22695 sr4

Olej wydobywany za pomocą benzyny

W czasach najdawniejszych olej wyciskano z nasion roślin oleistych — lnu, konopi, maku. Mniej więcej przed stu laty najlepszy olej roślinny zaczęto wydobywać ze słoneczników.

Słonecznik — to meksykański „kwiat słońca". W starożytnym Meksyku odtwarzano w zlocie kwiaty słonecznika, aby je uczcić.

W Europie hodowano słoneczniki jako rośliny dekoracyjne i dopiero od stu lat zaczęto z nich wydobywać olej. Co prawda Anglicy i dawniej jadali młode kwiatostany słonecznika z octem i oliwą. Akademik rosyjski Siewiergin już w roku 1794 w książce pt. „Królestwo roślinne" pisał: „Tej roślinie przypisuję zdolność gojenia ran. Nasiona najczęściej używane są do karmienia papug; można też tłoczyć z nich olej; przypalone, mają zapach kawy i dają napój prawie równie smaczny".

Obecnie wszędzie tłoczy się olej ze słonecznika. Łodygi nadają się do silosów na kiszonki. Z popiołu słonecznika otrzymujemy potaż, potas, saletrę.

Z łodyg mamy włókna, z których wyrabia się walizki i karton. Z kwiatów — ekstrakt zastępujący chininę przy leczeniu zimnicy (malarii) i grypy. W ostatnich czasach w niedojrzałych słonecznikach znaleziono olej podobny do kokosowego, używany do wyrobu lepszych gatunków mydła. Wysuszony rdzeń słonecznika pali się jak saletra.

Olej otrzymywać można też z wielu innych roślin, nie użytkowanych dotychczas.

Przy każdej drodze można spostrtec roślinę wysokości 30 cm o białych kwiatach. Ma ona skrzydlate owocki, którymi bawią się dzieci, nazywając je

„pieniążkami**. Ludowa nazwa tej rośliny brzmi: „pieniążek**, tobołki polne lub jaru tka- Nazwa naukowa Thiospi oznacza „spłaszczona jak tarcza" od „thlao" — ścisnąć, i „aspis" — tarcza. Owocki tej rośliny istotnie podobne są do maleńkich tarcz. Jedna roślina daje około 70 000 nasion. Nic więc dziwnego, że zanieczyszczają one zasiewy; spotyka się je wszędzie. Nasiona te mogą jednak przynieść i pożytek, ponieważ znajduje się w nich 33% oleju jadalnego o smaku zbliżonym do lnianego. Suche nasiona tobołków zawierają witaminy C i B.

W 1949 roku w jednym z kołchozów w okręgu leningradzkim tobołki wysiane zostały po raz pierwszy doświadczalnie na polu. Tobołki stają się hodowaną rośliną oleistą, podobnie jak lnicznik do niedawna uważany za chwast; rośnie on w południowej części Rosyjskiej SFER, tobołki zaś rosną wszędzie od krajów podzwrotnikowych do Dalekiej Północy. Na wycieczce możemy sobie z ich młodych listków przyrządzić sałatę, jest ona lekko gorzkawa i pachnie czosnkiem.

Wraz z tobołkami na polach łatwo znaleźć można inny chwast również z rodziny krzyżcnoych. Kwiaty ma żółte, spore, Uście o twardych włoskach w kształcie liry. Nazywają go dziką rzodkwią (rzodkwią świrzepą). Nazwa naukowa Raphanus raphanisirum z greckiego „ra“ — łatwo, i „phaino" — rosnąć, a więc „łatwo rosnące'*. Cała nazwa oznacza: ..łatwo rosnące gatunku łatwo rosnącego'*.

W zwykłej mowie uważamy za nieprawidłowe używanie łącznie dwóch słów o tym samym znaczeniu, jak „masło maślane", „woda wodnista". W terminologii naukowej takie nazwy spotyka się dość często.

Toknłkt polne

Jf.

Osika rzodkiew