Dojrzałość i gotowość szkolna.

Bardzo ważnym momentem w życiu każdego dziecka jest podjęcie nauki w szkole. Każde z nich wstępując w progi szkoły posiada inny stopień wiedzy, umiejętności, oraz zróżnicowane cechy osobowościowe.

Dla prawidłowej adaptacji dzieci w szkole, oraz sukcesów w nauce istotne jest osiągnięcie dojrzałości i gotowości szkolnej.

Zdaniem S. Szumana dojrzałością szkolną jest „osiągniecie przez dzieci takiego poziomu rozwoju fizycznego, społecznego i psychicznego, który czyni je wrażliwymi i podatnymi na systematyczne nauczanie i wychowanie w klasie pierwszej szkoły podstawowej”.

Natomiast B. Wilgocka - Okoń mówiąc o dojrzałości szkolnej ma na myśli taki stopień rozwoju dziecka, jaki pozwala mu podjąć obowiązki szkolne.
Za istotne i ważne przy definiowaniu tego pojęcia uznaje właściwości rozwoju dziecka i wymagania szkoły. Bowiem odpowiedni rozwój psychiczny jest najogólniejszym warunkiem osiągnięcia dojrzałości szkolnej, a powodzenie szkolne, czyli możliwość sprostania wymaganiom szkoły, jednym ze wskaźników tej dojrzałości.

Na początku naszego stulecia pedagodzy uznali, że dziecko w wieku 6,5 lat jest „gotowe” w sensie biologicznym i psychicznym do podjęcia systematycznej nauki.
Taki pogląd zgodny był z powszechnymi wówczas teoriami rozwoju.
Traktowano rozwój jako proces, który przebiega w następujących po sobie kolejno stadiach.
Proces dojrzewania biologicznego uważano za najważniejszy czynnik wpływający na przekraczanie przez dziecko kolejnych stadiów. W związku z tym sądzono, że zdolność do uczenia się określonych umiejętności pojawia się w określonym wieku.

J. Piaget i J. Bruner twierdzili, że w odpowiednim, sprzyjającym, tzn. stymulującym i aktywizującym poznawczo otoczeniu, dzieci w procesie integracji mogą uczyć się więcej, niż powszechnie zakładano.

Piaget nie interesował się tym, co dzieci wiedzą wtedy, gdy rozpoczynają naukę, lecz tym, jak one myślą.
Twierdził, że inteligencja dziecka jest wytworem jego aktywności, to jest tych niezliczonych operacji, które z roku na rok zmieniają swój charakter.
W rozwoju dziecka przyjmują początkowo formę biologicznie uwarunkowanych schematów zmysłowo - ruchowych, a te z kolei schematów czynnościowych. Pierwsze, jako koordynacja czynności zewnętrznych, (np. manipulowanie przedmiotami) przekształcają się w schematy czynności wewnętrznych, bardzo istotnych w drugiej fazie rozwoju inteligencji dziecka, czyli w tzw. stadium przedoperacyjnym, które trwa od końca roku drugiego do szóstego, siódmego roku życia, a więc w okresie dojrzewania dziecka do szkoły.

Czynności zewnętrzne, które dziecko wykonuje zamieniają się stopniowo w wyobrażenia i przedpojęcia, które stają się obrazami umysłowymi schematów operacyjnych.

Rozwój poznawczy dziecka polega, zatem na postępującym zdobywaniu równowagi.
Przejawem zachwiania tej równowagi jest jakaś potrzeba, zainteresowanie, dążenie do zrozumienia czy wytłumaczenia czegoś.
Potrzeba ta wywołuje w dziecku aktywność asymilacyjną,(np. zabawa) asymilacja zaś tendencję do ujmowania nowych doświadczeń w gotowe już struktury, a następnie dostosowanie tych ostatnich do przedmiotów zewnętrznych ( akomodacja np. fotograficzne naśladownictwo).
Dziecko aktywnie tworzy swoją wiedzę, a nie biernie odbiera ją z otoczenia.

W tym rozumieniu uczenie się podporządkowane jest rozumowi.
Potrzeba zainteresowanie, pytanie, aktywność własna, badanie, odkrywanie, to mechanizmy pozwalające dziecku kierować własnym uczeniem się.

Należy jednak dodać, że cechą charakterystyczną uczenia się dziecka przedszkolnego jest to, że uczy się ono według własnego programu i w określonym czasie.

Gotowość, zatem - to adekwatność - zdolności, umiejętności, kompetencji i posiadanych doświadczeń do wymagań określonego zadania.

Dziecko jest dojrzałe i gotowe do wykonania określonego zadania, wtedy, gdy zdobędzie doświadczenia umożliwiające mu osiągnięcie sukcesu, a nie wówczas, gdy osiągnie odpowiedni wiek.

