Re exposure of DSC03298

Cami/ia tribuia opierały się na organizacji pierwotnie terytorialnej, tan. triku*.

W miarę podbojów Rzym powiększał liczbę tribus. W 241 r. p.n.e. byłe ich 85;

4 miejskie i 81 wiejskich; poszczególne rody, miasta i okręgi wiejskie ipagi) naleiały do określonej tribus. Głosowanie na komisjach tribuaowych odbywało się równiei w sposób pośredni (przez tribusk ale duZą rolę odgrywały tu warstwy uboisze, w szczególności chłopstwo. W HI w. zgromadzenia tribusów# atały się Równym organem ustawodawcaym w państwie; wszelkie reformy ustroju mogły być uchwalane tylko przez te komtęje. Stały się one w aacaagOlnoteł polem działania trybunów ludowych, którzy mogli proponować projekty nowych ustaw (tąges). Ponadto zgromadzenie tribusów wybierało niższych urzędników kurul-nyeh (edyiów i kwestorów), podczas gdy specjalne concitui pMus, oparta takie na organizacji tribus, wybierały trybunów ludowych i adytów plebęjakłch.

W przeciwieństwie do państw greckich Rzym wytworzył silną władzę wyko* nawożą. Składały się nad urzędy i mat Urzędnicy (Magistralna) mieli władaą wojskowo-religijną czyli imperium i tylko handaeis, pretorzy i dyktator) lub władzę cywilną-potsstas. fasadę sprawowania władzy wykonawczej była kolegialność i jednoroczność urzędów zwycaąjuych.

Nąjwytszymi urzędnikami keaaahiwie. których wybierano corocznie ta-waza w liczbie dwóch. IBeBeatiiąpwiicm mahw.czyB wyśs^ władzę w misócis i poza jego granicami w przypadku węjny. Na terenie Rzymu władza konsulów była ograniczona mnółiweódą zeiWnaewania weta przez trybunów oraz prawem odwołania się od wyroku urzędnika do knłw (najZCBocahoait). Towarzyszyło la 12 liktorów s pękami rózg (jtmd, w które poza gankami miasta zatykano topmy. Fosa Rzymem konsul mizl wladią niczym nimogrank mną. Nąjwaśafcjtią kompetencją toassMe było demedacnie armią, mieli oni ponadto pewne upraw-nienia religijne związane z charakterem władzy — imperium', oni interpretowali ofięjalne wróżby pigiwudrar praca augurów lob haruspików, od nich zależała da^ęa. czy pp. jest wolą bogów, aby wyruszyć na wyprawę wojenną.

Pretorowi# (najpierw jeden, później było ich dwóch) mieli tzw. imperium minus. Głównym ich zacieniem było utrzymanie    w mieście, z czego

wysikała jurysdykcja karna i cywilna. Pretorowi towarzyszyło 6 liktorów.

Cenzorowie byli uraęchdkaai i o charakterze specjalnym. Wybierani w liczbie dwóch ras na 5 lat, władaę swą sprawowali tyko przez 18 miesięcy. Zadaniem id> było przeprowadaenie apiau aaąjąti owr go czyli cenzusu, podział obywateli na centurie i tntecs oraz oporządzanie baty senatu (album ). Ta ostatnia kompetencja miała szczególne znaczenie polityczne, toteż na cenzorów powoływano zwykle starszych wiekiem senatorów ae znakomitych rodów, z reguły byłych konsulów. Do kmnpetenęp cenzorów najeżała równiei część spraw finansowych: nadzorowali oni prowadzenie prac publicznych, wyznaczali wysokość ceł, podatków itp.

