FINANSE PUBLICZNE II

WYKŁAD dr Kamila Bielawska (Egzamin w formie testu wielokrotnego wyboru. Poprawa to odpowiedź ustana)

WYKŁAD 1

Finanse publiczne to publiczne zasoby pieniężne oraz operacje tymi zasobami (gromadzenie, wydatkowanie) także normy publiczne je regulujące.

Przedmiotem zainteresowań finansów publicznych jako nauki ekonomicznej (Wg. Owsiaka) są:

-zjawiska i procesy związane z tworzeniem i rozdysponowywaniem funduszy publicznych

-wyjaśnienie treści ekonomicznej i społecznej funduszy publicznych

-badanie związków przyczynowo skutkowych pomiędzy gromadzeniem i rozdysponowywaniem funduszy publicznych, a proces. politycznym i społecznym

Procesy związane z gromadzeniem i rozdysponowaniem funduszy publicznych obejmują:

-Gromadzenie i dochodów i przychodów publicznych ( definicja ustawowa dochodów i przychodowo publ.)

-Wydatkowanie środków publicznych

-Finansowanie potrzeb pożyczkowych państwa

-Zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne (udzielanie poręczeń i gwarancji)

-Zarządzanie środkami publicznymi

-Zarządzanie długiem publicznym (świadome oddziaływanie na strukturę oraz wielkość wydatkowania środków publicznych)

Na budżet Państwa w Polsce składają się Dochody-Przychody,Wydatki-Rozchody.

Dochody- wpływy związane ze zwykłą działalnością państwa. Daniny publ, mandaty, podatki, charakter powtarzalny. Wpływy z opłat. Składki na ubezpieczenia zdrowotne i społeczne, ale nie w Polsce.

Wydatki- Transfery, policja, służby porządkowe, administracja, koszty obsługi długu publicznego, wydatki na inwestycje publiczne.

Jeżeli dochody są wyższe od wydatków to mamy nadwyżkę. Jeżeli dochody są mniejsze od deficytu to mamy deficyt.

Przychody- to wpływy jednorazowe, wpływy z pożyczek związane z pozyskiwaniem zwrotnych źródeł finansowania.

Rozchody- to wpływy z udzielonych pożyczek, spłata tej pożyczki.

Potrzeby pożyczkowe brutto/ Potrzeby pożyczkowe netto (różnica, def):

Porzeby pożyczkowe netto- Porzeby pożyczkowe netto tyle ile państwo musi spożyczkować. Róznica między dochodami a wydatkami. Suma deficytów z różnych funduszy. Finansowanie wydatków których bak pokrycia w dochodach.

Potrzeby pożyczkowe brutto- Wynikają z ogólnej sumy pieniędzy jakie trzeba pożyczyć +pieniądze z refinansowania długu

ROLA I ZAKRES FINANSÓW PUBLICZNYCH W RÓŻNYCH TEORIACH EKONOMICZNYCH

Główne nurty w teoriach ekonomicznych (książka Owsiak):

Nurt liberalny:

-W okresie przedkapitalistycznym zainicjowany przez kameralistow

-Opisany od strony teoretycznej i ideologicznej przez A. Smitha

-Kontynuowany w ortodoksyjnej teorii finansow publicznych, neoliberalizmie i nowym konserwatyzmie fiskalnym

(podatki powinny być neutralne)

Nurt interwencjonizmu państwowego:

-Zainicjowany przez Adolfa Wagnera

-Stworzony przez Johna Maynarda Keynesa

-Kontynuowany przez neokeynsistow

Argumenty na rzesz ingerencji państwa w gospodarkę:

· Reakcja na niedoskonałości mechanizmu rynkowego:

-Brak konkurencji

-Występowanie efektow zewnętrznych

-Istnienie brakow informacyjnych

-Występowanie dobr publicznych

-Występowanie nierownowagi gospodarczej

· Interwencjonizm wykraczający poza usuwanie niedoskonałości rynku:

-Redystrybucja dochodow (syndrom Janosika)

-Finansowanie dobr społecznych

Funkcje finansow publicznych wg R. Musgrave'a (Ćwikliński rozdz. 8):

Funkcja alokacyjna - dostarczanie drob publicznych i społecznych albo proces w ktorym

wykorzystanie zasobow dzielone jest między dobra prywatne a publiczne i społeczne.

Działania alokacyjne za pomocą finansow publicznych:

· bezpośrednia alokacja - przez strukturę wydatkow publicznych

· dotyczy oddziaływania na decyzje podejmowane przez podmioty prywatne w sferze prowadzonej działalności gospodarczej (np. ulgi podatkowe, odliczenia, dotacje, kredyty z

dofinansowaniem - preferencyjne)

Funkcja redystrybucyjna - dostosowanie podziału dochodu i bogactwa do zgodności z tym, co społeczeństwo uważa za słuszny czy sprawiedliwy stan podziału.

