24737 ingarden8

256 O poznawania dzieła literackiego

Al'TTfriVtrzfoiX<f'

ftuTotis rwo

zieł, o których przypuszczamy, że powstały w zależności od siebie. Tzw. „atpływologlaii została jednak w faktycznym przeprowadzeniu rozdęta znacznie ponad miarę jej ważności w zetspole zagadnień historii literatury, nie mówiąc już o tym, że wnioski o .wpływie dziel jednego autora na dzieła innych autorów często są oparte na zbyt kruchych podstawach.

“tćFDaj^ą grupę zagadnień raczej .

wolno powiedzieć —

historii Iturj

literatury stanowią .pytania :ą one — jeżeli tak' Tts t u. w szczegól

ności np, jego, pochodzenia (autorstwa), autentyczności, stanu manuskryptu, ewentualnie^wielu tekstów tego samego dzieła, Ich kolejności łfcd. Wszystko to' są sprawy natury raczej pomocniczej, nie-mniej jednak nie można ich pominąć w badtmiach historyczno-li-'terackich.    ¹

— t.jt Znacznie donioślejszym zadaniem historyczno-literackim jest

opisowa dzieł pewnego autora może pokazać, że w przebiegu narastania lego produkcji da sie wykryć szczególny rozwój czy to pewnych' ' f o r m jego dziel, czy też pewnych: charakterystycznych-cech,fezy wreszcie pewnych literackich koncepcji myślowych, w dziełach się ujawniających, które w początkowych dziełach.zary-sowują się jakby w zarodzi, a z biegiem czasu dochodzą do coraz dojrzalszej postaci i wpływają stopniowo cora-z silniej na przemianę ogólnego typu dzieł danego autora. Możliwe są przy tym najrozmaitsze wypadki, których tu niepodobna omawiać. Chodzi tu wyłącznie, o zarysowanie -linii- rozwojowych własności samych dziel, nie zaś o takie iub inne przemiany struktury psychicznej, przeżyć, przekonań a u t o r a. Te dwie 9prawy bywają zazwyczaj z sobą mie-szane, a właściwie tak się dzieje, że zagadnienie dziejórw produkcji literackiej autora sprowadza się do zagadnień historii jego życia, co znów samo dla siebie może być interesujące, leoz na terenie historii literatury jest wykroczeniem poza właściwy jej teren badania, a co O Z\t]C) 7AK fowsćłH&oraza, fałszowaniem pewnego działu jej problematyki.

pes taebOi-r* ŁiĆRuNKd

e)} Opracowanie dziejów produkcji literackiej szeregu poszczególnych autorów prowadzi do dalszego zagadnienia: drieińw-poszcze-

__ę^eżeU_s.t^ woli

i te r ackic h-l.sto pokoleniach tych rodzić

literackich. Chodzi tn _o dziele powstawać o wiedzieć —-Sławnych rodzin, ,d z 1 e ł wyoh iprzemian .występujących w. różnych

nie zaś o losy 1 stdsurild pomiędzy ioh aiuto-

Dodatek

257

rami. Zarówno badania charakterologiczne, jak i tzw. „wpływolo-giczne”, stanowią drogą do rozwiązania nasuwających się tu zagadnień, przy czym badania historyczno-psychologiczne odgrywają w tym wypadku rolę pomocniczą.. Bliższe zbadanie dziejów poszcze-gólnyeh kierunków literackich odstania nam tu szczególny proces f~g~g’W o j u i' przemian samych wytworów literackich. Szczególny, bo jakkolwiek stoi on w rozlicznych związkach"! zależnościach z różnymi realnymi procesami historycznymi, zachodzącymi w ludziach i w świecie ich otaczającym, to jednak sam jest prooesem, który dokonuje się w nierealnym, a jednak istniejącym i stającym się świecie wytworów kulturalnych.

iy Wspótwystępowanie lub" lepiej powiedziawszy, .współczesny , rozwój wielu różnych kierunków literackich, sobie przeciwstawnych,^    r ?

a.jednak tak lub inaczej^wpływających ną‘ siebie,..prawadzi do wytworzenia się • „atmoscfeiy^btęractóej”- pewuiej epoki, która dopiero sprawia, że istnieje szczególny twór-kulturalny;,..! i tera tura -pewnego zespołu kulturalnego w określonej epoce.. Atmosfera ta ma swoje dzieje: powstawania, wzmagania się, kulminacji, przemian wewnętrznych, zamierania itd. Zbadanie tych dziejów stanowi dalsze zadanie historii literatury; uwaga jej musi być tu zwrócona na same dzieła, które w danej epoce powstają lub też przechodzą z poprzednich epok, ale nadal Istnieją i wpływają na dzieła danej epoki.

Jf

Na tej podstawie da się dopiero wyanalizować.,,atmps;fęra_Jliteracka-,, coś,_go.iW dziełach ma swój fundament, co jednak nie da się utożsamić z. żadnym z dzieł ani z jego elementami, a co właśnie przez prace., .historyków literatury (a -także w danej epoce działających „krytyków”, literackich) dochodzi, do wyraźnego uświadomienia.i.wy-Jconstruowanla. Problematy, które tu się nasuwają, są bardzo skomplikowane i wymagają nie tylko wyczerpującej znajomości całej produkcji literackiej (nowej i odziedziczonej, lecz „żywej") danej epoki, lecz także specjalnych syntetycznych rozważań.

g) Najwyższym zadaniem na tej linii badań historycznych (Wymienionych w punktach od a) do g) jest- opracowanie _p r o c e s_U _dz i ejowe go p r z emTą n.. aTróftSf er. 1 i t e rac k i ch . reeu enok-.pewnego zespołu językowego czy kulturalnego. Tu •dopiero można nakreślić’wielkie linie rozwojowe literatury jako odrębnej, stającej się w Czasie, wciąż bogacącej się całości, która mimo zamierania poszczególnych kierunków, tracenia aktualności wielu dzieł Itd—toko całość nie przemija, ..lecz przybierą.węiąż nowe ohlicze. wraz. z mowy mi pokoleniami literackimi. Calośó ta zarazem

17 StudU * estetyki t. 1