23077 Re exposure of DSC03211

W D połowie VIII w. p.n.e. powstąją pierwsze kolonie na Sycylii (Naksos, Łeontuioj, Katana), tam równie* pierwszeństwo należy do Eubąjczyków. Ale najsławniejsze z miast sycylijskich, Syrakuzy. swoje istnienie zawdzięczało Ko-ryntyjczykom, których przyprowadził na wyspę w 733 r. Archiasz z arystokratycznego rodu Bakchiadów. Syrakuzy i nieco młodsza Gela (689 r.), kolonia Rodyj-czyków, odegrały ważną rolę w hellenisaęji wyspy. Same bowiem założyły wiele nowych miast spychąjąc w głąb wyspy jęj rdzennych mieszkańców - plemiona SykuJów, Sykano w i Klimów.

Na dalekim zachodzie pionierami kolonizacji byli mieszkańcy Foka i leiącąj w Azji Mniejszej. Pod koniec VII w. p.n.e. dotarli oni do doliny Padu, w początkach wieku następnego (600 r.> sałożyłi Massalię czyli dzisiejszą Marsylię, a nieco późnię) Alalię na Korsyce <565 r.). W tym ręjonie ekspanąję Greków ograniczała Kartagina, którąj faktorie handlowe od dawne znajdowały się ne Sycylii, a statki kontrolowały szlaki wiodące ku słupom Heraklesa (Gibraltar). W tą} sytuęji konflikty były nieuniknione. Do pierwszego starcia, zwycięskiego dla floty greckiej, doszło w 535 r. p.n.e. pod Aładią.

Pomimo nie sprzyjających warunków klimatycznych (ostre zimy, suche lata) rejonem szczegótoeg aktywności Greków stały się wybrzeża Morza Czarnego, będące przez wieki spichlerzem Grecji, a przede wszystkim Aten. Z ważniejszych ośrodków założonych na tych obszarach na przełomie VII i VI w. p.n.e. warto wymienić Blzantion, kolonię Meguy, oraz Synope. Odessos. Olbię i Pantikapąjon, świadczące o szczególną) aktyw naści w tamtych rejonach osadników z Mileta.

Podsumowując należy stwierdzić, że konsekwencją ruchu kolonizacyjnego w epoce archaiczną) było pojawienie się greckich osad na Sycylii, w południowej Italii, na śródziemnewwnrak ich wybrzeżach dzisiejszej Francji i Hiszpanii oraz nad Morzem Czarnym, w Syrii i Egipcie W latach 770-500 p.n.e. Grecy założyli około 200 kolonii, co s|nreiuli iwłu niespotykany wzrost społeczną) aktywności.

Ktdcnitarja przyczyniła zśę nie tylko do poprawy ekonomicznej sytuacji w Grecji, lecz zmieniła również mentalność jej mieszkańców. Poszerzył się horyzont geograficzny przeciętnego Greka Nowe połets stały się szybko znaczącymi centrami kultury promieniującymi również na _starą~ Grecję i na równi z ośrodkami jońsktmi przyczyniły się do rozwoju filozofii i literatury. W zachodnich koloniach pojżwfli się też pierwsi prawodawcy powoływani do rozwiązywania konfliktów społecznych - Zeleulms w iskrach i Charondas w Katanie.

Konsekwencją ruchu kolonizacyjnego było pojawienie się nowych szlaków handlowych w haamie Mena Śródziemnego i intensyfikacja wymiany między poszczególnymi rejonami świata greckiego, co oczywiście pośrednio przyczyniło się do podniesienia ogólnego poziomu zamożności społeczeństwa. Na handlu begżrfli się bowiem nie tylko kupcy, ale i rzemieślnicy sprzedający im swąfs wyroby.

Zyski z kolonizacji czerpali wszyscy, chód aż nie wszystkie państwa uczestniczyły w sfaj bezpośrednio; wielkimi nieobecnymi były Ateny i, pominąwszy założenie Tarentu, Sparta. Przodowały tu natomiast mniejsze poUis, w których ciasne było widu ambitnym jednostkom.

KULTURA GRECJI ARCHAICZNEJ

1. literatura

Alfabet grecki i język literatury. Zapewne u schyłku K w. p.n.e. Grecy za pośrednictwem Fenicjan przejęli alfabet semicki, który następnie udoskonalili dodąjąc do niego znaki na oznaczenie samogłosek i spółgłosek nie występujących w językach semickich (np. ph). Nąjstarsze zabytki pisane alfabetem greckim pochodzą z połowy VIII w. p.n.e. Nąjsławniąjszym z nich jest niewielki puchar, tzw. czara Nestora, znaleziony na wyspie Pithekussąj (dzisiejsza Ischia w Zatoce Neapolitańskiej). Naczynie ozdobione jest geometrycznym ornamentem i krótkim poetyckim tekstem, zapisanym w heksametrze:

Nestora jestem pucharem, z którego dobrze się pije; jeśli zaś ktoś napije się z tego pucharu, naonczas zaraz owładnie nim czar Afrodyty pięknie wieńczonej.

(tłum. W. Appel)

Nieco tylko późniejszy jest napis na wazie znalezionej w jednym z grobów na cmentarzu za bramą dipylońską w Atenach. Dosyć kunsztowna forma tych napisów dowodzi, że alfabetem greckim posługiwano się już od jakiegoś czasu, a i grecka poezja musiała już mieć za sobą pewien etap rozweju.

Greka nigdy nie stanowiła jednolitego języka i od chwili swego powstania dzieliła się na różne grupy dialektyczne (pisałam już o tym na początku rozdziału Grtęja w epoce brązu). Począwszy od epoki archaiczną) mieszkańcy Sparty, Koryntu. Rodos i Sycylii posługiwali się dialektem do ryckim; w Beocji, na Lesbos i w tej części Azji Mniejszej, którą nazywano Eolidą, mówiono dialektem eolskim; w Jonit dominował dialekt joński; u Ateńczyków natomiast - dialekt attyckL Wraz z upowszechnieniem się pisma alfabetycznego dialekty lokalne poświadczone są wtwazelkich tekstach niellterackich.

Językiem literatury rządziły natomiast odrębne prawa, używano bowiem rótoycb dialektów w zależności od uprawianego gatunku literackiego. Tradycja ukazywała bowiem pisać teksty literackie w takim dialekcie, w jakim pojawiły

263