>oddziaływanie bezpośrednie

*realizowane przez system podatkow dochodowych np. progresywna skala podatkowa - wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania wzrasta stawka podatku.

- ulgi podatkowe, odliczenia podatkowe

*realizowane przez transfery socjalne

-zastępujące dochod uzyskiwany wcześniej - emerytury, renty, zasiłki

-uzupełniające dochod - zasiłki rodzinne, dodatki mieszkaniowe

>oddziaływanie pośrednie - realizowane jest za pomocą dostępu do dobr społecznych np.

dostęp do bezpłatnej służby zdrowia, edukacji itp.

Funkcja stabilizacyjna - wykorzystywanie instrumentow fiskalnych do utrzymania wysokiego stanu zatrudnienia, stabilności cen i właściwej stopy wzrostu gospodarczego z uwzględnieniem ich efektow dla bilansu płatniczego.

automatyczne stabilizatory koniunktury - mają zdolność do samoczynnego dostosowania się do zdarzeń gospodarczych (dochody: progresywne podatki od dochodow osobistych, VAT; wydatki -zasiłki dla bezrobotnych).

Dobra publiczne- nie mogą być wytworzone przez rynek zewnętrzny.

Dobra społeczne- wytworzone przez rynek by realizować cele społeczne np. edukacja, ochrona zdrowia.

Transfery społeczne:

*Zastępuje dochód- świadczenia społeczne, dostęp do nich jest możliwy gdy inne źródła zostały utracone np. bezrobotny

*Uzupełniające dochód- np. zasiłki dla dzieci. Zwiększenie dochodów gospodarstwa domowego.

WYKŁAD II

HDI Wskaźnik rozwoju społecznego Wskaźnik HDI ocenia kraje na trzech płaszczyznach: „długie i zdrowe życie” . „wiedza” i „dostatni standard życia” Syntetyczny miernik opisujący efekty w zakresie społeczno-ekonomicznego rozwoju poszczególnych krajów. System ten wprowadzony został przez Organizację Narodów Zjednoczonych w celu umożliwienia porównań międzynarodowych.

Do obliczenia syntetycznego miernika HDI wykorzystywane są następujące miary podstawowe:

• średnia długość życia

• ogólny wskaźnik skolaryzacji brutto dla wszystkich poziomów nauczania

• wskaźnik umiejętności czytania ze zrozumieniem i pisania

• PKB per capita w USD liczony wg parytetu nabywczego waluty (PPP $).

Prawo Wagnera mówi o stałym wzroście wydatków publicznych (względnych w odniesieniu do PKB i bezwzględnych). prowadza się to do obserwacji, że mechanizm rynkowy nie jest w stanie sprostać potrzebom ludzkim, gdyż potrzeby publiczne rosną szybciej od potrzeb indywidualnych. Przyczyny to m. in. wzrost liczby ludności i coraz bardziej skomplikowane struktury państwowe.

POLITYKA FISKALNA

*Polityka Fiskalna jest częścią polityki finansowej, a dalej polityki gospodarczej.

*Polityka finansowa jest jednym z podstawowych instrumentow polityki gospodarczej. Na politykę finansową składają się polityka monetarna (pieniężna), oraz fiskalna (budżetowa)

*Polityka pieniężna - jej podstawowym celem jest osiągnięcie stabilizacji poziomu cen, przy utrzymywaniu na odpowiednim poziomie podaży pieniądza, stopy procentowej, oraz kursu waluty. Przy kształtowaniu polityki pieniężnej powinno się brać pod uwagę rownież inne cele polityki gospodarczej (np. walka z bezrobociem, wzrost gospodarczy)

Polityka fiskalna polega na doborze źrodeł i metod gromadzenia dochodow publicznych, jak rownież kierunkow i sposobow realizacji wydatkow publicznych dla osiągnięcia celow społecznych i gospodarczych ustalonych przez właściwe organy publiczne (zarówno państwowe, jak i samorządowe)

Polityka fiskalna odpowiada na pytania: kto, w jakim celu i w jaki sposob, przy użyciu jakich

instrumentow finansowych (dochodowych, pożyczkowych wydatkowych) prowadzi publiczną gospodarkę finansową.

Rodzaje polityki fiskalnej:

Aktywna- aktywne włączanie się władz publicznych do wydatków publicznych. Władze publ decydują o wzroście lub zmniejszeniu podatków, ulg, wysokości świadczeń społecznych, zas, dla bezrob. Musi reagować na zmiany koniunktury.

