22599 skanuj0050

nictwo, lekcje wdrażające do samodzielnej edukacji, kursy kształtowania kompetencji edukacyjnych, poradniki samokształceniowe do poszczególnych przedmiotów.

3. Metody kształcenia w formalnej edukacji dorosłych

Przyjrzyjmy się teraz zagadnieniu metod kształcenia dorosłych w ramach zajęć lekcyjnych. Tutaj możliwości stosowania metod aktywnych ograniczają m.in.: czas trwania zajęć, wielkość zespołów uczniowskich, konieczność realizacji wielu treści zawartych w programie nauczania. To zmusza do stosowania prostych metod nauczania i uczenia się, tj. takich, które nie zabierają dużo czasu na przygotowanie i realizację, ani nie wymagają zbytnich nakładów. W literaturze dydaktycznej znajdziemy wiele takich przykładów, ale są one rozrzucone i nieusystematyzowane. Poniżej znajduje się próba ich systematyzacji.

Tabela 12: Przegląd prostych metod interaktywnych i aktywnych

Metody zorientowane na materia!	Metody komunika-. cyjne	Metody budowania i rozwoju zespołu	Metody tworzenia	Metody medytacyjne	Metody utrwalające wyniki pracy	Metody zabawowe
praca z tek-	różne od-	przez odli-	praca ze zdję-	ukierunko-	plakaty z	pantonima
stem,	miany dys-	czanie (zbić-	ciami/	wane milczę-	wnioskami,	drama,
studium	kusji	rają się same	obrazami	nie (zadawa-	sprawozda-	gra plan-
przypadku,		jedynki,	symboliczne	nie pytań, na	nie z pracy	szowa
wytyczne		dwójki,...).	przedstawię-	które odpo-	grupowej.
kierujące			nie tematu,	wiada się	miksujące
pracą ucznia,			np. za po-	w milczeniu),	się grupy na
praca gru-		rosnącą grupa:	mocąry-	-podróż	różnych
powa,		dwójki łączą	sunku, wy-	w fantazję,	etapach
-mapa my-			kresu,	-uczenie się	pracy
ślowa		następnie	collage,	przy muzyce
			pisanie tek-
			stów

Ważne inspiracje w dziedzinie metod kształcenia dorosłych możemy czerpać z koncepcji edukacji ustawicznej, która-wskazuje, że naczelnym zadaniem edukacji jest kształtowanie umiejętności uczenia się. W związku z tym treści nauczania powinny być pretekstem do prezentacji i stosowania różnych sposobów nauczania i uczenia się, a przygotowanie nauczyciela do zajęć powinno polegać na doborze właściwych dla podejmowanego zagadnienia metod. W praktyce każda lekcja powinna opierać się na innej metodzie nauczania i uczenia się, np. lekcja z referatem wprowadzającym do dyskusji, praca z tekstem, praca w grupach w różnych konstelacjach, robienie notatki, wykresu, rysunku itd.

4. Metody kształcenia w pozaformalnej edukacji dorosłych

W pozaszkolnej edukacji dorosłych znajdują zastosowanie częściej metody kompleksowe, które mają własną strukturę i dynamikę, posługują się różnymi technikami nauczania i uczenia się. Poniżej prezentuję ich przykłady.

Analiza przypadku¹

Analiza przypadku stanowi formę uczenia się poprzez symulowanie rzeczywistych sytuacji i procesów. Stosuje się ją do rozwiązywania złożonych, nieustruk-turalizowanych probelmów. Typowy przypadek zawiera kilkustronicowy opis problematycznej sytuacji, niekiedy wraz z diagramami, rysunkami, filmem. Przed uczącymi się można postawić różne zadania, np. określenie głównego problemu i zaproponowanie rozwiązań, sformułowanie wytycznych dla bohaterów, poszukiwanie alternatywnych propozycji wobec nieudanych rozwiązań. G. Easton rozróżnia przypadki „żywe” - dostarczanie kolejnych porcji informacji w odstępach czasowych i „martwe” — wszystkie informacje podane są od początku analizy.

Biograficzne uczenie się²

Biografia ściśle łączy się z kategorią całożyciowego uczenia się, ponieważ biografia to historia życia, a życie to historia uczenia się. Biograficzne uczenie się to metoda pracy z grupą która polega na stymulowaniu refleksji nad procesem swojego kształcenia. Jej celem jest rozpoznawanie procesów poznawczych, ukazywanie szans i barier uczenia się, co służy rozwijaniu kompetencji edukacyjnych. Ponadto znajomość biografii edukacyjnych pozwala zrozumieć trudności uczestników, włączyć do edukacji wymiar subiektywności i terapii, wyzwala niekiedy proces samowychowania, przyczynia się do upodmiotowienia edukacji. O. Czerniawska zachęca do: opisywania zdarzeń edukacyjnych w domu, prezentacji drogi kształcenia formalnego, ukazywania pracy zawodowej i działalności społecznej w kontekście edukacji, przedstawienia roli sztuki we własnej edukacji (ulubiony autor, film, obraz), omawiania wzorów bohaterów ważnych dla edukacji.

125

1

   Więcej na ten temat w: M. Laguna, Szkolenia, Gdańsk 2004, s. 155-164.

2

   Więcej na ten temat: O. Czerniawska, Biografie edukacyjne i ich zastosowanie

w kształceniu andragogicznym, w: Edukacja Dorosłych, 1998,2; D. Demetrio, Zabawa na tle życia. Gra autobiograficzna w edukacji dorosłych, Kraków 1999.