10064 Zdjęcied5

6

mo. Czasy nie znające pisma zwierzyły się ustnej tra* I dycji i niczemu więcej. Gdy ta tradycja wygaśnie, któi f ją odcyfruje?” “

Obchód Kupalnego Święta przypadał na najkrótszą [ noc w roku. Było to radosne święto letnie, w którego I treściach elementy agrarne odsunięte były na plan ; dalszy. Na czoło natomiast wysunięty był kult ognia I symbolizujący miłość i życie rodzinne. „W dzień świę- t tego Jana bylicą się opasać, a całą noc około ognia j skakać i toć też niemałe uczynki miłosierne, a tam naj- J większe czary, błędy na ten czas się dzieją” *° — tak j opisywał obchody kupalne M. Kej z Nagłowic. Z kolei | Marcin z Urzędowa w wielkim zielniku z końca XVI w. I tak pisał: „... u nas w wilię św. Jana niewiasty ognie | paliły, śpiewały, diabłu cześć i modła czyniąc; tego | •obyczaju pogańskiego do tych czasów w Polszczę nie 1 ■chcą opuszczać, ofiarowania z bylic czyniąc, wieszają I po domach i opasują się nią, czynią sobótki, palą ognie krzesząc je deskami, aby była prawie świętość diabelska, śpiewając pieśni, tańcując” ^M.

Obchody Nocy Kupalnej rozpoczyna się od rytualnej 'czynności rozpalenia „nowego ognia” prastarym sposobem pocierania o siebie dwóch kawałków suchego drewna. Rozniecane tym sposobem ogniska płonęły na większych polanach leśnych oraz nad brzegami jezior i rzek. Z ognisk tych roznoszono ogień do siedzib ludzkich, aby jego czysty płomień dotrwał tam do następnej Nocy Kupalnej. Ogień ten symbolizował również rodzenie się uczuć miłości u ludzi. Przez ogniska te skakała młodzież, wrzucano do nich pęki suszonych ziół, a nawet przepędzano przez nie bydło dla ochrony przed chorobami i pomorem. Prawdopodobnie ku czci „nowego ognia” składano także ofiary, jednakże nie ma żadnych wzmianek na ten temat.

Kościół rzymskokatolicki bardzo ostro zwalczał ob-

rządy Nocy Kupalnej jako praktyki szatańskie. Mimo to jednak dotrwały one do naszych czasów w pewnej zmodyfikowanej formie, tzw. wianków. Zwyczaj puszczania wianków jest znacznie późniejszy i charakterystyczny był zwłaszcza, jak podaje A. Fischer, dla mieszkańców wsi nadwiślańskich: „Dziewczęta wychodzą o zmroku i rzucają wianki. Jeśli wianek zostanie schwytany przez czyhających rybaków i młodzież, jest to pomyślną przepowiednią dla dziewczyny, a jeśli spłynie swobodnie po toniach Wisły, smutna to wróżba, że w najbliższe zapusty jeszcze męża nie dostanie” “.

W XIX w. zwyczaj puszczania wianków upowszechnił się w środowiskach miejskich, a głównie organizowany był przez cechy rzemieślnicze. Do wianków tych dołączane były różne fraszki i dowcipne wierszyki, co powodowało niekiedy również nieprzyjemne sytuacje. Jak podaje M. Estreicherówna: „W r. 1858 dał powód do plotek pochwycony wianek z pokrzyw, do którego przyczepiony był napis, iż młodzież krakowska innego wianka niewarta. Ponieważ wiersz podpisany był MC, padło podejrzenie o autorstwo na Marie Czechówne, córkę księgarza, której młodzież nie lubiła za ostry języczek. Tym razem była ona niewinna i gorzko od-bolała podejrzenie o postępek tak bardzo nieodpowiedni dla młodej, dobrze wychowanej panny” “.

W okresie letnim obchodzono ponadto jeszcze kilka pomniejszych świąt mających raczej charakter zwyczajowy, na co zresztą wskazują związane z nimi praktyki obrzędowe. Szczególnie wymownym w tym względzie przykładem było święto Piotra i Pawła przypadające na dzień 29 czerwca. Stanowiło ono jakby pew-, nego rodzaju epilog obchodów sobótkowych i w mniemaniu ludu dość powszechnie uważane było za dzień feralny. Nie mógł bowięrn być szczęśliwy dla czło-

59