Pasywna- gospodarka częściowo sama się stabilizuje bez ingerencji władz publ. W Polsce finanse są automatycznie stabilizatory koniunktury np. Vat, progresywne opodatkowanie dochodów indywidualnych, wydatki socjalne takie jaki zasiłki dla bezrobotnych. Samoczynnie reagują na zmiany popytu.

Restrykcyjna- Na co jest ukierunkowana. Zwiększenie dochodów publicznych. Gdy gospodarka jest w fazie wzrostu.

Ekspansywna- Działanie władz publ. ukierunkowane na wydatkowanie środków publ. Wzrost wydatków publ przy zmiejszeniu podatków lub utrzymaniu ich na tym samym poziomie. Gdy gospodarka jest w fazie recesji.

POLITYKA GOSPODARCZA

Polega na określeniu celów danego systemu gospodarczego oraz stosowaniu metod, środków i sposobów prowadzonych do osiągnięcia tych celów zgodnie z regułami norm ekonomicznych. Polega także na oddziaływaniu władz państwowych na gospodarkę narodową na jej dynamikę i strukturę.

SFERY ZAINYTERESOWAŃ POLITYKI GOSPODARCZEJ:

1. Oddziaływanie sektora publicznego na tworzenie takiego ładu rynkowego który gwarantuje stabilny rozwój gospodarczy, umożliwiający długookresowy wzrost dochodów (funkcja stabilizacyjna).

2. Udział sektora publicznego w podziale tych dochodów które na mocy prawa traktowane są jako wspólne i przeznaczenie ich na finansowanie zadań tego sektora (f. redystrybucyjna i alokacyjna).

POLITYKA FINANSOWA

Jest jednym z podstawowych instrumentów realiz. polit. gosp. Polega na okresleniu celów, doborze metod i instrumentów realizacji tych celów w sferze finansów.

Cele powinny być możliwe do osiągnięcia i wzajemnie niesprzeczne oraz kwantyfikowane.

Na politykę finansową składa się: polityka monetarna(pieniężna) oraz polityka fiskalna (budżetowa).

POLITYKA MONETARNA (PIENIĘŻNA)

Pd celem polit monetarnej jest osiągnięcie stabilizacji poziomu cen przy utrzymaniu na odpowiednim poziomie sprzedaży pieniądza, stopy procentowej i kursu waluty.

Przy kształtowaniu polityki pieniężnej powinno się brać również inne cele polityki gospodarczej, np. walka z bezrobociem czy wzrost gospodarczy.

Główny cel to wyrównanie cen i dbanie o stabilność pieniądza.

POLITYKA MONETRANA, A POLITYKA FISKALNA:

Rząd prowadzą politykę fiskalną oddziałuje na politykę monetarną poprzez:

· wielkość deficytu sektora finansow publicznych i sposob jego finansowania

· wielkość dochodow i wydatkow publicznych i ich strukturę

· regulowanie cen kontrolowanych

· wielkość i sposob wykorzystywania wpływow z prywatyzacji

· konkurencyjność krajowych producentow na rynkach międzynarodowych

· wpływ na elastyczność rynku pracy

Polityka pieniężna oddziałuje na politykę fiskalną poprzez:

· koszty obsługi długu publicznego

· skłonność do oszczędzania

· zdolność gospodarki absorpcji krajowych oszczędności

REGUŁA FISKALNA

Przez regułę fiskalną rozumie się pewne ograniczenie, występujące w różnej postaci: ilościowej, wskaźnika, wzorca czy procedury, które narzucane jest w spo­sób stały na daną wielkość ekonomiczną. Stałość oznacza niezmienność danej reguły niezależnie od sytuacji politycznej (zmieniającej się władzy) czy prawnej, na poziomie narodowym lub międzynarodowym, danego państwa.

Przyczyny stosowania reguł fiskalnych:

1. Problem tzw opóźnień oraz niespójność polityki budżetowej w czasie- opóźnienie np. w fazie podejmowania decyzji lub na etapie wdrążania tych decyzji.

2. Zjawisko „skłonności do deficytu”- krótkoterminowe prowadzenie polityki fiskalnej. Decyzje podejmowane w krótkim okresie czasu nie pokazują dewastacji ukazującej się w późniejszym okresie.

3. Potrzeba koordynacji polityki fiskalnej- współpraca gospodarcza państw. Nie możliwe byłoby prowadzenie polityki gospodarczej gdyby nie było koordynacji.

PODSTAWOWE ZASADY TWORZENIA REGUŁY FISKALNEJ!:

• Dokładnie określa wskaźniki budżetowy który obejmuje reguła czyli np. deficytu budżetowego (rzeczywisty, strukturalny lub pierwotny) wydatków budżetowych ogółem czy wydatków bieżących, długu brutto i netto itd.

