26641 img319

174

zwykle chęć lizania siebie oraz sąsiednich zwierząt, a także ludzi Obserwuje się wygi name grzbietu ku górze i ku dołowi, zwłaszcza w odcinku krzyżowym, przy czym krown porusza ogonem, .odstawia" i opuszcza go Ruchy te można spowodować uciskająt ręką grzbiet lub okolice warg sromowych Dość powszechnym objawem jest skłonno*-do częstego oddawania moczu Występuje także brak apetytu Przed właściwą rują można zaobserwować spadek mleczności dochodzący do 20 %. jak również zmiany w składzie mleka Temperatura ciała krowy podnosi się od 0.5 do 1°C. U krów i jałów*ł> przebywających swobodnie w gnjpie objawy popędu płciowego są znacznie wyraźniej sze. Wspinają się one na inne krowy i na przedmioty a nawet na człowieka. Odruch ten nie jest jednak pewną wskazówką gdyż często dotyczy on krów poza okresem rui, e nawet krów cielnych Natomiast w wysokim stopniu miarodajne jest zachowanie si« krowy w chwili wspięcia się na mą innej sztuki, krowa będąca w okresie rui stoi wów czas nieruchomo i nie wykonuje żadnych ruchów obronnych (odruch tolerancji)

Zmiany w drogach rodnych krowy rozpoczynają się juZ na jeden dzień przed ruin Objawiają się one wilgotnością błon śluzowych przedsionka pochwy. Równocześmo i ogólnymi objawami rui występuje silny wypływ śluzu, często w postaci sopla zwisają « go ze szpary sromowej U zdrowych zwierząt wydzielany śluz jest klarowny i ciągliwy zanikający w ciągu 1-2 dni po owulacji.

U krów żywionych paszami o wysokiej wartości biologicznej przebieg rui jest bur/li wy - wyraźny Natomiast u krów żywionych paszami gorszej jakości (nadpsutymi) i niedożywionych ruja przebiega bez wyraźnych objawów zewnętrznych (tzw cicha ru|.i) Niekiedy u krów .latowanie się’ występuje co kilka dni. Mamy wówczas do czynienia t objawem chorobowym zwanym nimfomanią W tym przypadku pęcherzyk jajnikowy n-» pęka i przemienia się w torbiel - wymagana jest wówczas interwencja lekarza wetory narii

Krycie lub unasiennianie krów zalecane jest po 12 -18 godzinach od momentu wystąpm ma pierwszych objawów rujowych, natomiast jałówek - po 8-12 godzinach. W celu zwiększenia prawdopodobieństwa zapłodnienia, zwłaszcza krów z przedłużającą si* rują zalecane jest powtórne unasienmem&(reinseminaqa) po10-12 godzinach od pu»iv. szego. przy czym zaleca się użycia nasienia tego samego buhaja.

Pierwsza ruja u krów może wystąpić juz w 10 dniu po wycieleniu jej objawy są rui ogół słabo widoczne Pierwsze wyraźniejsze objawy rujowe przypadają zwykle na 21 dzień Zdrowa krowa powinna się „latować" nie później niż 40 dni po ocieleniu W praktyce unasiennianie powinno być przeprowadzone w termime50-60dni po ociel# niu Optymalnym terminem krycia lub unasienniania krów typu mlecznego jest 2 lub ¹ ruja po ocieleniu, a u krów ras mięsnych -1 lub 2 ruja 21.2. Układ rozrodczy buhaja

Narządami rozrodczymi buhaja są: prącie wraz z napletkiem, jądra wraz z najądrzu mi skryte w mosznie przewody i pęcherzyki nasienne z gruczołami dodatkowymi / najądrza uchodzą, w liczbie od 12 do 15 kanaliki wyprowadzające dojrzałe plemniki do przewodu najądrza, który łagodnie przechodzi w nasieniowód Narządy rozrodcze buhaja przedstawiono schematycznie na ryc 80

Ryc.80. Narządy rozrodcze buhaja

8

1-moszna. 2-jądra, 3-najądrze, 4-sznurek nasienny S-nasieniowód. 6-pęcherz moczowy. 7-prącie. 8-lrzon prąaa.

21.2.1.    Dojrzałość płciowa i rozpłodowa buhaja

Dojrzałość płciową buhaj osiąga w wieku od 6 do 12 miesięcy życia, natomiast użytkowanie rozpłodowe powinno rozpocząć się między 12. a 18 miesiącem życia u ras wcześnie dojrzewających lub pomiędzy 18. a 24. miesiącem u ras późno dojrzewają cych Wiek rozpoczęcia użytkowania rozpłodowego buhaja zalezy nie tylko od rasy, ale również od metody użytkowania i od warunków środowiskowych Od buhajów młodych, w wieku do 2 lat nasienie pobiera się w odstępach 5 do 7 dni, a od dorosłych - co 3 - 4 dni Przy raqonalnym użytkowaniu rozpłodowym buhaj może wykonać od 120 do 150 skoków w ciągu roku

21.3. Organizacja i metody stanowienia bydła

Rozród bydła przeprowadza się poprzez krycie naturalne bądź sztuczne unasiennianie (inseminację). Przy kryciu naturalnym buhaj wprowadza nasienie do dróg rodnych samicy, zaś przy sztucznym unasienianiu w procesie tym pośredniczy człowiek (inseminator)

Rozróżnia się krycie (stanowienie) wolne, haremowe (grupowe), z „ręki" i sztuczne unasiennianie

21.3.1.    Krycie wolne

Polega na tym, że do stada samic włącza się zwykle kilka buhajów, które kryją „latu-jące się krowy. Krycie wolne może być stosowane przede wszystkim w warunkach rhowu bydła na dużych naturalnych pastwiskach Niemożliwe jest wówczas ustalenie dat ani terminów krycia, jak również spodziewanych wycieleń. Nie prowadzi się żadnej ewidencji.

21.3.2. Krycie haremowe (grupowe)

Polega na okresowym włączaniu buhaja do grupy samic na określony czas Zaletą tego systemu jest uzyskiwanie wysokiego procentu cielności. natomiast wadą słabe