15443 Scan20 (2)

Klimat uznawany jest za czynnik podstawowy w rozważaniach geopolitycznych, gdyż warunkuje on mentalność i cechy narodowe. Nie ulega bowiem wątpliwości, że zima, np. w Rosji, Polsce, Niemczech oraz regionie śródziemnomorskim ma różny charakter.    -    - •

Czynniki zmienne w geopolityce odgrywają nie mniejszą rolę niż czynnikistate.

Śtan i rozmieszczenie ludności w okresie istniejącej obecnie eksplozji demograficznej jest istotnym elementem w rozważaniach geopolitycznych. Obecnie populacja niektórych państw podwaja się co 25 lat, poza tym pojawiła się, nierównowaga pomiędzy populacją państw uprzemysłowionych, w których szybko wzrasta liczba ludności w średnim wieku, a ludnością państw Trzeciego Świata, której średnia wieku stale się obniża. Skutki takiej nierównowagi demograficznej mogą być katastrofalne dla stabilności oraz równowagi strategicznej i politycznej.

Gospodarka, a zwłaszcza rywalizacja z Azją Południowo-Wschodnią stanowi wyzwanie geoekonomiczne, które nie ogranicza się tylko do współzawodnictwa Północy i Południa, ale jest przede wszystkim rywalizacją biegunów ekonomicznych Północy. W tej sytuacji transport jest jednym z decydujących czynników geopolityki. Do dróg morskich, lądowych i powietrznych dołączyły autostrady informatyczne, po których przemieszczają się nie tylko informacje, także realizowany jest światowy obieg pieniądza w wysokości 1,2 biliona USD dziennie^{1 2}.

W powyższej sytuacji szczególnego znaczenia nabrały sieci infrastrukturalne, wykorzystywanie przestrzeni oraz wprowadzenie wielkich zintegrowanych sieci banków danych, poprzez które rozchodzi się. wiedza. Dużą rolę odgrywają media, które wplatają świat w globalną sieć operującą w czasie realnym. W związku z tym kontrola mediów ma coraz większe znaczenie dla jakiejkolwiek inicjatywy geopolitycznej.

Podstawowymi jednostkami systemu bezpieczeństwa we współczesnym święcie są dalej państwa, ich układ, wielkość i powiązania, stanowiące strukturę systemu oraz środowisko systemu (ideologiczne, geopolityczne, gospodarcze)^.

F.H. Hartman, w The Relation of Nations, wymienia sześć kryteriów siły lub słabości państwa, które ujmuje w formie następujących pytań³:    \

1.    Jak wielu ludzi zamieszkuje państwo, czy ich liczba wzrasta, czy maleje i\ja-

ka jest struktura ludności (czynnik demograficzny)?    \

2.    Gdzie ci ludzie żyją jaki jest klimat i położenie geograficzne, a także rozmiary ich terytorium (czynnik geograficzny)?

3.    Jaki jest ustrój (forma rządów) ich państwa, stosunek społeczeństwa do władzy i skuteczność jej funkcjonowania (czynnik organizacyjno-socjologiczny)?

4.    Jakie są ich zasoby surowcowe, jakie występują braki, jak kształtuje się obecny i zakładany na przyszłość wzrost gospodarczy (czynnik ekonomiczny)?

5. Jakie są ich siły. zbrojne, stosunek między ludnością w ogóle a ludnością w wieku poborowym, i rozmiarami tych sił, jak są wyszkolone i jak zorganizowane (czynnik militarny)?

Ogólnie w bogatej literaturze poświęconej klasyfikacji składników i czynnik oddziałujących na system bezpieczeństwa państwa powtarzają się tnzy kategorie:

1.    Ilościowa - wielkość: terytorium, ludności, zasobów, potencjału gospodarczego i militarnego; .

2.    Jakościowa - kształt terytorium i cechy fizyczne oceniane w wymiarze strategicznym, odporność na zagrożenia;

3.    Przestrzenna - rozmieszczenie na terytorium obszarów rdzeniowych, roz-\_n mieszczenie zjawisk generujących zagrożenia.

2.1.3. Geografia wojenna i geografia wojskowa

Geografia wojenna i geografia wojskowa są dyscyplinami ściśle związanymi z naukami wojskowymi i jako takie badają całokształt warunków i czynników wpływających na przygotowanie i prowadzenie wojny, kampanii,.ope.rąęii ] walki przez

siły zbrojne.    .........—.......... * "X

Geografia wojenna zajmuje się badaniem wpływu przestrzennego zróżnicowania warunków naturalnych (fizycznych), czynników społecznych, ekonomicznych , (gospodarczych), politycznych i militarnych poszczególnych państw, obszarów / operacyjnych i strategicznych, obszarów odpowiedzialności i zainteresowania, i teatrów wojny i teatrów operacji na działania bojowe oraz przygotowanie i prową-. R dzenie wojnyjstąd oddaje duże TTśługT nfe~tylko' wojsku, iecz również strukturom

odpowiedzialnym za obronność państy/a.. ....... ......................—--------

iśeografla wojskowa "koncentruje się natomiast na badaniach dotyczących /wpływu wymienionych wyżej warunków i czynników w kontekście działań bojo-\yych, operacji i misji sił zbrojnych, a więc raczej tylko na użytek wojską.

Geografia wojskowa⁶⁸^to wyspecjalizowany dział geografii obejmujący badanie naturalnych, sztucznych (antropogenicznych) i fizycznych cech obiektów (cechy)⁵⁹, które mogą mieć wpływ na planowanie i prowadzenie operacji wojskowych.

Geografia wojenna jest ściśle związana z geografia fizyczną która bada środowisko geograficzne. Do geografii fizycznej zaliczamy: geomorfologię zajmującą się badaniem rzeźby powierzchni ziemi, hydrografię, klimatologię, gleboznawstwo i geografię gleb, a także biogeografię badającą rozmieszczenie roślin i zwierząt. Wymienione działy geografii fizycznej dostarczają geografii wojennej tych wszystkich danych i informacji o zjawiskach i procesach zachodzących w środowisku geograficznym (przyrodniczym), które mogą utrudniać działania stwarzając przeszkody lub ułatwiać, tworząc szanse dla działań wojennych. W tym miejscu należy ^{4 5}

41

1

⁶⁵ J. Carto, Geopolityka, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrooław-Warszawa-Kraków 2003.

2

⁵⁸ J. Stefanowicz, Bezpieczeństwo współczesnych państw. Warszawa 1984, s. 121.

3

F.H. Hartman, The Relation of Nations, Macmillan Co., New York 1957, s. 53.

4

⁶⁸ (Ang. military geography)', Military Handbook. Glossary of Mapping, Charting, and Geodetic Ter-ms, MIL-HDBK-850, fourth edltion, DMA, 1994.

5

Ang. features.