ZAGROŻENIA DLA NIESKUTECZNOŚCI REGÓŁ FISKALNYCH!:

*Kreatywna księgowość

*Brak przejrzystości sektora finansów publicznych

*Brak skutecznych automatycznych sankcji w stosowaniu reguł fiskalnych

CELE POLITYKI GOSPODARCZEJ UE!!!:

-innowacyjność gospodarcza, przedsiębiorczość

-wzrost zatrudnienia

Europejski Bank Centralny ma na celu utrzymanie stabilnych cen.

POLITYKA FISKALNA W UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ UGiW OD 1999R.

• Polityka pieniężna prowadzona jest na poziomie ponadnarodowym (ESEBC) i została wyłączona z polityki gospodarczej prowadzonej na szczeblu narodowym przez kraje strefy EURO

• Polityki gospodarcze w tym wąskim rozumieniu prowadzone przez kraje UWG podlegają koordynacji

• Przesłanki pozostawieniu na szczeblu narodowym polityki fiskalnej: polityczne, ekonomiczne

• Koordynacja polityk fiskalnych przez kontrole wysokości deficytu i długu sektora finansow publicznych (general government sector - GGS).

Efektywność wydatków publicznych jest tym większa im większe mamy rozeznanie w środkach publicznych. Rozpoznajemy potrzeby, dostosowanie środków na realizację zadań publicznych.

PRZESŁANKI OGRANICZENIA NADMIERNEGO DEFICYTU I DŁUGU SEKTORA INSTYTUCJI RZĄDOWYCH I SAMORZĄDOWYCH (GGS):

• Ograniczenie potencjalnego niekorzystnego deficytu na wysokość stop procentowych na jednolitym rynku finansowym UE (nie tylko strefy euro)

• Minimalizowanie ryzyka napięć w polityce pieniężnej wynikających z nadmiernego deficytu

• Minimalizacja ryzyka niewypłacalności kraju członkowskiego UE

ŹRÓDŁA REGÓŁ FISKALNYCH W UGW:

-Traktat o Funkcjonowaniu UE (Traktat Lizboński) 1992

-Pakt Stabilności i Wzrostu- Składa się z 3 elementów. 1997 jest oryginał. 2005 pierwsza zmiana. 2011 druga zmiana.

-Pakt Fiskalny- 2011-2012 podpisany. Ma być wdrążony dopiero.

SPOSÓB OKREŚLANIA REGÓŁ FISKALNYCH

Na mocy art. 126 TFUE Komisja Europejska bada czy:

• Relacja deficytu do PKB nie przekracza wartości odniesienia chyba, że: relacja ta zmniejsza się znacznie oraz w sposób stały i osiągnęła poziom bliski wartości odniesienia lub przekroczenia wartości odnienienia ma charakter wyjątkowy oraz tymczasowy i relacja ta pozostaje bliska wartości odnienienia.

• Stosunek między długiem publicznym, a PKB przekracza wartość odniesienia chyba, że stosunek ten zmniejsza się dostatecznie i zbliża się do wartości odniesienia w zadawalającym tempie.

• Wartości odniesienia (referencyjne) zostały określone w Protokole nr 12 TOFUE i wnoszą do deficytu GGS (deficyt rzeczywisty) -3% PKB, dla długu GGS 60% PKB.

Komisja Europejska musi badać i posiłkować się w/w przepisami. Jeżeli Komisja uzna, że została naruszona reguła fiskalna (Rada EKOFIM/ może podzielić zadania KE), to może przekazać Radzie UE decyzję które UE musi stwierdzić czy to deficyt. RUE ma ostateczną decyzję. Rada kwalifikowana większością głosów (62% ogółu ludności UE).

PROCEDURA NADMIERNEGO DEFICYTU

(OBEJMUJE ONA POLSKĘ)

Procedura wszczynana na szczeblu Unii Europejskiej w przypadku przekroczenia przez państwo członkowskie dopuszczalnego deficytu, tj. 3% PKB. Nie wszczyna się jej jednak, gdy przekroczenie tego progu przez instytucje rządowe i samorządowe jest uważane za przejściowe i wyjątkowe. Procedura ta została określona w przepisach ustawodawczych Paktu Stabilności i Wzrostu i określa kryteria, harmonogramy i terminy, które stosuje Rada przy podejmowaniu decyzji dotyczących nadmiernego deficytu. Państwo, którego deficyt został uznany za nadmierny, musi podjąć odpowiednie działania korygujące. Jeśli nie zastosuje się do zaleceń Rady, może zostać obciążone sankcjami finansowymi.

Aby Unia Gospodarcza i Walutowa sprawnie funkcjonowała, państwa członkowskie muszą unikać nadmiernego deficytu budżetowego. Na mocy postanowień Paktu na rzecz Stabilności i Wzrostu zobowiązują się one do spełnienia dwóch kryteriów: deficyt budżetowy nie może przekroczyć 3% PKB, a dług publiczny 60% PKB.

