27909 SDC10512

31

Kraj tysiąca bogów

Egiptu, potrafi jednak także zsyłać niebezpieczne choroby na samych Egipcjan. Posiada również moc odstraszania chorób oraz leczenia, tak więc w przypadku choroby należało ją sobie zjednać. Do tej pary dołącza Nefertum („Przepiękny”) jako bóg dzieci, objawiający się w postaci kwiatu lotosu. Był bogiem zapachu i patronem perfum królewskich.

W Memfis od najwcześniejszych czasów czczono boga Apisa jako tego, który gwarantuje w całym kraju urodzaj. Jego kultowym wizerunkiem był żywy byk. Później uważano go przede wszystkim za herolda i wizerunek Ptaha. W Delcie Nilu istnieją archeologiczne ślady różnego rodzaju kultu byków już od ok. 3500 r. p.n.e. W czasach historycznych były one rzadziej spotykane; dowiedziony jest kult byka Mnewisa w Heliopolis oraz kult byka Buchisa w Hermonthis, których pozycja w panteonie jest mniej istotna w porównaniu z kultem Apisa.

Apis i oddawana mu cześć interesowały już pisarzy greckiego antyku, ale i literatura współczesna przynosi nieraz wspomnienie o nim. Tomasz Mann w swojej tetralogii powieściowej Józef i jego bracia pisze:

Niesłychanie piękne było żywe powtórzenie Ptaha - no cóż, skoro najwięksi znawcy w długoletnich poszukiwaniach wybierali najładniejszego byka od bagien Delty aż po Wyspę Słoni - taki byk mógł być piękny! Był czarny i wspaniale, by nie powiedzieć bosko, wyglądał przy jego czerni szkarłatny czaprak, jaki miał na grzbiecie.

(tłum. E. Sicińska i M. Tkrczewska, t 2. s. 86]

Nad Sakkarą, nekropolą miasta Memfis, położoną ok. 40 km na południe od Kairu, na zachodnim skraju pustyni, królował bóg Sokar, jedno z wielu bóstw egipskich przedstawianych w postaci sokoła, którego imię także dzisiaj żyje w miejscowej nazwie cmentarzyska.

Do najważniejszych bogów kraju należał bóg słońca Re, którego kult rozwijał się już od poł. 111 tysiąclecia p.n.e. Jego znaczenie podkreśla to, że każdy faraon od IV dynastii dodawał do swego tytułu określenie „syn Re". Re był bogiem stworzenia, utrzymującym świat. Jedna z najważniejszych legend starożytnego Egiptu powiadała, że bóg słońca wraz ze swą świtą w ciągu dnia przepływa barką po niebie. Najważniejszym miejscem kultu Re było Heliopolis, odgrywające ważną rolę w życiu religijnym, natomiast politycznie niema-jące prawie żadnego znaczenia.

Córką boga słońca Re była bogini Maat. Stanowiła ona personifikację ładu świata, ustanowionego przez boga-stwórcę podczas stworzenia. W sztuce występuje ona z wysokim piórem na głowie, które jest zarazem ozdobą i hieroglifem jej imienia. „Maat” jest abstrakcyjnym pojęciem, oznaczającym także „prawdę” i „sprawiedliwość”, ale wieloznaczność tego słowa czyni je właściwie nieprzetłumaczalnym. W opowiadaniu Wymowny wieśniak, powstałym ok. 2000 r. p.n.e., czytamy: „Drogą świata jest realizacja Maat”. Bóg słońca urzeczywistniał Maat w kosmosie, podczas gdy faraon jako zastępca boga słońca na ziemi był gwarantem, że Maat będzie panowała w życiu doczesnym. Faraon troszczył się o prawo i moralność, przychylność bogów zyskując składaniem im ofiar, a przychylność błogosławionych zmarłych przez biesiady