Urzędnicy ci byli wybierani przez houifcga centa rialne. Najważniejszymi uraęd-rdksrol spośród wybieranych przez eoneiiia plebis byli niewątpliwie trybunowie ludowi. Z obrońców plebsu wyrośli oni na urzędników chroniących prawa ludu przed nadużyciami oligarchii. Trybun miał prawo weta, aresztowania urzędnika, mmnlil Zgromadzeń ludowych i stawiania na nieb wniosków. Nietykalność

osobista trybunów 1 zastrzeżenie tego urzędu wyłącznie dla plebejuszy stawiały trybunat W sytuacji wyjątkowej wobec innych magistratu*. Oligarchia senatorska pragnęła podporządkować sobie trybunów i włączyć ten urząd do normalną) kariery arystokracji (0ursus honorum). Powiększenie liczby trybunów do 10 w praktyce ograniczyło Ich wiedzę; w tak licznej grupie znalazł się zawsze chociaż jeden oddany Interesom senatu, który mógł postawić weto wobec projektów kolegi.

Z caią ostrością tego typu konflikt wystąpił w rrssie trybunatu Tyberiusza Grakcha w 183 r. p.n.e.

Edy Iowie korulni i plebejscy tworzyli jednolite kolegi om, podlegały im sprawy porządkowe miasta, troska o zaopatrzenie i urządzenie igrzysk na własny koszt.

Kwestorzy (w liczbie czterech) byli pomocnikami konsola w sprawach finansowych,

W III w. p.n.e. ustaliła się jut zwyczajowo kolejność sprawowania urzędów od niższych poczynając na nąjwyiszych kończąc. Naruszenie tych norm zwyczajowych w czasie II wojny punickiej (szybka kariera młodego Korneliusza Scypio-na) spowodowało dążenie nbbUitas do ujęda reguł sprawowania urzędów w normy prawne. W 180 r. p.n.e. uchwalono pod naciskiem arystokracji ustawę WUiusza Uex Villia), która ustalała podstawy cursue honorum. O stanowisko pretora mógł się starać tylko taki obywatel, który po odbyciu służby wojskowej pełnił któryż z niższych urzędów (kwestora, edyla lub trybuna ludowego) i ndał ukończone 40 lat; po trzech latach mógł się były pretor ubiegać o stanowisko konsula (mąjąc minimum 43 lata), ponowić konsulat można było dopiero po 10 latach. Cenzorów wolno było wybierać tylko spośród konsulatów czyli byłych konsulów. W późniejszym okresie cursue honorum został bardziej rozwinięty.

Urzędem o wyjątkowej władzy było stanowisko dyktatora. Powoływano go w eytuaąjach szczególnie krytycznych dla państwa na okres nąjwyżej 6 miesięcy. Dyktator miał najwyższą, niczym nieograniczoną władzę tsw. aummum imperium. Towarzyszyło mu 24 liktorów niosących faseta z toporami, także w granicach miasta. Od jego zarządzeń nie było odwołania do ludu ani nie mógł wobec nich zaprotestować trybun ludowy. Pomocnikiem dyktatora był dowódca jazdy (magister eguitum).

Wszystkie urzędy rzymskie byty bezpłatne, miały być tylko zaszczytem (Ao-nores). Sposób wyborów, zwłaszcza poprzez komięja centurialne, zapewniał bezwzględną przewagę rządzącej nobilitae.

Wobec częstych (z reguły co roku) zmian urzędników organem o najwyższym autorytecie, zapewniającym ciągłość władzy w Rzymie, był senat Listę (album) sporządzano według rangi senatorów, byłych i aktualnych urzędników; na pierwszym miąjscu był umieszczany jeden z konsulatów, princeps senatu*. Zabierał on zawsze jako pierwszy głos w czasie debaty. Tb pięcioletnie stanowisko pierwszego senatora było obiektem pożądań najpotężniejszych rodów nobilitas. Zwoływać senat mógł konsul, dyktator, pretor, później również trybun ludowy. Debata miała szczególny przebieg. Zwołujący senat (najczęściej konsul) wygłaszał referat, a następnie zadawał pytania senatorom według rangi, co sądzą o poru-

437