19064 P1130801 resize

202

tach są one zbieżne ze sobą. W każdym razie brak dziś wystarczających argumentów do stwierdzenia, że ziemie Polski na zachód od Prosny należały już u schyłku eneolitu do terytoriów opanowanych przez ludność, w której mowie dominowałyby elementy slawizujące. Ta uwaga dotyczy także północnego nadwiślańskiego obszaru Polski i części na wschód od niego, gdzie dominowały elementy bałtyjskic oraz południowo-wschodniego pasma karpackiego z ludnością pratracką.

Ryc. 71. Schematyczna mapka zasięgu plemion wczesnowenetyjskich oraz Praslowian u schyłku II okresu epoki brązu

Dosyć zatem prawdopodobne są sugestie, łączące plemiona unietyckie I okresu brązu, plemiona przedłużyc-kie w II jego okresie oraz zachodnie odłamy „łużyczan” o tzw. ceramice guzowej z ludnością wczesnowenetyjską. W tym punkcie moje stanowisko zbliża się do ujęcia P. Bosch-Gimpery (ryc. 71). Wspólnota wczesnowenecka wykształcić się musiała najpóźniej u schyłku młodszej epoki kamienia i obejmowała początkowo duże obszar. Europy — tak zachodniej, jak środkowej — i część pobrzeży Morza Adriatyckiego. W pierwszych okresach epoki brązu obszar zajęty przez ten lud uległ jednak skurczeniu na rzecz innych, w których częściowym wykształceniu wspólnota wczesnowenecka wzięła udział. Długotrwałe sąsiedztwo Prawenetów z Pragermanami, trwające co najmniej od schyłku młodszej epoki kamienia aż po III, a może nawet IV okres epoki brązu, spowodowało, że w pamięci Germanów utrwaliła się tradycja, iż ich sąsiadami od wschodu byli Wenetowie. Nazwy tej używali w stosunku do swych wschodnich sąsiadów jeszcze w wiekach, gdy Wenetowie zaodrzańscy ulegli już dawno slawizacji, co nastąpiło najpóźniej w IV okresie epoki brązu. Wszelkie więc określenia etniczne źródeł antycznych (zarówno sprzed n.e., jak i z jej początków) odnoszące się do tego obszaru, a wspominające m. in. o Enetach i Wenedach, nie mają żadnego związku z dawnymi Wenetami, lecz dotyczą ludności słowiańskiej, odnoszą się więc nie do historii Prawenetów, lecz Słowian. Wczesnowenetyjskie elementy należały do wspólnoty etnicznej, której w świetle nowszych badań w żadnym przypadku nie można identyfikować z Ilirami. Sprawa ta jednak nie dotyczy — jak wskazują różne dane — rdzenia, z którego wykształcili się Prasłowianie. Dlatego można ją wyłączyć z niniejszych rozważań.

W późnej epoce brązu (ok. 800-650 r. p.n.e.) i w początkach okresu halsztackiego (ok. 650-500 r. p.n.e.) występują na części ziem polskich zabytki archeologiczne wyraźnie nawiązujące do okazów „iliryjskich”. Wśród nazw miejscowych spotyka się też w Polsce skromną liczbę nazw może typu iliryjskiego. W składzie antropologicznym niektórych cmentarzysk szkieletowo-ciałopalnych (np. Częstochowa-Raków; Przeczyce pod Zawierciem) znajdujemy elementy wskazujące na infiltrację ludnościową z Południa. Łącząc to spostrzeżenie w całość, wydaje się dosyć prawdopodobne, że w okresie największego rozkwitu kultury halsztackiej doszło do wbicia się w południowo-wschodnie ziemie Polskie klina iliryjskiego. Ludność ta opanowała niektóre ziemie polskie zasobne w dobrą glebę oraz różne inne bogactwa naturalne (m. in. sól). Ilirowie w swej ekspansji kierowali się zapewne podobną tendencją, jak — wcześniej plemiona kultury pucharów dzwonowatych, a w okresie późniejszym inne ludy południowo-zachodnie czy zachodnie.

Wiele problemów nie rysuje się w tej materii w sposób jednoznaczny. Pisząc o ekspansji etnicznej „iliryjskiej” uwzględnić musimy fakt penetracji jej przez terytorium zamieszkane przez inne ludy. W tych warunkach jest