33791

2

była związana założona 1594 przez J. Zamoyskiegoi oficyna drukującą na potrzeby Akademii Zamojskiej, ale po śmierci fundatora obniżyła ona poziom.

Natomiast głównym ośrodkiem drukarstwa żydowskiego (tj. w języku hebrajskim) od połowy XVI w. był Lublin. Drukarstwo rozwijało się od 1547 roku, od momentu przybycia z Pragi do Lublina Izaaka syna Chaima i Józefa Jakra syna Jakuba, którzy założyli pierwszą w Lublinie i pierwszą po tej stronie Wisły drukarnię hebrajską. Działalność mieszczącej się przy synagodze przy ulicy Szerokiej drukami została prawnie usankcjonowana w 1550 roku na mocy zezwolenia króla Zygmunta Augusta. W 1554 roku wydrukowano w niej Siddur (modlitewnik) całoroczny w języku hebrajskim, zawierający pełny zbiór modlitw odmawianych w dzień powszedni w synagodze i podczas rytuałów domowych. Z drukarni tej w 1628 roku wyszła także „Księga Zohar” (Sefer Zohar, Sefer ha-Zohar- Księga Blasku). Jest to średniowieczny traktat mistyczny z XIII w., w którym zawarto podstawowy wykład Kabały. Dzieło zostało napisane w języku aramejskim, częściowo w hebrajskim zawiera także dodatki powstałe później. "Księga Zohar" liczy około 2500 stron druku. Niemal 50 lat później Paweł Konrad założył na Czwartku pierwszą drukarnię „chrześcijańską”, w której w roku 1630 wydano pierwszą w Lublinie, zachowaną do dziś książkę w języku polskim „Słonecznik albo porównanie woli ludzkiej z wolą boską...” Jeremiasza Drexelivs.

W związku z rozwojem reformacji drukarstwo rozszerzyło się na teren całej Rzeczypospolitej. W połowie XVI w. głównym ośrodkiem druku różnowierczych tekstów był Królewiec, gdzie pod opieką lennika Polski, ks. Albrechta i jego następców działały m.in. drukarnie A. Augezdeckiego, J. Daubmanna, J. Weinreicha i J. Osterberga. Z drukarniami współpracowali pisarze reformacyjni J. Małecki i J. Seklucjan. 1543-1552 wydano w Królewcu około 100 tytułów w języku polskim (m.in. utwory M. Reja) - więcej niż w analogicznym okresie w całej Polsce. Ogółem w II połowie XVI w. na ziemiach Rzeczypospolitej (razem z ziemiami lennymi) istniało około 55 drukarni w 24 miejscowościach, z czego najwięcej w Krakowie i Wilnie. Nie zaspokajały one jednak potrzeb rynku i wielu wybitnych autorów polskich drukowało za granicą (głównie w ówczesnym języku międzynarodowym, tj. łacinie). Korzystali oni z usług drukarni J. Oporina (gdzie drukował np. A. Frycz Modrzewski) i J. Frobena w Bazylei, J. Petreiusa w Norymberdze (który m.in. wydrukował 1543 De revolutionibus orbium coelestium M. Kopernika), M. Cholina w Kolonii, a także oficyn Amsterdamu, Bolonii, Moguncji, Padwy, Paryża, Londynu, Lyonu, Wiednia, Wenecji i in.

Zamożność miast północnej Polski, ich swobody społeczne i religijne oraz rozwój szkolnictwa dały trwałe podstawy ekonomiczne tamtejszym drukarniom. 1538 drukarnię w Gdańsku założył F. Rhode (która 1619 przeszła w ręce rodziny Rhete’ów). Książki ewangelickie w języku polskim tłoczyły także powstała 1605 oficyna W. Guilemonthanusa, przejęta 1608 przez A. Htlnefelda; oficyna ta działała