natomiast w ujaciu liberalnym - rezygnuje się z ostrych rygorów strukturalno- logicznych.
Teoretyzm wartościowujacy to również 2 ujecia normatywno optymalistyczne - celem teorii nie jest wyjasnienie faktów lecz przedstawienie lub wskazywanie sposobów realizacji określonych celów. Oraz ujęcie krytyczne- chodzi o badanie społeczeństwa jako całości w historycznym ujęciu z punktu widzenia krytyki i praktyki społeczno- politycznej.
6.Regionalizacja analityczno-poznawc
Jest konsekwencja pojmowania regionu jako narzedzia analizy przestrzennej. Celem tego podejscia jest ujmowanie obszarów jednorodnych w kategorii jakieś zjawisk. Ten typ regionalizacji polega na klasytfikacji typologii i generalizacji przestrzennej. Wynikiem tego podejscia jest zróznicowanie przestrzenne zjawisk w ujęciu różnych podziałów regionalnych. Stosuje się dwa rodzaje klasyfikacji:
Typologiczna w kryterium jednorodności
Regionalna - realizuje postulat jednorodności przylegania jednosek
7. Generalizacja
To uogólnienie wyciągnięte na podstawie poszczególnych przesłanek. Zastosowanie generalizacji:
*Najbardziej znane w kartografii - uogól-nienie informacji zawartych na mapie
*Przy opisie jakiejs obserwacji wówczas wybieramy tylko najbardziej interesujace żeczy
Przy streszczeniach tekstów
Podstawowe założenia generalizacji - eliminuje mniej ważne elementy spośród zbioru wszystkich elementów , uwzględnia tylko te pojecia które jednoznacznie odnoszą się do danego zjawiska, wprowadza pewną systematyzacje która wynika z zasad poprawnego myślenia
8. Charakter teorii
May 2 postawy - restryktywna teoria powinna odpowiadać głównym własność-ciom jakie posiadają teorie fizyki sa to :
Prawa naukowe jako twierdzenia wchodzace w skład teorii
Dedukcjino-aksjimatyczne sposób powiazania i systematyzacja tych twierdzen
Wyjasniajacy
Tak jak warianty teoretyzmu
9. Metody badań geografii
Geografia posługuje się róznymi metodami badań. Do metod należa modele które stosujemy w geografi do poznawania rzeczywistosci oprócz tego do służyly do wyjasniania przeszłosci i terazniejszości, takrze wskazywały przyszłość i wpływały na nią. Dziki zastosowaniu modeli poznajemy jak nauka wpływana środowisko i rzeczywistość po przez modele dochodzimy dochodzimy do poznania rzeczywistości z punktu widzenia nauki, naukowy model jest to jedno albo rząd twierdzeń. Modeli używa się do poszerzania badań i prognozowania zjawisk oraz badania skutków jakiejś zaplanowanej działalności
10. Kanony Milla
Filozof i ekonomista był zwolennikiem liberalizmu gospodarczego. Twórca indukcji eliminacji tzn Kanionów Milla - służy ona do wykrywania wniosków na podstawie obserwacji jednostkowych.
kanon pojedynczej zgodności - jeśli jakiś jeden element w zbiorze zgadza się należy ona do wykrywania wniosków na podstawie obserwacji jednostkowych
kanon pojedynczej różnicy gdy pojawi się jedna różnica obok stale powtarzajacych się jednakowych okoliczności należy ja udowodnić
kanon połączonych metod zgodności i róznicy - to synteza poprzednich kanonów
kanon zmian towarzyszących - to okoliczności i przypadki w wyjaśnianych procesach
kanon reszty
11. Poglądy Hettera na rozwój metodologii i koncepcja krajobrazu
Geogrraf niemiecki opowiadał się za rozłamem geografi na geog człowiekai geog -fizyczną. Punktem wyjscia była teza, że geografia jest nauką opisowa i chronologiczna. Hettener utożsamiał się z założeniami Marksa który był twórca definicji geografi. Na bazie jego założeń Hettener wprowadził pojęcie krajobrazu jako jednostki terytorialnej. Krajobraz - jednostka mniejsza od jednostki regionalnej, niepowtarzalna i indywidualna. Według niego to właśnie krajobraz powinien być punktem zainteresowania geografów
12. Procedura klasyfikacji kryteria i obiekty
Kazda dziedzina naukowa dąży do sklasyfikowania i uporzadkowania problemów którymi się zajmuje. Obiektami w geografi są skały formy powierzchni ziemi świat roślinny i zwierzęcy widy człowiek wszystkie one podlegaja klasyfikacji przez przyjęcie odpowiedniego sposobu klasyfikacji. Klasyfikacji poddane są obiekty których podział na grupy dokonuje się na podstawie róznic stanowiących odrębność jednej grupy od drugiej.
