19148 IMGP6658

U. I. Cesarzom, akwarela na „papierze ryżowym”, około 1900 r., kolekcja prywatna (fot M. Wojtczak)

MlfwU

Ił. 2. Obrazki chińskie przedstawiające sceny teatralne, autor nieznany, akwarela na „papierze ryżowym*, Muzeum w Przemyślu (SN I3465-IM86 MPD-40). Obrazki z albumu oprawione w ramę. Stan po konserwacji w 1993 c (fot B. Denderz-Lange)

wieku. Od roku 1820 akwarele malowane na tym materiale były popularnym przedmiotem eksportu do Europy.

Malarstwo na „papierze ryżowym” odzwierciedlało wszystkie aspekty życia Chińczyków w tym okresie. Malowano sceny rodzajowe, zawody chińskie, kostiumy. Chętnie malowano faunę i florę Wschodu. Małe chińskie akwarele produkowane były jako pamiątki turystyczne, głównie w Kantonie i Hong Kongu. Sprzedawano je w specjalnie przygotowanych albumach, z których każdy poświęcony był oddzielnej tematyce.

Obecnie trudno znaleźć zabytki tego typu poza kolekcjami muzealnymi. Wiele albumów z obrazkami wykonanymi w tej technice znajduje się w muzeach Europy i Ameryki, niektóre z nich datowane na lata 1837--1850, uważane są za bardzo wczesne³.

W Polsce największe zbiory malarstwa tego typu znajdują się w Krakowie, Poznaniu oraz Toruniu, a wiele pojedynczych egzemplarzy w innych muzeach i kolekcjach prywatnych (il. 1). Często obrazki takie wystawiane były pojedynczo, w stylowych orientalnych ramach z laki, zabezpieczone od tyłu kartonem lub drewnem i wieszane w ostrym świetle, by podkreślić ich wyrazistą, ostrą kolorystykę i niezwykłą białość podłoża (il. 2).

Roślina, z której otrzymuje się „papier ryżowy”, była masowo uprawiana zarówno w południowych Chinach, jak i na Tajwanie (il. 3). Tetmpancuc papyryfierus o nazwie zwyczajowej Tng-tsaou, Kung-shu czy Bok-shung może rosnąć zarówno w stanie dzikim, jak i być starannie uprawiana. W okresie wzmożonej popularności „papieru ryżowego" jako materiału do produkcji sztucznych kwiatów czy podłoża dla malarstwa akwarelowego roślina ta była specjalnie uprawiana. Raport z 1904 roku sporządzony podczas okupacji japońskiej na Tajwanie wskazywał, że w 1903 roku wywieziono stamtąd do Europy i Ameryki Północnej 144 tys. funtów tego drewna. W tym samym czasie w Kantonie i Hong Kongu przy produkcji sztucznych kwiatów z „papieru ryżowego” zatrudnianych było ok. 2-3 tysięcy robotników⁴ Duża ilość tsu-so była przewożona także do

³ L. Bell, op.dt, s. 118.

⁴ E. Bell, op.cit., s. 118 i in.