PAKT STABILNOŚCI I WZROSTU (1997 AMSTERDAM)

Z założenia miał usprawnić działania w odniesieniu do procedury nadmiernego deficytu przez:

*zobowiązanie krajow członkowskich do osiągnięcia w średnim okresie rownowagi lub

uzyskania nadwyżki dochodow nad wydatkami GGS

*składa się z części:

- prewencyjnej (dotyczy krajow członkowskich UE)

- represyjnej (dotyczy krajow strefy Euro)

MECHANIZM PAKTU STABILNOŚCI I WZROSTU

Mechanizmy Paktu Stabilności i Wzrostu - część prewencyjna

*Konieczność przedstawienia programow stabilizacyjnych (Euroland) lub programow konwergencji (kraje UE objęte derogacją)

*Programy powinny być nastawione na osiągnięcie rownowagi lub nadwyżki budżetowej

*Jeśli rzeczywista sytuacja odbiega od przedstawionej w programie - Rada kieruje do danego kraju wczesne ostrzeżenie, aby zapobiec powstaniu nadmiernego deficytu

Mechanizmy Paktu Stabilności i Wzrostu - część represyjna

*Komisja i Rada stosują procedurę nadmiernego deficytu ( Excessive Deficit Procedure EDP)

*Komisja monitoruje sytuację i przekłada Radzie stosowne zalecenia

*Rada Przesyła zalecenia krajowi mającemu nadmierny deficyt

*Zastosowuje się do zaleceń kończy procedurę nadmiernego deficytu

*Niezastosowanie się do zaleceń może spowodować nałożenie sankcji

Kraj członkowski może być zmuszony do złożenia depozytu w wysokości :

-część stała 0,2% PKB

-część zmienna 0,1 rożnicy między procentowym udziałem deficytu PKB w poprzednim roku, a wartością referencyjną 3% PKB

-żaden pojedynczy depozyt nie może być większy niż 0,5% PKB

REFORMA PAKTU STABILNOŚCI I WZROSTU-MARZEC 2005

• Zalecenia dotyczą zwiększenia nadzoru nad ewolucją sytuacji budżetowej krajow członkowskich

• Działania na rzecz poprawy efektywności prewencyjnego oddziaływania Paktu

• Zmiany w stosowaniu procedury dotyczącej nadmiernego deficytu

ZMIANY W KOORDYNACJI POLITYK FISKALNYCH W KRAJACH UE OD 2011R.:

• Zmiana harmonogramu i zakresu prac nad oceną sytuacji w krajach członkowskich UE m.in. wprowadzenie semestru europejskiego

• Wzmocnienie paktu stabilności i wzrostu zarówno części prewencyjnej jak i korekcyjnej

• Regulacje w sprawie efektywnego wzmocnienia nadzoru budżetu w strefie euro

• Wprowadzenie regulacji dot zapobiegania wystąpienia…………….zakłóceń równowagi makroekonomicznej.

• Wprowadzenie min wymogów dla procesu budżetowego (ram budżetowych)

• Pakt fiskalny jako część nowego traktatu o stabilności, koordynacji i zarządzaniu w UGW

Procedura nadmiernych nierównowag makroekonomicznych- Pakt fiskalny 2021 część nowego traktatu. Nie podpisały go W. Brytania i Czechy. Obecnie podlega jej 12 państw członkowskich.

PRIORITETY NA 2012 R:

• Wzmocnienie działań paktu stabilności i wzrostu

• Zachowanie zdolności kredytowych

• Podejmowanie działań podnoszących wzrost gospodarczy

• Poradzenie ze skutkami kryzysu w obszarze społecznym dla przedsiębiorstw

• Modernizacja administracji publicznej by zwiększyć ich efektywność

WZMOCNIENIE PAKTU STABILNOŚCI I WZROSTU CZĘŚĆ PREWENCYJNA:

ROZPORZĄDZENIE NR 1175/2012 Z 16.11.2011. ???

• Zachowanie zróżnicowania MTO, ale z dodatkowymi ograniczeniami.

Cel: Dla krajów strefy EURO i RMZ maksymalny deficyt strukturalny może wynieść 1% PKB (MTO może być zróżnicowane)

Przegląd MTO co 3 lata jest obowiązkowy

• Zwiększenie wymogów w zakresie osiągania MTO zwłaszcza dla krajów z długiem publicznym >60% PKB lub z istotnym rynkiem długookresowej zdolności obsługi długu

• Narzucenie regału wydatkowej

• Rozszerzenie inf zawartych w Programach Paktu Stabilizacyjnych i Konwergencji

• Wytyczne dot założeń makroekonomicznych

• Koniecznośc zapewnienia należności krajom, instytucjom statystycznym.

