10538 ScannedImage 28

320    Starożytny Izrae_l

sposób ustalić, czego dokonano w okresie pierwszego powrotu. Mj_e zostały podane żadne dane dotyczące liczby tych, którzy wrócili pod przywództwem Szeszbassara, a więc w najlepszym przypadku był to zaledwie skromny początek.

Główna fala uchodźców przybyła pod wodzą Zorobabela i arcykapłana Jozuego, syna Jehozadaka, najprawdopodobniej w pierwszych latach panowania Dariusza (522-486 przed Chr.-zob. Ezd 2,2; 3,2.8; 4,2-3; 5,1-2; Ne 7,7; 12,1.47; Ag 1,1; 2,2-Za 3,1 - 4,14). Spis powracających: razem 42 360 osób oraz dodatkowo 7357 niewolników i niewolnic, a także 200 śpiewaków i śpiewaczek, został podany w Ezd 2,1-67 i Ne 7,6-72.

Zorobabel i Jozue prawdopodobnie pierwsi wznieśli ołtarz na Wzgórzu Świątynnym w Jerozolimie i podjęli odbudowę świątyni w drugim roku panowania Dariusza (520 przed Chr.). Fundamenty drugiej świątyni zostały położone 18 grudnia 520 przed Chr., w nastroju podniosłej radości³². Zaangażowanie Zorobabela jako kluczowej postaci w ceremonii towarzyszącej rozpoczęciu dzieła odbudowy, wzbudziło z pewnością silne nadzieje mesjańskie; został on powitany przez Aggeusza jako „sługa” i „sygnet” (Ag 2,23), zaś przez Zachariasza jako „mój sługa, odrośl lub gałązka” (Za 3,8)³³. Prace nad świątynią ukończono w szóstym roku panowania Dariusza (516 przed Chr.), dzięki duchowemu wsparciu proroków Aggeusza i Zachariasza oraz przy pomocy ze strony dworu perskiego, natomiast na przekór silnym lokalnym sprzeciwom (Ezd 6,1-15).

Powrót do ojczyzny i odbudowę należy rozpatrywać w kontekście kariery Dariusza. Gdy doszedł on do władzy w 522 przed Chr., stłumił bunty na obszarze całego imperium, łącznie z rebelią babilońską, której przewodził Nabuchodonozor III (522 przed Chr.) i Nabuchodonozor IV (521 przed Chr.). Dariusz zreorganizował także satrapie i prowincje oraz dowództwo wojskowe. Wyprowadził imperialny system monetarny, wybudował drogi, utworzył system łączności pocztowej i rozpoczął liczne przedsięwzięcia budo-walne. Powrót żydowskich wygnańców i mianowanie Zorobabela

³²    Zob. tamże, ad loc, gdzie autorzy zwracają uwagę na paralele ceremonii (re)fundacji w piśmiennictwie mezopotamskim; por. też David L. Petersen, Haggai and Zechariah 1-8, Philadelphia: Westminster, 1984, s. 238-244.

³³    Zob. tamże, ad loc; oraz E. Meyers, Messianism in First and Second Zechariah and the „End” of Biblical Prophecy, w: „Go to the Land I will showyou”: Studies in Honor ofDwight W Young, red. Joseph E. Coleson, Victor H. Matthews, Winona Lakę, IN: Eisenbrauns, 1996, s. 127-142.

frVYGNANIE 1 POWRÓT____ 321

namiestnikiem Judy stanowiły część jego reform, zmierzających do politycznej restrukturyzacji imperium³⁴.

Aczkolwiek część zwolenników Zorobabela upatrywała w nowych okolicznościach sposobność do odbudowy monarchii Dawidowej, większość Judejczyków wyraźnie rozumiała, że podwójne przywództwo kapłana i namiestnika stanowiło jedyną formę władzy lokalnej, która mogła być tolerowana przez Persów. Podwójne nadzieje mesjańskie względem Zorobabela, które wyraził prorok Zachariasz („Będzie nosił odznaki majestatu, a jako panujący zasiądzie na swoim tronie i będzie rządził. Kapłan będzie na jego tronie i nastanie spokojna zgoda między obydwoma” - Za 6.13), wyrażają wymownie nadzieje eschatologiczne wspólnoty, które były do zaakceptowania przez Persów³⁵.

Przyjmuje się powszechnie, że Dariusz usunął Zorobabela z urzędu właśnie z powodu roszczeń mesjańskich popieranych przez tych, którzy chcieli przywrócić instytucję króla. Nie ma na to jednak żadnych dowodów. Teza ta oparta jest przede wszystkim na znacznie gorszej sytuacji nowej fali repatriantów oraz na milczeniu źródeł na temat Zorobabela po rozpoczęciu odbudowy świątyni. Nie jest jasne, czy piastował on jeszcze swój urząd w 516 przed Chr., gdy dzieło odbudowy świątyni zostało ukończone. Zorobabel nie był jedyną postacią w powygnaniowych relacjach zamieszczonych w Księdze Ezdrasza i Księdze Nehemiasza, która znikła ze sceny bez żadnych wyjaśnień. Doprawdy, nie była to zwyczajna postać, lecz ostatni pretendent do tronu Dawidowego, o którym wiemy z Biblii Hebrajskiej. Możemy oczywiście domniemywać, co się z nim stało, ale nie mamy dowodów na poparcie żadnego z tych domysłów.

Równie intrygującą i dającą powody do rozmaitych przypuszczeń jest postać Jozuego, arcykapłana, który wraz z Zorobabelem stał na czele repatriantów. Poświęca się mu wiele miejsca, tyle co Zorobabelowi lub może więcej, w tekście Za 3-6. On i Zorobabel związani są ze sobą jako „dwaj pomazańcy, którzy stoją przed Panem całej ziemi” (Za 4,14). Władza Jozuego skupiała się przede wszystkim na sprawach religijnych; scena koronacyjna w Za 3 podkreśla jego rolę w samym centrum świątyni. Niezależnie od tego, czy jego więzi z Zorobabelem przetrwały poświęcenie świątyni,

³⁴    Ephraim Stern, The Persian Empire and the Political and Social History of Pale-stine in the Persian Period, w: CHJ, t. 1, s. 71-72.

³⁵    Zob. C. L. Meyers, E. M. Meyers, Haggai, Zechariah 1-8, s. 336nn., szczególnie uwagi i komentarze do w. 13, s. 357-362, 366-375.