23267 na dz z pol047

96

^r

Scytowie utrzymywali ścisłe kontakty z miastami greckimi północnego Nadczarnomorza. którym dostarczali niewolników, bydło, zboża, skór) ilp.. otrzymując w zamian wyroby luksusowe i ozdobne wykonywane z metali szlachetnych, wino. ceramikę grecką itp. Szczegóły życia i obyczajów Scytów poznano zarówno dzięki przekazom pisanym, jak i licznym odkryciom archeologicznym. Na daleko posunięty proces zróżnicowania społecznego z wydzieloną arystokracją i drużynami wskazują również tzw. kurhany książęce lub królewskie, kryjące pochówki książąt lub wodzów z ofiarami ludzkimi i końmi oraz wielką liczbą darów.

U Scytów wykształcił się charakterystyczny styl artystyczny, tzw. zo-omorficzny, manifestujący się zwłaszcza wyobrażeniami jelenia i stylizowanych drapieżników, widoczny głównie na licznych złotych ozdobach uprzęży końskiej i odzieży. W początkowym okresie Scytowie wchodzili w razie potrzeby w liczne sojusze z sąsiadami np. Budynami lub Neurami. Około 514-515 r. p.n.e. prowadzili oni z Dariuszem zwycięską wojnę obronną. Zachęceni tym sukcesem Scytowie podjęli najprawdopodobniej podbój części północnej Kotliny Karpackiej, w wyniku czego osiedlili się w Siedmiogrodzie i dorzeczu Cisy, tworząc mieszaną kulturę tracko - scytyjską. W tym też okresie utrzymywali ożywione kontakty z Celtami, Ilirami i południowymi Trakami, wchodząc z nimi w koligacje dynastyczne. Około 500 r. p.n.e. najechali oni na obecne ziemie polskie rabując liczne osiedla obronne, między innymi w Wicinie koło Żar. Strzegomiu i Niemczy na Śląsku, w Kruszwicy na Kujawach i w Kamieńcu nad Wisłą koło Torunia. Śladem ich pobytu jest także złoty skarb lub być może grób z Witaszkowa koło Gubina, a także liczne militaria - zwłaszcza typowa grociki strzał. Najazd Scytów na obecne ziemie polskie spowodować miał - zdaniem niektórych badaczy -poważne zubożenie gospodarcze i znaczne wyludnienie ziem w dorzeczu Odry i Warty.

Drugim ludem, który odegrał istotną rolę w najdawniejszych dziejach ziem polskich byli Celtowie. Dotarli oni na nasze ziemie około IV w. p.n.e. w rejony Śląska środkowego, zachodniej Małopolski, na Kujawy i być może też do środkowej strefy dorzecza Odry i Wisły. Celtowie byli ludem indoeu-ropejskim zamieszkującym początkowo górne dorzecze Renu, Menu i Dunaju. W V1-1I1 w. p.n.e. zajęli oni Półwysep Pirenejski, Brytanię, północną Austrię, a około 390 r. p.n.e. zniszczyli Rzym. Następna fala Celtów, w końcu IV w. p.n.e. skierowała się na wschód i zajęła większość Bałkanów. niszcząc ok. 279 r. p.n.e. Macedonię oraz Grecję i wkroczyła następnie do Azji Mniejszej. Jej odłam zajął Kotlinę Karpacką. Z tej strefy Europy Celtowie przenikali do Bułgarii. Mołdawii oraz dalej na północ. Kolonizacja

Europy Środkowej przez Celtów nastąpiła między IV-III w. p.n.e. i nie miała charakteru militarnego, lecz gospodarczy. Celtowie poprzez Czechy dotarli na Śląsk środkowy', zachodnią Małopolskę, na Kujawy i być może także do środkowej strefy dzisiejszych ziem polskich.

Wewnętrzne walki między Celtami doprowadziły do osłabienia ich potęgi. Około 113 r. p.n.e. uderzyli na nich germańscy Cymbrowie, w ciągu 11-1 w. p.n.e. Rzymianie zajęli Galię i Brytanię, około 60 r. p.n.e. Dakowie podbili Pannonię. Rozbite grupy Celtów uległy następnie romanizacji lub germanizacji. Na terenach dzisiejszej Polski w II-I w. p.n.e. stopniowo przemieszali się z ludnością miejscową i od przełomu naszej ery ulegli całkowitemu rozpłynięciu.

Silne tradycje celtyckie zachowały się do czasów' nowożytnych w Anglii. Szkocji i Irlandii. Już w IX-VI w. p.n.e. u Celtów nastąpiło wyraźnie dostrzegalne zróżnicowanie społeczne, jednak nie stworzyli oni nigdy trwałego organizmu państwowego. Podstawę ich społecznej organizacji stanowił ustrój rodowo-plemienny, w którym wielką rolę odgrywały struktury wojskowe. Wśród społeczności celtyckiej udało się wyróżnić następujące grupy: druidzi - kapłani, odgrywający znaczną rolę polityczną, arystokracja (wodzowie z drużynami) oraz lud złożony głównie z rolników i rzemieślników. Dużego znaczenia nabierali także tzw. klienci, rekrutujący się z ludności podbitej lub sprzymierzonej.

Celtowie zamieszkiwali przeważnie otwarte osiedla. Ośrodkami władz}' i administracji, a także centrami gospodarczymi były natomiast grody -tzw. oppidia. pełniące również dodatkowo funkcję miejsc kultowych. Podstawę gospodarki Celtów stanowiły hodowla i rolnictwo, wysokim poziomem odznaczała się metalurgia, zwłaszcza żelaza, szklarstwo i garncarstw'0. gdzie wprowadzili oni szereg udoskonaleń technicznych. Do charakterystycznych wyrobów' celtyckich należała ceramika toczona na kole - grafitowana i malowana. Celtowie nawiązywali ożywione kontakty handlowe zwłaszcza z Południem, głównie z miastami greckimi i Etruskami.

W trakcie badań archeologicznych natrafiono na ślady pobytu Celtów na obecnych ziemiach polskich. Zwłaszcza w Polsce południowej pozostawili oni liczne ślady w' postaci osiedli o charakterze produkcyjnym (piec garncarski w' Nowej Cerekwi koło Głubczyc, Wyciążu koło Krakowa, w Nowej Hucie itp.). grodów' (np. Poznachowice koło Myślenic, Tyniec kolo Krakowa).

Wiele zdobycz}' kulturowych wniesionych przez Celtów zaadaptowanych zostało na obszarach dzisiejszej Polski, zwłaszcza udoskonalonych narzędzi i urządzeń gospodarczych. Wymienić tu należy: radia z żelaznymi