Niezależnie od tego czy chcemy nauczyć 5 - latka rozpoznawania własnego drukowanego imienia, czy 9 - latka czytania krytycznego i płynnego, zawsze stosujemy zasadę „adekwatności doświadczeń i umiejętności dziecka do proponowanego zadania”.

Dziecko jest dojrzałe i gotowe do wykonania określonego zadania, wtedy, gdy zdobędzie doświadczenia umożliwiające mu osiągnięcie sukcesu w uczeniu się, a nie wówczas, gdy osiągnie odpowiedni wiek.

Siedmiolatek cieszy się, gdy idzie do szkoły. Jest ciekawy świata, lubi nowe zajęcia, chce poznać nowych kolegów, koleżanki.

Przejście z przedszkola do szkoły jest dla niego ważnym krokiem. To przekroczenie pierwszego progu edukacyjnego.

Aby dziecko mogło sprostać zadaniom szkolnym musi dysponować określonym poziomem wiedzy i umiejętności. Przede wszystkim jednak powinno mieć motywację do podjęcia obowiązków szkolnych.
Będzie to możliwe wtedy, gdy dziecko będzie gotowe do przejścia od zabawy do nauki, czyli gotowe do nauki.

W procesie kształcenia i wychowania - lekcja, - stanowiąca pewien układ sytuacji dydaktycznych pełni zasadniczą formę organizacji pracy nauczycieli i uczniów.
Dzięki nim dziecko uczy się właściwie funkcjonować w sytuacjach zadaniowych, jakie napotka.
Tu także zdobywa nowe wiadomości, umiejętności, oraz określone doświadczenia.

Sytuacja zadaniowa (jak podaje P. Kowolik za leksykonem PWN) oznacza zespół okoliczności, położenia, w jakim ktoś się znajduje, ogół warunków, w których coś się dzieje, coś się rozwija.

Istotą sytuacji jest jej charakter zadaniowy, a kolejnymi składnikami są: warunki, w jakich się odbywa, oraz cel, do którego zmierza.

B. Niemierko wyróżnia trzy nieodzowne składniki sytuacji dydaktycznej, które tworzą tzw. fakty dydaktyczne.
Są nimi: nauczyciel, uczeń i treść nauczania.

Jeżeli w określonej sytuacji nauczyciel stawia sobie cel do osiągnięcia, to planuje on zadanie, a sytuacja, która ma ulec zmianie zgodnie z projektowanym zadaniem można nazwać sytuacją zadaniową.
Właściwe i prawidłowe wykonanie zadania, a przede wszystkim jego zrozumienie, świadczyć będzie o gotowości dziecka do realizowania odpowiednich treści nauczania i osiągnięcia zamierzonych celów w konkretnych sytuacjach zadaniowych.

„Gotowość nie jest, więc stanem, na który trzeba czekać, ale trzeba ją wykształcić przez stworzenie dziecku warunków stymulujących rozwój”

Nie pojawia się u dziecka samorzutnie, ale jest efektem rozwoju, w którym znaczącą rolę odgrywają oddziaływania dydaktyczno - wychowawcze dorosłych.
Im lepsza stymulacja, tym lepsze przygotowanie dziecka do szkoły, a co się z tym wiąże, lepsze funkcjonowanie w sytuacjach zadaniowych w szkole.

Drodzy Rodzice, aby zapewnić dobry start w szkole przygotujcie dziecku:
stałe miejsce do odrabiania lekcji,
miejsce na książki i przybory szkolne.
Pomyślcie także o przygotowaniu samego dziecka:
zachęcajcie dziecko, by cieszyło się, że idzie do szkoły - szkoła to miejsce gdzie uczy się wielu ciekawych rzeczy, poznaje nowych kolegów,
przeznaczcie dziecku czas na wspólne spacery, rozmowy i czytanie książek,
zachęcajcie do rysowania, malowania, lepienia z masy solnej - to wpływa na jego rozwój manualny i przygotowuje do nauki pisania,
grajcie z nim w różne gry, które rozwijają pamięć wzrokową, spostrzegawczość i logiczne myślenie,
wdrażajcie do systematyczności, obowiązkowości i punktualności,
przeglądajcie zeszyty i prace szkolne swoich dzieci,
chwalcie za to, za co trzeba pochwalić, zgańcie jeśli na to zasłuży,
nie krzyczcie na dziecko, jeśli czegoś nie umie,
uzgodnijcie z nauczycielem, jak mu pomóc,

wymagajcie, aby dziecko pakowało swój tornister wieczorem.

3

---