16872 mazierski4

Z'ó KA/iniSK! KS. STANISł.AW

lub mieć będzie własność A, to (odpowiednio) x miało, ma lub mieć będzie własność B”.

Wszystkie prawa fizyczne wyrażają prawidłowość w przebiegu zjawisk typu dynamicznego bądź statystycznego. Treść wyrażona w prawie ma więc charakter fenomenalistyczny, zjawiskowy.

Analiza praw przyrodniczych prowadzi do stwierdzenia, że są on^apro- , __ ksymatycźne ⁷. ^Prawa fizyczne nie stanowią wiernych kopii przebiegających \ zjawisk, lecz są^a^rok^^^t^wnynh^ęl^Oiyy^lizonyrn^TSrmS^nr^CT^m ) "sWiaćlcźy sposób docho^fźema^lonich i ich formuTówanTa. Warunkiem wykry- f cia i sformułowania prawa jest dokonanie pomiarów' wielkości fizycznych, ) a tego nie możemy uczynić z absolutną ścisłością. Wyniki pomiarów będą [ tylko przybliżone, nawet przy uwzględnieniu błędów pomiarowych. Przypuśćmy, że przyrodnik dokonał pomiarów pewnej ilości gazu, np. pomiaru masy, objętości, temperatury, ciśnienia, liczby molekuł, spójności, ciężaru, molekularnego, właściwości elektrycznych, magnetycznych i innych. W czasie tej pracy towarzyszy mu myśl czy też reguła metodologiczna, że między pewnymi wynikami pomiarów istnieje jakiś stały związek. On jest zaintereso-" wany poszczególnymi faktami głównie ze względu na możność wykrycia prawidłowości między nimi. Relacje pomiędzy wynikami pomiarów można wyrazić z różną dokładnością. Przy coraz to większym uściśleniu pomiarów otrzymujemy nowe liczby, przy pomocy których ujmujemy dokładniej relacje kwantytatywne niz przy poprzednich zabiegach pomiarowych. W ten sposób otrzymujemy prawo bardziej przybliżone do rzeczywistości.

Przybliżony charakter prawa da się wyraźnie zauważyć przy badaniu, ak przedmioty dowiadczenia oddziałują na prawo. Jeżeli będziemy uściślać pomiary wielkości, to albo ich rezultaty coraz bardziej konwergować będą prawami, albo coraz bardziej oddalać się będą od nich. W pierwszym wypadku prawa zostaną potwierdzone przez wyniki pomiarów, w drugim zaś — doświadczenie coraz bardziej będzie niezgodne z prawem. W sytuacji, jaka zachodzi w drugim wypadku, prawo należy zmodyfikować. Tak było z prawem Boyle’a głoszącym, że iloczyn ciśnienia i objętości gazu w temperaturze stałej jest wielkością stałą. Zmienione prawo Boyle’a przybrało postać prawa Van der Waalsa.

Łatwo zauważyć, że„prąyya_fizyczne są również schematyczne? O jakim- ( kolwiek obrazie mówimy, że jest schematyczny, jeśli uwzględnia’ 'tylko pewne ) elementy, a pomija inne. Nie powiemy wówczas, że temu obrazowi brak pre-zycji, lecz że brak mu tylko niektórych cech. Obraz schematyczny, iestjupro-szczeniem rzeczywistości. Prawa przyrody są również schematyczne, po pierwsze'13latego, że definicje własności, których prawo dotyczy, są schematyczne, po drugie — żje relacja łącząca pewne właściwości, a ściślej — wartości liczbowe, z wyłączeniem innych, jest również uproszczeniem, podatnym ii i > uzupełnień i korektur. Typowymi definicjami w fizyce są te, które określają własności fizyczne prz«z opis zabiegów pomiarowych. Są to tzw. definicje operacyjne. Opis fizykalny nie uwzględnia wszystkich warunków, v. których dokonuje się pomiaru. Wiadomo, że barwą zajmuje się fizyk o tyle, o ile da się ona wyrazić przy pomocy długości fal świetlnych, czyli w granicach ^!ej mierzalności. Inne właściwości pomija. Wobec tego opis pozostaje niekompletny, a definicja schematyczna. Uproszczenie (tzw. symplifikacja)