130

Wkrótce zamek przez Prońskiego założony, zupełnie zniszczał i potrzebował opatrzenia, wtedy Wasyl Konstanty Ostrowski odnawia wały i mury, a Stefan Czarniecki zupełnie odbudowuje warownię.

Odtąd Białocerkiew przeistacza się w mocną ostoję, ważną, jeśli ją _ zwano wtedy „pi opugnaculum Ukrainae et antemurale Patriae“.

Istotnie przez lat wiele życie i siły Ukrainy utrzymywała.

Twierdza miała wtedy trzy bramy. Pierwsza była z mocnymi lega-rami, druga ze zwodem, trzecia w wale wysokim kryta, niby podziemna. U boku wszystkich bram były rondle.

Otaczały twierdzę fosy, pale dębowe, wały.

W wałach były podziemne przejścia, czyli talk zwane wycieczki, przez które osada mogła być opatrzoną w żywność, gdyby zwyczajna komunikacja przeciętą została.

Kronika Białocerkwi w mnogie obfituje wypadki.

Wpadł tu swego czasu Kosiński na dwór kniazia Bułyhy Kurcewi-cza i dobrawszy się do komory tegoż, zabrał mu broń, szkatułę z klejnotami, przywileje.

Ściągnął tu potem Nalewajko i zwarł się z kniaziem Kirykiem Pu-żyńskim.

Nazajutrz Żółkiewski Nalewajkę odegnał.

Potem zarzewie wojen kozackich na chwilę przygasło.

Przyszedł 1648 rok i cała Ukraina ponownie zajęła się pożarem.

Chmielnicki wówczas zajął Białocerkiew'.

Tu zawarto sławny rozejm po Beresteckiej i innych klęskach kozackich.

Ze strony polskiej był Adam Kisiel i Hlebowicz, ze strony kozackiej Chmielnicki i Wyhowski.

Wichrzył tu potem Brzuchowiecki, Doroszenko, im Białocerkiew stała zawsze „cierniem w oczach¹¹.

Przyszedł Samuś, ze swym towarzyszem Palejem. Zagarnęli twierdzę i przez sześć lat ją trzymali. Wreszcie hetman Mazepa chwyta Paleja i swymi ludźmi Białocerkiew osadza.

Hajdamaków wnet zastępy polskie do porządku doprowadzały i nastało potem w Białocerkwi dłuższe uspokojenie.

Istniała tu oddawna świątynia, którą nawiedzali i opiiieką otaczali biskupi Kajetan Sołtyk, Andrzej Załuski 1 Józef Andrzej Załuski

Starostami Białocerkiewskimi byli Ostrogscy, Lubornirscy, Wiśnio-wieccy, Jabłonowscy, Jerzy Mniszech, Franciszek Ksawery Branłdki.

Za Mniszcha została zdjęta mapa starostwa, znajdująca się obecnie w Paryżu w bibliotece publicznej w oddziale kart i rycin.

131