10380 skanuj0061 (42)

418 Część 111,2: Myśl o sztuce w Italii Ouattrocenta

krywać sklepieniem. Wszystkie pomieszczenia parterowe trzeba także robić sklepione; te, które znajdują się na wyższych piętrach, są zdrowsze, jeśli mają stropy drewniane. Pomieszczenia, w których potrzebne jest dobre światło wcześnie rano lub późno wieczorem, jak na przykład sala przyjęć, miejsca przechadzek, a w szczególności biblioteka, powinny być zwrócone w stronę wschodu w czasie zrównania dnia z nocą. Pomieszczenia [służące do przechowywania rzeczy, które] obawiają się moli, butwie-nia, pleśni i rdzy, jak odzież, książki, broń, nasiona i wszelka żywność, powinny być zwrócone na południe i na zachód. Pokoje, w których jest potrzebne jednolite światło, jak u malarzy, pisarzy, rzeźbiarzy i tym podobnych, należy sytuować na północ. Wszystkie wreszcie pomieszczenia letnie zwracaj w kierunku wiatrów borealnych, a zimowe na południe, te zaś [które mają być używane] wiosną i jesienią — na wschód. Łaźnie i jadalnie wiosenne umieszczaj na zachodzie. A gdybyś tego nie mógł zrobić tak, jakbyś chciał, zaopatrz się przede wszystkim av pomieszczenia letnie. W ogóle według mnie ten, kto buduje, powinien, jeśli jest mądry, budować na okres letni. Albowiem łatwo jest zabezpieczyć się przed zimą, kiedy wystarczy zamknąć się i rozpalić ogień, przeciw gorącu natomiast potrzeba jest wielu rzeczy, a wszystkie one nie zawsze dostatecznie pomagają; toteż rób na zimę pokoje małe, niskie, z małymi oknami, a na lato przeciwnie, niech będą obszerne, otwarte, przestronne, niech dają dostęp chłodnym powiewom wiatru, a nie dopuszczają słońca i jego żaru. Wielka ilość powietrza zawarta w obszernym pomieszczeniu, podobnie jak duża ilość wody, bardzo trudno się nagrzewa¹⁰⁷.

Księga szósta [O ozdobach]

[Rozdział I: O trudnościach i o istotnym sensie dzieła

oraz o tym, ile starania, trudu i pracy zostało włożone w jego napisanie]

W poprzednich pięciu księgach mówiliśmy o projektach, o materiale, z którego wznosi się budowle, o różnych rzemieślnikach

potrzebnych do ich wykonania i o tym, co jak się wydaje, dotyczy tego, jak należy budować budynki publiczne i prywatne, tak sakralne, jak i świeckie, żeby -były zdolne wytrzymać niszczycielskie działanie czasu i żeby każdy z nich był przystosowany do swoich celów w zależności od miejsca [w jakim się znajduje], ludzi i swego przeznaczenia. I jak mogłeś zobaczyć w poprzednich księgach, omawialiśmy to z taką sumiennością, że nie wydaje mi się, aby dla rozważania tych spraw o wiele większa była potrzebna, a nawet z większym niekiedy trudem, niżbym może zamierzał wtedy, kiedy brałem na siebie ten obowiązek. Napotykałem oczywiście stale trudności i z wyjaśnieniem spraw, i z wyszukaniem nazw, i- z układem treści, tak że upadałem na duchu i chciałem wycofać się z przedsięwziętego dzieła; Jednakże te same powody, które skłoniły mnie do rozpoczęcia pracy, nakłaniały mnie i dodawały siły do kontynuowania jej¹⁰⁸. Albowiem miałem smutne doświadczenie, że tyle wielkich dzieł i tyle znakomitych przestróg pisarzy zaginęło z powodu niszczycielskiego działania czasu, że zaledwie jeden ostał się nam z tego wielkiego potopu, to jest Witruwiusz, pisarz, który zaprawdę wszystko wiedział, ale z biegiem czasu tak został zniekształcony, że w wielu miejscach brak mnóstwa rzeczy, a w- wielu chciałoby się mieć więcej wiadomości. Poza tym jeszcze jest i to, że Witruwiusz pisał niezbyt gładko, to znaczy wyrażał się w ten sposób, iż Rzymianom wydawało się, że mówi po grecku, a Grekom, że po łacinie. I rzeczywiście samo dzieło daje dowód, że ani po łacinie, ani po grecku wcale nie wyrażał się jasno, gdyż jest dla nas niemal tak, jakby nie pisał, skoro pisał tak, że go nie rozumiemy¹⁰⁹. Pozostały nam jeszcze przykłady starożytnych budowli-, świątynie, teatry, z których jak od doskonałych mistrzów można było nauczyć się wielu rzeczy, ale nie bez żalu patrzyłem, jak niszczeją z dnia na dzień, a widziałem, że ci, którzy budują w naszych czasach, naśladują raczej nowoczesne szaleństwa, zamiast rozkoszować się prawdą zawartą w słynnych budowlach. Dlatego też nie było nikogo, kto by mógł zaprzeczyć, że cała ta, jeśli tak można powiedzieć, część życia i po-

27*