16266 skanuj0005 (533)

W skład cząstek ilastych gleby wchodzą głównie minerały iłowe, takie jak:

ljkaolinit,

2)    ilłit,

3)    montmorylonit,

4)    wermikulit,

5)    chloryty,

6)    inne (tlenki, wodorotlenki itp.).

Ponadto w skład tych cząstek wchodzą w poziomach wierzchnich gleb związki organiczne, stanowiące tzw. próchnicę (patrz ćwiczenie VI).

Właściwości sorpcyjne minerałów i próchnicy poszczególnych gleb znacznie się różnią. Stąd też wielkość soipcji w glebach zależy nie tylko od ilości cząstek ilastych, ale również od wzajemnego stosunku wymienionych minerałów iłowych oraz próchnicy wchodzącej w skład tych cząstek. W glebach wymienione minerały iłowe oraz w poziomach wierzchnich próchnica stanowią często połączenia kompleksowe, np. minerały o budowie illitowo-montmorylonitowej lub kaolinitowo-illito-wej, zaś minerały w połączeniu z próchnicą tworzą tzw. związki organiczno-mineralne. W związku z tym utarło się tzw. pojęcie kompleksu sorpcyjnego gleb, tj. najbardziej rozdrobnionej fazy stałej gleby o złożonej budowie.

Dla przykładu przytoczymy niektóre właściwości minerałów iłowych. Minerały te nigdy nie występują w czystej postaci w glebach, lecz jedynie w nielicznych złożach. Stąd też ilościowe oznaczanie poszczególnych minerałów napotyka duże trudności, a otrzymywane wyniki są przybliżone. Również próchnica glebowa, która odgrywa dużą rolę w procesach adsorpcji i wymiany kationów, a możliwe że i anionów, utrudnia w znacznym stopniu oznaczanie składu mineralnego gleb.

TABELA 4. Niektóre właściwości minerałów iłowych

Minerał lub związek	Stosunek warstw Si :A1 w sieci krystalicznej	Powierzchnia właściwa 2 . w m /I g minerału		Pojemność sorpcyjna w stosunku do kationów w milirówn./! g
		wahania	przeciętna	wahania	przeciętna
Kaolinit	1:1	30- 70	50	0,03-0,15	0,1
nut	2:1	150- 250	200	0,3-0,7	0,5
Montmorylonit	2:1	700-1000	800	0,8-1,1	1,0
Wermikulit	2:1	800-1300	1000	1,3-1,7	1,5.
Próchnica	-	-	-	1,5-4,0	2,5

* Z przytoczonych danych w tabeli 4 wynika, że w miarę wzrostu powierzchni właściwej minerałów iłowych zwiększa się ich zdolność adsorpcji kationów. Znając ilościowy skład minerałów iłowych w badanej próbce glebowej oraz zawartość

- 76 -