geneza chronologia
chemizm, temperatura
dynamika zmian atmosfery
podział typologiczny na gatunki
kryterium genetyczne
kryterium genetyczno-chronolo
systematyka genetycz-chronol ceniona najwyżej najbardziej naturalna
13. Modele w geografi funkcje, założenia i ograniczenia
modele - uproszczenia które w miare możliwości spełniaja wszystkie podstawowe załozenia przedstawionego zjawiska. Modelem posługujemy się do zgromadzenia , uporządkowania naszych wiadomości o różnych stronach rzeczywistości zgromadzonej i wyodrębnionej. Model to uproszczone odbicie naszej swaidomosci stanu rzeczywistego. Modele( czyli pewne metody) stosujemy co do wyjasnienia terażniejszosci , przyszłosci ,a niektóre mogą wskazywać przyszłość. Wyrózniamy model :
aprioryczne oparte na analogi budowy materii
aprioryczne otrzymywane drogą bydowy materii
naukowe matematyczne
cele modeli 1) poszerzenie badań 2) prognozowanie zjawisk 3)badanie skutków zaplanowanej działalności człowieka
ogólna zasada model powinien być tylko narzedziem słuźacym opisaniu czegoś a nie celem samym w sobie
14. Załozenia indukcji eliminarnej (droga dochodzenia do prawdy)
Kanony Milla
15. Empiryzm a nauki przyrodnicze
W ramach orientacji scjenetycznej wyróżniamy
empiryzm
scjentyzm historyczny
geografia wnikliwie bada przestrzen dzieki dobrze rozwinietej technice.
16. Modele matematyczne i ich wykorzystanie w geografi
Modele matem naleza do modeli naukowych definiowanych jako 1 lub kilka twierdzeń wyrażonych w jezyku matematycznym. Wynikaja one z empiryki wiec są aposterioryczne -odnaszą się do rzeczy sprawdzonych można podzielić na 3 grupy
modele analityczne ścisłe reakcje miedzy zmniennymi wchodzącymi w skład modeli. Sa wykorzystywane w geografii fizycznej i geologii odnosza się do małej skali i mają charakter deterministyczny
m geometryczne to wykres zjawisk zachodzących na powierzchni ziemi. Przedstawiaja w sposób płaski lu 3D. Odnosza się do modeli analitycznych i probablistycz
m probablistyczne - sa oparte na funkcjach prawdopodobieństwa i teoriach statystycznych
modele matematyczne zalicza się do modeli spek które sa uproszczonym odbiciem stanu rzeczywistego. Stosuje się je w celu poznania rzeczywistości. W geografi modele mate wynikaja z empiryki sa wykorzystywane dzieki doświadczenią umysłowym ukierunkowanym na problemy geograficzne.
17. Rozumienie i rozumowanie
Rozumienie jest to proces myślowy polegaja na dobieraniu danego sądu (zadania) racji czyli zdarzenia z którego dane zadannie wynika logicznie, zwykle wyróżnia się:
r. dedukcyjne w którym wyodrebnia się, wyprowadza wniosek z przesłanek stanowiących racje logiczną
r redukcyjne w którym na podstawie znacznych nastepstw logicznych odchodzi się do uznania ich racji
wyróznia się:
wnioskowanni bezpośrednie na podstawie danej przesłanki
wnioskowanie pośrednie na podstawie wiecej niż 1 przesłanki
wyróznia się błedy w wnioskowaniu
formalne
materialne
Natomiast rozumienie jest to wiedza o powiazaniach pomiedzy faktami a prawami. Powiazania mogą być dedukcyjne, indukcyjne, analogiczne.
18. Region węzłowy
regiony węzłowe wiążą się z regionalizacja czyli czynnościa wyodrębniania regionów na podstawie określonych metod . region węzłowy to zespół jednostek przestrzennych powiązanych siecią różnorodnych , wzajemnych oddziaływań i sprzężeń w główynm ośrodkiem np. miasta r.w może być modalny funkcjonalny nuklearny lub wielowektorowy
granice regionu wyznaczaja zasiegi powiazań miedzy jednostkami przestrzennymi
regiony sa róznorodne ze względu na swoja strukture/organizaje
regiony odznaczaja się róznorodnościa funkcji
r cechuje krążenie osób i towarów
z koncepcji regionu wynika iż miasto jest zawsze podstawą funkcji regionotwórczych
19. zasady klasyfikacji i typologi przestrzennej
podstawa staja się pojecia jednostek regionalnych i typologicznych. Wydzielenie takich jednostek prowadzi do mniej lub bardziej utrwalonych podziłów przestrzennych
geograf musi uwzględnić 4 warunki chcac analizować przestrzeń
należy uwzglednic te cechy które tworza pewne zbiory na ograniczonej przestrzeni
należy uwzglednic te cechy które tworza pewne zbiory na ograniczonej powierzchni
jednostki typolo bądź regional mogą być niezalezne
sa rózne własciwości na podstawie których geograf dokonuje podziału przestrzeni które posiadaja pewne kryteria właściwosci dla danego zjawiska
powyższe cechy można przedstawić w sposób punktowy lub ciagły jednostki typologiczne i regionalne powstałe z podziłau przestrzeni sa róznicowane według wielkości rangi. W rangowaniu typologi - strefy podstrefy,klasy,gatunki. W rang region kontynenty, subkont, obszary, prowincje, regiony, reg-makro i mikro . tworzy się hierarchizacja