REGUŁA WYDATKOWA

To dodatkowa formuła dla krajów które osiągnął MTO wzrost wydatków publicznych może odpowiadać średniookresowemu tempu wzrostu potencjalnego PKB. W przypadku krajów które nie osiągnęły MTO ten wzrost wydatków musi być na innym poziomie.

Spod tej reguły wyłączone są wydatki:

-z funduszy UE

-koszty obsługi długu publicznego

-cykliczne wydatki na bezrobocie

TRZY GŁÓWNE OBSZARY ZMIAN W RAMACH CZĘŚĆI KOREKCYJNEJ:

???

• Oprocentowanie nadmiernego deficytu uruchamia również w przypadku przekroczenia wartości referencyjnej długu GGS. 1/20 różnicy między wskaźnikami relacji długu publicznego do PKB, a wart referencyjną

• W przypadkach przekroczenia wartości referencyjnej długu publ koniecznośc jest obniżenia wg numerycznego benchmaeku

• Przyspieszenie nakładnia sankcji.

• Sankcje 0,2% PKB dla kraju strefy EURO w prztpadku nie spełnienia kryteriów salda i długu GGS

REGULACJA W SPRAWIE EFEKTYWNEGO WZMOCNIENIA NADZORU BUDŻETOWEGO W STREFIE EURO:

Wprowadzenie sankcji w zw z prowadzeniem niezgodnej z MTO (budżetowe cele średniookresowe) oraz w przypadku manipulacji danymi statystycznymi (2/10% PKB tego kraju -nałożenie sankcji nie zgodniej z MTO przez to państwo).

NIERÓWNOWAGA MAKROEKONOMICZNA

Procedura nadmiernej nierównowagi została wprowadzona do prawa Unii Europejskiej w 2011 roku. Intencji jej twórców jest zapobieganie narastaniu wewnętrznych i zewnętrznych nierównowag gospodarczych w państwach UE, z jakim mieliśmy do czynienia przed wybuchem kryzysu finansowego w 2008 r. i które zaostrzyły późniejszy przebieg kryzysu w strefie euro. Wcześniej ani w UE, ani w strefie euro nie istniały mechanizmy monitorowania i korekty nierównowag o charakterze makroekonomicznym. Najdotkliwszym przykładem takich nierównowag była silna utrata konkurencyjności producentów z Europy Południowej, przejawiająca się szybszym wzrostem cen ich produktów i kosztów pracy na tle reszty strefy euro, deficytem handlowym wobec zagranicy, narastaniem zadłużenia zewnętrznego i

utrat¡ udziałów w rynkach eksportowych.

Procedura obejmuje rami prewencyjne i korekcyjne.

Na pierwsze z nich składają się 2 etapy:

1. mechanizm alarmowy coroczna ocena zestawu wskaźników (zob. tabela 1) przez Komisji

Europejski i ich porównanie z progami bezpieczeństwa, która ma doprowadzi¢ do identyfikacji krajów o szczególnym poziomie ryzyka;

2. szczegółowa analiza ekonomiczna tych krajów za pomoc¡ szerokiego zestawu wskaźników, metod i dokumentów. Może ona zawiera¢ konkluzji o (i) nieistnieniu nierównowag, (ii) umiarkowanych nierównowagach i nadmiernych nierównowagach.

W tym ostatnim przypadku uruchamiane jest rami¦ korekcyjne: państwo zostaje zobligowane do dostarczenia KE planu naprawczego, a KE i Rada UE akceptuj¡ go lub uznaj¡ za niewystarczający. Państwa s¡ zobowiązane do aktualizacji tych planów co 6 miesięcy i wdrażania ich postanowień w terminie. Kar¡ za niewywiązanie się z tego zobowiązania jest uiszczenie oprocentowanego depozytu w wysokości 0,1% PKB, który o ile sytuacja się powtarza może zostać przekształcony w coroczne kary finansowe.

NOWE ROZWIĄZANIA DOTYCZĄ NIERÓWNOWAG MAKROEKONOMICZNYCH:

???

Wprowadznie systemu ostrzegawczego opartego na wielowskaźnikowej ocenie syt ekonomicznej kraju. Jest to rozwiązanie spójne z częścią prewencyjną PSIW.

WYMOGI DLA PROCESU BUDŻETOWEGO (RAM BUDŻETOWYCH W UE):

Minimalne standardy dotyczą:

*rachunkowości budżetowej i raportowanie

*zasad i procedur sporządzania prognoz dla potrzeb planowania budżetowego

*krajowych numerycznych regół fiskalnych

*spójność procedur budżetowych na wszytkich szczeblach GGS

*średniookresowej perspektywy, planowania budżetowego, zwiększania przejrzystości procesu budżetowego.

