88838 Re exposure of DSC03218

'nowych. Chłopcy musieli wykazać się odpornością na ból, głód i pragnień* a walnąć między sobą popisywali się odwagą i sprawnością fizyczną. Szczep, aym przykładem obrzędu inicjacyjnego są krypteje. Uczestniczyli w nich nąj. lepsi z grupy młodzieńców (tzw. ęjreni), którzy później stanowić mieli elitę spartańskiej armii. Pozostawiano ich na pewien czas nagich w odludnym mię. scu te sztyletem jako jedyną bronią, więc aby przeżyć, zmuszeni byli zabrać Pożywienie zdobywali ataklyąc nocą osady helotów.

Jeszcze przez dziesięć lat od przekroczenia progu dorosłości (było nim ukończenie dwudziestu lat) Spartiata nie opuszczał koszar. Musiał już wprawdzie zakżyf rodzinę, ale jego kontakty z toną ograniczały się do potą jemnych schadzek. Dopiero trzydziestoletni mężczyzna stawał się faktycznie pełnoprawnym obywatelem.

08TGHALNOŚĆ SPARTY. Sparta posiadała o wiele większe terytorium nil inne państwa greckie, a żyzne ziemie Mesenii uniezależniały ją od importu iywnotó i uczestnictwa w ogóinogreckim handlu. Z czasem Sparta stała się samowystarczalna pod względem gospodarczym, a jej kontakty ze światem zewnętrznym, takie kulturalne, zostały zredukowane do minimum. Nie oznacza to jednak, że tak było zawsze.

Jeszcze w początkach VI w. pa.e. państwo to nie różniło się zbytnio od innjch greckich połaś. W Spanie tworzyli opiewąjąc jej ideały sławni poeci epoki, Alkman 1 Tyrtajos. Nad Eurotas ściągali artyści, w rozwijającym się mieście istniało bowiem zapotrzebowanie na ich pracę i wyroby (znani byli np. spartańscy złotnicy i wytwórcy ceramiki L Obywatele Sparty uczestniczyli też w ogólnogrec-Jdch uroczystościach, zaś potwierdzeniem tego faktu są listy zwycięzców igrzysk w Ohmpii z imionami widu Spartan. W VI w. p.n.e. żyde kulturalne stopniowo jednak zamarło, a Sparta zamknęła się na wpływy z zewnątrz.

Trudno nam jest dzisiaj, po upływie tylu wieków, znaleźć satysfakcjonujące wyjaśnienie tego zjawiska Autorzy starożytni źródeł oryginalnośd Sparty do-mklwaii «ę « obecności helotów, tej beczki prochu”, na której Spartanie zbudowali swoje państwo. .Lękając się ich natury buntowniczej i ich wielkiej liczby, albowiem przy wszystkich prawie decyzjach Uczą się Lacederaończycy i zagadnieniem helotów..." (tłum. K Kumaniecki) - pisał w V w. ateński historyk, Tukidydes.

Strach przed rewoltą zależnej ludności stawał się stopniowo niemal obsesji niewielkiej grupy pełnoprawnych obywateli, która obawiała się jakiejkolwiek zmiany ustroju, ponieważ mogło to zagrozić kruchą) równowadze sił wewnątrz państwa. Z tego też powodu Sparta niechętnie angażowała się w akcje militarne pa» Peloponezem, albowiem dłuższa nieobecność dużej liczby Spartlatów mogła •prowokować helotów do powitania. Jeżeli tylko było to możliwe, na dalsze wyprawy wysyłano peloponeskich sprzymierzeńców.

Konsekwencją zamknięcia się palie spartańskiej na wpływy zewnętrzne byk również niechęć do cudzoziemców - ksenofobia (od keenoe - obcy, cudzoziemiec', których eo jakiś czas wypędzano z miasta w obawie przed ich złym wpływem ni spartańskie obycząje. Niebezpieczeństwo dla stabilności ustroju dostrzegano tri w nadmiernym zróżnicowaniu majątkowym wewnątrz grupy Jednakowych*, dlatego też obywatelom w Sparcie zakazywano posiadać złote i srebrne monety, aby zapobiec powszechnemu bogaceniu się, Czas pokazał, że posunięcie to okazało się nieskuteczne.

Sparta nie była w ś wiecie greckim zjawiskiem unikatowym. Podobny typ organizacji społecznej z nieliczną grupą pełnoprawnych obywateli, kultywujących obycząj wspólnych posiłków oraz z wychowaniem państwowym funkcjonował na Krecie. Jednak wpływ Krety na świat grecki w epoce klasycznej był niewielki, natomiast Sparta już w starożytności stała się swego rodzaju symbolem. Podziwiano trwałość i stabilność jej ustroju oraz męstwo spartańskich hoplitów, ale na dzięje Sparty patrzono zawsze przede wszystkim przez pryzmat wychowania, którego przysłowiowa surowość od wieków prowokowała skrajne oceny; u jednych wzbudzała podziw, u innych niechęć, a nawet potępienie, przy-czyniąjąc się do powstania zjawiska, które badacze zwykli określać mianem .spartańskiego mitu*. Według nich Sparta w jakimś sensie ma dwie historie -swoją własną, rzeczywistą i historię wyobrażeń, jakie juz od starożytności miał o niej świat zewnętrzny.

_2. Od Solona do Klejstenesa - Ateny w VI w. p.n,e.

W Atenach ma przełomie VII i VI w. p.n.e. podobnie jak w innych poteis tej epoki narastała sytuacja kryzysowa. Władza należała do wielkich właścicieli ziemskich tzw. eupatrydów (dobrze urodzonych), którzy spośród siebie wybierali archontów, nąj wyższych urzędników w państwie. Pierwszym z archontów był tponymos, którego imieniem nazywano rok, a towarzyszyli mu: baaiUua (tzn. archont-król) i polemarchos (dowódca wojskowy! oraz sześciu tesmotetów (thes-mothetai - ci, którzy tworzą prawo). W rękach eupatrydów znajdował się również Areopag (nazwa pochodzi od wzgórza Aresa, miejsca obrad), czyli rada złożona z byłych archontów, którzy zasiadali w niej dożywotnio.

0 wydarzeniach politycznych z tego okresu wiemy niewiele. Nie ulega jednak wątpliwości, że grupa eupatrydów była wewnętrznie podzielona; dowodem na to jest nieudana próba zdobycia władzy tyrańskiej przez Kylona (ok.632 r.). Zamach ten udaremniła rodzina Alkmeonidów, ale jej przedstawiciele dopuścili się w czasie zamieszek świętokradztwa, mordując zwolenników Kylona, którzy szukali schronienia w miejscach poświęconych bogom. Winni tej zbrodni musieli pójść na wygnanie, a pamięć o niej trwała w Atenach przez wiele pokoleń.

W rękach eupatrydów znajdowała się cała ziemia w Attyce. Ich mąjątki uprawiali chłopi tzw. hektemoroi czyli sześcioczęśdowcy, nazywani tak od sposobu podziału plonów: 5$ zatrzymywali dla siebie, Mi oddawali właścicielowi. Z czasem pojawiła się liczna grupa ludzi, którzy nie mogąc się wywiązać ze zobowia-isń popadli w niewolę za długi. Ku oburzeniu innych obywateli wielu z nich cpizedano za granicę.

277