92
[z’] dźwięczna, ustna, szczelinowa, przedmojęzykowo-zębowa. zmiękczona
[Z ] dźwięczna, ustna, szczelinowa, środkowojęzykowa. miękka [z] dźwięczna, ustna, szczelinowa, przedmojęzykowo-dziąsłowa. twarda [ź’j dźwięczna, ustna, szczelinowa, przcdniojęzykowo-dziąsłowa. zmiękczona
2.6. Głoski
Głoski (i] i |ią] oraz ich odpowiedniki nosowe (istnienie |yj jest problematyczne - por rozdział 2.3.2 5 I ) mc dajn *ię ująć w sztywne rygory klasyfikacyjne Dlatego wymagają odrębnej charakterystyki
Klasyfikowane są różnorodnie, a także różnorodnie nazywane Zalicza się je do samogłosek nicsylabicznych. określa się jako pólsamogłoski lub pólspólgloski (jako takie opisuje (jj i (u] M.Dłuska • zob 19K6. s. 112-116) czy też traktuje po prostu jako samogłoski, umieszczając jednak w klasyfikacji wśród spółgłosek
Spróbujmy sklasyfikować głoski (j] i (u) według przedstawionych uprzednio kryteriów (zob. rozdział 2.3.).
Złtcznijtny od kryterium funkcyjnego. Według W Doroszewskiego kryta mm wyróżniania spółgłosek spośród wszystkich głosek jest możliwość ich występowania w połączeniu z przynajmniej jedną samogłoską (por. 1963, s.22). laką łączdiwość wykazują głoski (jj. |«] np.: [j.a]. [j.e].
[yadnyl, [ucpl. oraz ich postacie unosowione - [^). |jj|, dlatego według kryterium funkcyjnego omawiane głoski sa spółgłoskami.
Pod wzglądem artykulacyjnym głoska [ 11 spokrewniona jest zarówno 7 samogłoskami, jak i ze spółgłoskami Spółgłoskowy charakter joty ujawnia sią. kiedy wyrazy < rozmaity > czy <mozaika> wymawiamy [rozmajityj, [mozaiika] - język polski ..broni sią" przed grupami dwusa-mogłoskowymi.
Jeżeli (X) pojawi sią pi/cd samogłoską, ta może ulegać prejniacji. np w języku ogólnopolskim (niesprawnie): ||igua] <igła>, (iiiona) <llona> lub w gwarach: [|adamj <Adam>. [j^cflui] <Ewka>.
Głoska [yj występuje zarówno w wyrazach obcych, np (cyropa], (auto), jak i w wyrazach rodzimych ♦ w miejscu dawnego |ll. np. |yapa] <lapa> [myya] <myła>. W wymowie niektórych osób |ł| zostaje zachowane (por. rozdział 9.). W gwarach i często we współczesnym języku polskim pojawia się ponadto w dyftongu foy). np (idoy) <idą>, (drogoy] <drogą>. Może też powodować labiali/ację (wymowę wargową) innych samogłosek, np (niepoprawne w języku ogólnopolskim) [yoknn| <okno>, [yojćec] <ojcicc>. Efektem unikania labializacji jest wymowa hiperpoprawna typu [ok’cć] zamiast (yok'ecJ.
Jeżeli chodzi o kryterium akustyczne, to badania dowodzą, że głoska (i) ma pewną (nikłą) wartość szmerową (por. Dłuska 1983, s. 114), stąd należałoby zaliczyć ją do dźwięków mieszanych. Inne z omawianych głosek