PAKT FISKALNY

(nie zastępuje on p stabilności i wzrostu, zaciska prowadzenie paktu fc)

• Jest częścią podpisanego przez 25 krajów UE oprócz Wielkiej Brytanii i Czech 2 marca 2012r., nowego międzynarodowego traktatu o stabilności, koordynacji i zarządzaniu w UGW.

• Nowy traktat wejdzie w życie od stycznia 2012 r po ratyfikowaniu go przez przyjmujące 12 krajów strefy euro

• Reguła zrównoważonego budżetu- państwa członkowskie zobowiązują się do wprowadzenia w swoim ustawodawstwie reguły fiskalnej zgodnie z którą budżety sektora instytucji rządowych w ich krajach muszą być zrównoważone lub wykazywać nadwyżkę.

Regułę uważa się za spełnioną jeżeli roczne saldo strukturalne odpowiada celowi średniookresowemu dla danego państwa, a deficyt nie przekracza w ujęciu strukturalnym 0,5% PKB.

• Automatyczny mechanizm korygujący

• Wzmocnienie procedury nadmiernego deficytu -kraje strefy euro zobowiązują się pobierać wniosku lub zażalenia, jeżeli dany kraj strefy euro narusza kryterium wielkości deficyt o ile nie sprzeciwia im się kwalifikowana większość krajów strefy euro. Państwo objęte procedurą nadmiernego deficytu musi wprowadzić program partnerstwa budżetowegoi gospodarczego by zapewnić skuteczną i trwałą korektę nadmiernego deficytu.

• Wartość odnienienia, a zmniejszenie długu publicznego- róznica między wskaźnikiem długu publicznego krajów UE, a a wartością referencyjną 60% PKB musi być zmiejszone w tepie wynoszącym średnio 1/12 rocznie.

• Plan emisji długu publicznego- państwa członkowskie są proszone o przedstawienie informacji ex aute na temat swoich planów emisji długu publicznego, co ma pomóc w optymalizacji, koordynacji i ich planów finansowania.

PODZIAŁ KRAJÓW UE WEDŁUG NIERÓWNOWAGI FINANSÓW PUBLICZNYCH

Klasyfikacja krajów UE ze względu na grupy ryzyka zw z ich sytuacją fiskalną w perspektywie długoterminowej:

1. Kraje o podwyższonym ryzyku: Cypr, Grecja, Portugalia, Czechy, Słowacja, Węgry.

2. Kraje o średnim ryzyku: Belgia, Francja, Hiszpania, Islandia, Luksemburg, Malta, Niemcy, Słowacja, Włochy, Wielka Brytania.

3. Kraje o niskim ryzyku: Austria, Holandia, Szwecja, Litwa, Polska, Estonia

NAJWAŻNIEJSZE PROBLEMY ZAGRAŻAJĄCE DŁUGOOKRESOWEJ RÓWNOWADZE FINANSÓW PUBLICZNYCH W UE:

1. Wysoki wyjściowy dług publiczny

2. Wysoki strukturalny deficyt sektora

3. Długookresowa presja na pogłębianie deficytu pierwotnego w wyniku nasyconych kosztów zw. ze starzeniem się ludności

4. Wzrost oprocentowania obligacji w skutek rosnącej pensji za rysyko w przypadku państw wysokiego zadłużenia

5. Osłabienie tempa wzrostu PKB

6. Moment i siła uderzenia kryzysu finansowego

7. Otwartość gospodarki danego kraju

8. Skala zakumulowanych we wcześniejszym okresie nierównowag

9. Jakość prowadzonej polityki fiskalnej

1990 reforma:

-edukacji

-administracja

-emerytalne

-zdrowotne

PROCEDURA NADMIERNEGO DEFICYTU W POLSCE

*Decyzje rady ECO FIN z 2004 procedura zakończona w 2018

*Decyzje rady ECO FIN z 2009 wyznaczały termin wszczęcia nadmiernego deficytu 2012.

WEWNĘTRZNE REGÓŁY FISKALNE UWZGLĘDNIONE PRZY PROWADZENIU POLITYKI FISKALNEJ:

1. Reguła dot. długu publicznego (Konstystucja + Ustawa o Finansach Publicznych) w tym dot długu jst

2. Wydatkowe regóły dyscyplinujące od 2011 r, ograniczanie wzrostu wydatków dyskrecjonalnych w tym nowych wydatków sztywnych do 1% rozliczenie roczne.

