22750 IMGC82 (2)

Metody nauczania i wychowania 71

4.3. Metody wychowania

W świede ponowoczesnym nie znajduje uzasadnienia tradycyjnie rozumiana pedagogika celów i definicja wychowania jako działania celowego, świadomego, zorganizowanego, realizowanego przez profesjonalistów i specjalnie do tego powołanych instytucji.

W świede ponowoczesnym ^pozbawionym uniwersalnego projektu nadającego sens historii, ładowi społecznemu i ludzkiemu żydu Ip człowiek jest skazany na wolność, autonomicz-ność; wolność zaś rozpływa się w perspektywie nieoznaczonośd i niedookreślenia postmodernizmu.

Jak mówi St. Wołoszyn ⁷⁹, wychowanie jest zawsze procesem kulturyzacji i socjalizacji, wprowadzaniem w świat kultury i doświadczeń kulturowych oraz w świat współżyda międzyosob-niczego i doświadczeń prospołecznych; jest dorastaniem do człowieczeństwa (humanitas). Może się ono dokonywać jedynie w środowisku ludzkim, nawet gdy w rezultacie przekracza i wykracza poza zastane środowisko i jego poziom kulturowy. Może się dokonywać spontanicznie w sposób naturalny i nie kontrolowany, z reguły jednak jest procesem mniej czy więcej świadomie organizowanym. Wymaga zobowiązania; proces nauczania i uczenia się tym różni się od procesu spontanicznej zabawy, że domaga się pracy, wysiłku, pracy zmierzającej i kończącej się oczekiwanym wynikiem. Praca — wysiłek żąda przymusu — przymus ten może być zewnętrzny, represyjny, lecz może i powinien być przymusem wewnętrznym, przyzwalającym. I oto represyjne systemy wychowawcze stosują przymus zewnętrzny, wymuszanie; systemy wychowania swobodnego odwołują się do przymusu wewnętrznego, wyzwalającego imperatyw powinności. I dlatego chętnie zastępują kategorię „przymuszania" kategorią „oferowania". W jednym i drugim przypadku jest to jednak „prowadzenie", „prowadzenie wychowawcze".

⁷⁹ Wołoszyn St., Pedagogia przymusu czy pedagogia tuolności (w:) Pomiędzy wolnością

a przymusem. W poszukiwaniu złotego środka. Red. J. Grochulska, M. Kawka, W. Went.

Kraków 1995, s. 8-15, t. I.