201504094517

Rozdział 8. Różnorodność strunowców

Większość ssaków ma dwie generacje zębów. U młodych osobników, żywiących się jedynie mlekiem matki, a następnie pokarmem przynoszonym przez rodziców, wyrastają zęby mleczne. W okresie dojrzewania zęby te wypadają, a w ich miejscu wyrastają zęby stałe, które muszą wystarczyć zwierzęciu na całe życie. Dlatego zęby ssaków są mocniejsze niż u innych kręgowców. Są też silnie osadzone i osiągają stosunkowo duże rozmiary.

Cechą większości ssaków jest zróżnicowanie zębów (heterodontyzm). Uzębienie składa się z siekaczy, kłów oraz przedtrzonowców i trzonowców, czyli tzw. zębów policzkowych. Kształt zębów i ich rozmieszczenie mają ścisły związek z pełnionymi funkcjami. Umieszczone na przedzie dłutowate siekacze służą do odcinania kęsów pokarmu, a znajdujące się za nimi stożkowate kły 1 do zabijania ofiary lub przytrzymywania pokarmu. Zęby policzkowe rozcierają pokarm. Liczbę i rodzaj zębów określa wzór zębowy, który jest stały dla danego gatunku i dlatego stanowi ważną cechę systematyczną.

W jamie gębowej pokarm zwilżany jest śliną, uchodzącą z licznych gruczołów ślinowych. U wielu gatunków ssaków ślina nie tylko nawilża pokarm, ale też rozpoczyna wstępne trawienie cukrów. Język ssaków jest silnie umięśniony.

Znajdują się na nim liczne kubki smakowe, jest więc narządem smaku. Umożliwia też przesuwanie pokarmu na powierzchnie trące zębów policzkowych, a także formowanie kęsów. U niektórych ssaków może spełniać inne funkcje, np. u kolczatek oraz mrówkojadów długi, ruchliwy i pokryty lepkim śluzem język służy do chwytania owadów (mrówek i termitów).

Z jamy gębowej pokarm przemieszcza się do gardzieli i dalej do przełyku. Następnie trafia do żołądka, którego budowa zależy od rodzaju spożywanego pokarmu. U mięsożerców żołądek jest prosty i jednokomorowy, natomiast u wielu gatunków ssaków roślinożernych - duży i wie-lokomorowy. Żyją w nim symbiotyczne bakterie, które rozkładają celulozę. Jelito cienkie jest stosunkowo krótkie u mięsożerców, a wielokrotnie dłuższe od ciała u roślinożerców. Powierzchnię wchłaniania zwiększają palczaste wyrostki błony śluzowej, czyli kosmki jelitowe. Na granicy jelita cienkiego i grubego znajduje się jelito ślepe. U wielu ssaków (m.in. gryzoni) jest ono dobrze rozwinięte. Znajdują się w nim symbiotyczne bakterie i protisty zapewniające rozkład celulozy. Przewód pokarmowy stekowców i tor-baczy kończy się kloaką, natomiast łożyskowców - odbytem.

0 Okfod odde< udnym z ^warunl peratury ciała jes jjirządem wymi pęcherzykowat przez drogi odde dzą: jama nosov rozgałęziająca sit Krtań jest odd czyli fałdem nab »■ momencie pr® chodzi do prze! do dróg oddech® niem. W krtani I śluzówki, twórz® cie wpływa na H zwierzę głosu. I Oskrzela głów galęziają się, twl liki zakończone® liony pęcherzy® powierzchnię I płuc odbywa sir® i przepony - fl

Specjalizacja uzębienia ssaków

Liczba i budowa uzębienia ssaków mają związek z rodzajem pożywienia. Do najbardziej wyspecjalizowanych należą zęby gryzoni, drapieżników i przeżuwaczy.

oskrzela

gfcwne

Ssaki drapieżne, takie jak wilk, mają długie kły. a ostatni górny przedtrzonowiec i pierwszy dolny trzonowiec przekształcone w łamacze działające jak nożyce.

Ssaki roślinożerne, takie jak krowa, nie mają ostrych kłów. Dobrze rozwinięte są u niej zęby policzkowe, które mają duże powierzchnie trące.

Gryzonie, takie jak bóbr, posiadają siekacze, które są pozbawione korzeni, dlatego zęby te bez przerwy rosną. Nie mają kłów, a między siekaczami a zębami policzkowymi występuje przerwa, tzw. diastema.

W płucach sś

rzyków płucnJ ok. 100 m². I