STRATEGIA ZARZĄDZANIA DŁUGIEM PUBLICZNYM:

Dług publiczny:

• Państwowy dług publiczny (PDP) to wartość nominalnych zobowiązań jednostek sektora finansow publicznych ustalona po wyeliminowaniu przepływow między tymi jednostkami (dług po konsolidacji)

• PDP obejmuje zobowiązania z tytułu:

-Wyeliminowanych papierow wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne

-Zaciągniętych kredytow i pożyczek

-Przyjętych depozytow

-Wymagalnych zobowiązań ( nie potencjalnych)

• Minister Finansow sprawuje kontrolę nad sektorem finansow publicznych wg zasady, że PDP nie może przekroczyć 60% rocznego PKB

• Z ustawy o finansach publicznych, PDP w relacji do PKB:

- I prog ostrożnościowy - 50%

- II prog ostrożnościowy - 55%

- Prog konstytucyjny - 60%

• Wartość PDP jest uzależniona od długu Skarbu Państwa.

Instrumenty zaciągania PDP:

· Emitowanie instrumentow dłużnych - obligacje Skarbu Państwa ( terminy emisji sposob

oprocentowania)

DŁUG PUBLICZNY I ZARZĄDZANIE DŁUGIEM PUBLICZNYM

Struktura długu:

· od początku lat 90tych dług zagraniczny sukcesywnie zastępowany długiem krajowym,

· dług krajowy zaciągany za pomocą obligacji rynkowych (aktywnych), zmniejsza się

zdecydowanie ilość obligacji pasywnych (0,05%)

· dług zagraniczny SP początkowo oparty był głównie na kredytach, aktualnie są to głównie

obligacje emitowane na rynki zagraniczne. Główną walutą długu zagranicznego jesy Euro,

reszta to dolar amerykański, frank szwajcarski, jen japoński

MF podaje do końca maja następnego roku podaje informacje na temat wysokości PDP.

Zarządzanie długiem publicznym:

 w szerszym znaczeniu polega na podejmowaniu decyzji o tym, jaka część wydatków

publicznych ma być sfinansowana przez zaciągnięcie długu

 w węŜszym znaczeniu oznacza sposób finansowania potrzeb poŜyczkowych państwa z

uwzględnieniem struktury długu, doboru instrumentów, rynków, terminów i warunków

emisji.

Strategia zarządzania długiem publicznym:

• strategię przygotowuje Minister Finansów na podstawie delegacji ustawowej (UoFP)

• Strategia powinna uwzględniać w szczególności:

o uwarunkowania zarządzania długiem związanie ze stabilnością makroekonomiczną

gospodarki

o bezpieczeństwo finansowania potrzeb poŜyczkowych

o koszty obsługi długu

o kształtowanie struktury zadłuŜenia

o wpływa operacji dłuŜnych na krajowy rynek finansowy

• Strategia powinna obejmować okres 3letni (od 2010r. okres 4 letni) i być przedstawiona Sejmowi RP wraz z uzasadnieniem ustawy budŜetowej.

• obejmuje ona:

o strategię zarządzania długiem Skarbu Państwa

o strategię oddziaływania na dług sektora finansów publicznych

Cel strategii kontynuowany z poprzednich Strategii, tj.: minimalizacja kosztów obsługi długu w długim horyzoncie czasy przy przyjętych ograniczeniach odnośnie poziomu:

-ryzyka refinansowania

-ryzyka kursowego

-ryzyka stopy procentowej

-ryzyka płynności budŻetu państwa

-pozostałych rodzajów ryzyka (m.in. kredytowego i operacyjnego

-rozkładu kosztów obsługi długu w czasie

Zadania Strategii do 2012r.

*zwiększenie płynności rynku Skarbowych Papierów Wartościowych (SPW)

*zwiększenie efektywnosci rynku SPW

*zwiększenie przejrzystosci rynku SPW

Przewidywane efekty realizacji Strategii do 2012 w zakresie ograniczenia poszczególnych ryzyk:

 ograniczenie ryzyka refinansowego - średnia zapadalność rynkowego długu krajowego SP

wzrośnie do wartości w przedziale 4,3-5,65 roku (całego długu SP 5,3-6,3 roku)

 stabilizacja ryzyka stopy procentowej - duration rynkowego długu krajowego w przedziale

2,7 - 3,5 lat (całego długu SP 3,4 - 4,0 roku)

 stabilizacja ryzyka kursowego - przewidywalny udział długu zagranicznego w długu

ogółem na poziomie 25% ze zwiększoną elastyczności a tj, z przedziału 20%-25% do 25%-

30%

Kluczowe problemy finansów publicznych w Polsce:

 Poziom i struktura wydatków publicznych

 Powolne wprowadzanie instrumentów oceny efektywności o skuteczności wydatków

publicznych

 Brak konsensusu w sprawie przeprowadzenia reform strukturalnych (zmniejszanie klina

podatkowego bez reformy wydatków)

 Wyzwania demograficzne i sytuacja na rynku pracy

15

---