26708 S5001246

130 EPOKA ŻELAZA

z jednym końcem kolistym (ryc. 90d). Wśród tych klamer wyróżnić można okazy dwuhaczykowate (ryc. 90b—e), okazy z otworem do nitu na końcu kolistym oraz klamry z jednym końcem kolistym odgiętym na zewnątrz, drugim zaś do wnętrza (ryc. 90d). Zupełnie wyjątkowe są żelazne klamry ażurowe (ryc. 90f) z Wrocławia-Księża Wielkiego i Szprotawy naśladujące wzory celtyckie. Od kultury łużyckiej przejęto naszyjniki brązowe z końcami haczykowatymi (ryc. 88a, b). Dalej spotykamy wisiorki półkoliste i gruszkowate (Nosodce, pow. głogowski) i paciorki

Ryc. 88. Naszyjniki brązowe kultury wschodniopomorskiej: a — Pierzwin, pow. koiuchowskl; b — żerniki Wielkie, pow. wrocławski

żółte z niebieskimi oczkami. Na palcach noszono pierścionki zwojowe z drutu (Proszowice, pow. trzebnicki). Z narzędzi wymienić należy żelazną siekierkę z tulejką z Wrocławia-Kozanowa (ryc. 86c), szydła żelazne, igły do szycia (Bierutów, pow. oleśnicki, Pierzwin, pow. kożuchow-ski, Zameczno, pow. głogowski) i noże z nitami do rękojeści (ryc. 86a). Z przyborów toaletowych częste są szczypce żelazne z trójkątnie rozszerzonym końcem i częstą przesuwką (ryc. 86b), nierzadko zawieszane na kółku. Natomiast nie znaleziono dotąd na Śląsku brzytew stosunkowo częstych w kolebce kultury wschodniopomorskiej na Pomorzu Gdańskim. Z osad dość rzadkich i słabo zbadanych znamy m. in. stożkowaty ciężarek tkacki (Kowalewice, pow. namysłowski), świadczący o tym, że podobnie jak ludność kultury łużyckiej,przedstawiciele kultury wschodniopomorskiej na Śląsku tkali na krosnach pionowych^których osnowa obciążona była podobnymi ciężarkami. Świadectwem przędzenia są przęśliki gliniane znajdowane w grobach i osadach oraz szpulki gliniane (Wądroże, pow^wołowski i Wierzbnice, pow. głogowski).

[We wczesnym i środkowym okresie lateńskim także obrządek pogrzebowy uległ znacznym zmianom. Zamiast ginących grobów skrzynkowych, budowanych zresztą głównie z dużych bloków skalnych, a nie

z płyt, upowszechniają się obecnie groby obwarowane zwykłymi kamieniami polnymi oraz groby bez wszelkiego obwarowania. W niektórych grobach obok popielnicy z czystymi kośćmi nieboszczyka znajdują się

Ryc. 89. Szpile żelazne kultury wschodniopomorskiej:

a — Budzisz, pow. trzebnicki, szpila z łabędzią szyjką i główką tarczowa tą; b — Sułów Mały, pow. górowski, szpila z trzonkiem haczykowatym i główką tarczowa tą; c — Wrocław--Pracze Odrzańskie, szpila z szyjką haczykowatą i główką zwiniętą w rurkę; d — Machnów, pow. żagański, szpila haczykowata z główką zwiniętą w rurkę

szczątki stosuYnp. Szprotawa, grób 4). Poza tym spotykamy groby jamowe bez popielnicy ze wszystkimi pozostałościami stosu. Nie brak jednak również grobów z czystymi kośćmi złożonymi na kupkę bądź w obwarowaniu kamiennym (np. Ligota w pow. górowskim), bądź pochowanymi w samej ziemi i przykrytymi czasem kamieniem (np. Nosocice, grób 36), czasem zaś misą (tamże, grób 77).

Kultura grobów kloszowych. Bardzo niewiele znamy z terenu Śląska grobów kloszowych nazwanych tak od dużych naczyń odwróconych do góry dnem, przykrywających popielnicę na kształt klosza, przypadających na IV lub III wiek przed n.e. Popielnice z tych grobów są szerokootwo-rowe, mają brzusiec baniasty, chropowaty i gładką szyjkę zwężającą się silnie ku górze, oddzieloną nieraz wałkiem karbowanym od brzuśca. Okaz z Dobrej w pow. oleśnickim ma pod wałkiem cztery pary guzów, popielnica z Grądzika w pow. milickim posiada dwa duże ucha. Misa z grobu