24425 Image 38

stę ująca w postaci ustnej, obrazowej lub pisanej. Legendy, bajki, pieśni, atu ’doty, powieść ludowa itp. stanowią tradycję ustną. Tradycja obrazowa wy aża się w obrazach, rzeźbach, mapach, planach przeznaczonych do uw rcznienia działań ludzkich i zdarzeń dziejowych. Wreszcie przez tradycję pisaną rozumie się wszelkie zapisy przeznaczone do utrzymania wir iomości o rzeczach przeszłych, jak: starożytne inskrypcje, genealogie, roc liki, kroniki średniowieczne, dzienniki, pamiętniki itp.”

M. Handelsman podkreślił, że jego podział na źródła pośrednie i b zpośrednie ma wartość względną, ponieważ wraz ze zmianą określonej > punktu widzenia zmienia się również charakter źródła, które „może byc równocześnie źródłem pośrednim i bezpośrednim, materialnym i symbolicznym, równocześnie zawierać tradycję obrazową i pisaną ... . Po; iędzy poszczególnymi kategoriami rodzajów źródeł nie ma granic wy iźnych, oddzielających; ich klasyfikacja ma znaczenie czysto posił-ko' e. Handelsman dostrzegał więc duże trudności w dokonaniu właściwej kia yfikacji źródeł, ze względów, o których mówiliśmy wyżej. Dlatego też „dl;, względów praktycznych” proponował podzielić źródła na pisemne i w: zeikie inne źródła. Jak się okazało i ten podział hyj chybiony, bowiem, jak ip. podzielić wszelkie pomniki zbudowane ku chwale zasłużonych oso - bądź uwieczniające jakieś zdarzenia (także nagrobki) posiadające nie tylko materię służącą określonym celom człowieka lub grupom lecz także nap sy. Pada pytanie - czy to będzie źródło materialne czy pisane? Sprecyzowanej odpowiedzi na to brak.

Podział Handelśmana (drugi) przyjął za podstawę do swej klasyfikacji S. /Kościałowskj.W pracy historyka (!954jJ)odzielił źródła na dwie podstawWtrgrnpyr ‘

1)    źródła nie pisane, rzeczowe, pozostałościowe,

2)    źródła pisane różnych rodzajów, w tym: .dokumentalne albo bezpośrednie, iiąuaeyjne albo pośrednie i źródła epistolarne, czyli listowe.

Kościalowski przyjął więc za podstawę podziału źródeł ich cechy zewnętrzne (pisane i nic pisane), mające również swoje odbicie w procesie \ dziejowym. Źródła nie pisane obrazują pierwszą epokę, której dzieje można zrekonstruować jedynie na podstawie źródeł nie pisanych (rzeczowych, materialnych), drugą epokę możemy rozpoznawać i rekonstruować głównie w poarciu o źródła pisane wykorzystując także źródła rzeczowe. W źródłach pisanych wyodrębnił on trzy podstawowe grupy różniące się charakterem i treścią :

1)    „Źródła dokumentalne obejmujące dokumenty o charakterze prawnym lub urzędowym, a jednocześnie stanowiące bezpośrednią część składową pewnych czynności urzędowych lub faktów, o których mówi ich treść. Wyróżniono wśród nich dyplomy (nadawcze, immunitetowe, traktatowe) i akta (sejmowe, sądowe, kościelne, szkolne, administracyjne, skarbowe, wojskowe, instytucji przemysłowych, handlowych, bankowych, zrzeszeń kulturalnych, społecznych, dobroczynnych i dobra ogólnego),

2)    Źródła narracyjne (historiograficzne) albo pośrednie są to takie źródła, które mówią nam o pewnych faktach, zawierają relacje pośrednie o tych faktach, lecz częścią składową bezpośrednią tych faktów bynajmniej nie są. Należą do nich roczniki, kroniki, latopiosy, żywoty świętych, pamiętniki, wspomnienia, dzienniki, autobiografie, czasopisma, dedykacje, mowy okolicznościowe, pisma polemiczne,

3)    Źródła epistolarne albo listowe obejmują wszelkiego rodzaju listy zajmujące miejsce pośrednie między źródłami dokumentalnymi aliarracyjnymi”.

Próbując uwzględnić wszystkie nieścisłości podziałowe W. Mosz-czeńska dzieli źródła na dwie grupy:

1)    źródła zawierające informacje o charakterze świadectw, czyli źródła operujące znakiem słownym, a ściślej źródła pisane,

2) źródła, które takich informacji dostarczyć nie mogą tzn. pozostałości.

Podział ten według autorki jest o tyle praktyczny, że obejmuje nie tylko aktualną bazę źródłową, lecz także potencjalną. Znaleźć się bowiem może w nim każdy nowo wprowadzony do bazy źródłowej rodzaj zabytków.

G. Labuda odscparowując się od dotychczasowych podziałów zaproponował zupełnie nową czterogrupową klasyfikację źródeł, dzieląc je na: ergotechniczne. socjotechniczne, psychotechniczne i tradycję. Za podstawowe kryterium podziału przyjął on stopień możliwości „odbijania” przez źródło danej formy działalności człowieka. Według tego kryterium:

1)    „źródła ergotechniczne odbijają bezpośrednio działalność gospodarczą człowieka a pośrednio społeczną i psychiczną stronę życia, stanowią je zabytki kultury materialnej i źródła demograficzne odzwierciedlające ruch naturalny ludności (przyrost i ubytek);

2)    źródła socjotechniczne odbijają bezpośrednio procesy rozwijających się wszechstronnie stosunków między ludźmi (społeczne, politycz-

im