19052 skanuj0002 (222)

łych. To właśnie znaczenia słów stanowią oparcie w poznawaniu abstrakcyjnego Bstemu gramatycznego. Dziecko, opierając się na znaczeniach, tworzy mapę kategorii językowych i staje się posłuszne semantycznym ograniczeniom w budowaniu Mań. Ponadto, podobnie jak w przypadku tworzenia słów, kieruje się powszechnymi Iregułami semantyczno-syntaktycznymi, co prowadzi do hiperregularyzacji mperregularizatiori) (np. dać jeść piesowi — bo: koniowi). Procesu opanowywania Bryka nie można wyjaśnić na podstawie jednej spośród aktualnie istniejących teo-Bw tym skomplikowanym procesie biorą udział zarówno mechanizmy wrodzone Biomsky, Pinker), materiał językowy, który słyszy dziecko (McNeill, B. Skinner, ^■palermo), oraz kontekst sytuacyjny, środowiskowy (Bernstein).

B W 2. r.ż. dziecko używa słów w sposób nieprecyzyjny (nadprodukcja znaczeń). 2db wiele nazw dźwiękonaśladowczych. Wymawia słowa, popełniając wiele znie-Btałceń fonetycznych, choć wykazuje, że zna ich poprawną formę produkcji (nie mówi się lyba, tylko lyba poprawia dorosłego naśladującego mowę dziecka). Jego wypowiedzi początkowo mają formę holofraz (wypowiedzi jednowyrazowych). Następnie zaczyna tworzyć zlepki dwuwyrazowe, nie stosując jeszcze reguł grama-z^cznych (np. mama lala w znaczeniu Mamo, ja chcę lalkę). Mowa dziecka jest ściś-ie związana z jego działaniem i zrozumiała w połączeniu z rozgrywającą się sytuują. [Zaznacza się przewaga funkcji ekspresywnej (wyrażanie przeżyć, postaw) ^Bpresywnej (wywieranie wpływu na słuchacza) nad symboliczną.

B W 3. r.ż. słownik dziecka liczy już 1000-1500 słów. Znaczenia słów są wyraźne określone. Dziecko wymawia słowa bez zniekształceń fonetycznych. Buduje Blania zgodnie z regułami gramatycznymi. Przeciętnie złożone są one z 3-4 słów, Boć |w mowie dziecka mogą znaleźć się wypowiedzenia złożone nawet z 20 i wię-ceSisłów.

^Badania M. Przełącznik (1968) wykazały, że między 2. a 3. r.ż. wzrasta wyraźne długość dziecięcych wypowiedzeń. Zaznaczają się różnice związane z płcią, jpzy czym wyraźniejsze różnice występują w 2. r.ż.: dziewczynki tworzą dłuższe ^nawiedzenia niż chłopcy. Większe różnice rozwojowe zaznaczają się w jakości ^Rturalnej wypowiedzeń - młodsze dzieci tworzą struktury łańcuchowe, w któ-fiych [dołączają kolejne wyrazy dotyczące treści, jakie chcą przekazać. Struktury te K zawsze są poprawnie zespolone syntaktycznie. W 2. r.ż. przeważają wypowie-izenia, które nie mają jeszcze formy zdaniowej, a liczba zdań wzrasta wyraźnie mię-' 4zy 18. a 30. miesiącem życia. Znaczący przyrost formy zdaniowej przypada na H&anicze wczesnego i średniego dzieciństwa.

Hpmaliza mowy dzieci na podstawie dzienników mowy wykazała, że w drugim Htroczu 2. r.ż. dominują wypowiedzenia jednokrotnie złożone współrzędnie (Babcia ^mjubi łupinki, baba jubi jabłko). W 3. r.ż. nadal dominują wypowiedzenia jedno-Bmtnie złożone, jednak obok złożonych współrzędnie pojawiają się coraz częściej ^Bpwiedzenia złożone podrzędnie {Ja ci dam ląćkę, żeby mnie auto nie przeje-Bbało). Pod koniec 3. r.ż. wzrasta liczba wypowiedzeń wielokrotnie złożonych ^Bołrzędnie i podrzędnie (Ja ciebie nie dam buzi, bo ty jesteś nowa, ja całuję tylko aarem Dziecko, które wchodzi w wiek przedszkolny, potrafi budować, zgodnie ^Easadami gramatycznymi, wszystkie rodzaje zdań w języku ojczystym.

75