28538 IMGw57 (3)

Wymienieni autorzy stwierdzili, że najbardziej uzależniający charakter^

)«raivfik,n ie pozwalając e na wzmocnienie poczucia przynależności do wirtua|J : społeczności. stwarzające możliwość podtrzymywania związków interpersonalny^ oraz dostarczające rozrywki umożliwiającej oderwanie się od rzeczywistości.

Angażowaniu się w internet w sposób problematyczny, tak jak w inne^ chowania nałogowe, mogą sprzyjać czynniki genetyczne, a przede wszystką ; niedostatek receptorów 1)2 fila i in„ 2007] związanych z mechanizmem braku nagrody. Nic bez znaczenia wydają się także czynniki społeczne i rodzinne n przede wszystkim niewłaściwe relacje dziecka z rodzicami czy sposób wycho- \ wania nieposzwa łający na zaspokojenie jego potrzeb psychicznych, w tym przy. należności, akceptacji, miłości.

Internet niewątpliwie pozwala na zaspokojenie różnych potrzeb i oczekiwań ; użytkownika i to niezależnie od wieku. Odwołując się do koncepcji psychody- I mimicznych. Suler [1999] wskazuje na sześć takich potrzeb, których zaspokoję- § nie jest możliwe przez angażowanie się w cyberprzestrzeń, tj.: seksualne.

odmiennych stanów świadomości — internet uaktywnia ekspresję nieświado- i mych fantazji i impulsów, stwarza możliwości odgrywania różnych ról-czę- l sto nacechowanych agresją czy seksualnością,

~ osiągnięć i mistrzostwa,

- przynależności,

| relacji z innymi,

_ samoaktua 1 izacji i transcendencji.

Najważniejszym jednak czynnikiem zwiększającym ryzyko wikłania się w wir- i tualną rzeczywistość są cechy użytkownika. Należą do nich m.in. płeć i wiek, | a także przekonania i oczekiwania jednostki oraz cechy osobowości. Dostępne i w literaturze dane wskazują, że to przede wszystkim mężczyźni stanowią grupę I nadmiernie angażujących się w cyberprzestrzeń. Z badań Scherera [1997] wyni- i ka. że wśród osób wykazujących objawy uzależnienia od intemetu było 71% I mężczyzn i 21% kobiet. Przewaga mężczyzn została uwidoczniona także w ba- I daniach Morahan-Martin i Schumacker [2000]. Wykazano w nich, że problema- I tycznym uwikłaniem w sieć jest dotkniętych 12% mężczyzn i zaledwie 3% ko- I biot. Z. kolei wyniki badań R. Poprawy (2006) wskazały na nieco częstsze wy- 11 stępowanie zjawiska patologicznego użytkowania internetu w grupie kobiet. I Różnice w zakresie płci dotyczą także wzorca wykorzystywania sieci. Mężczyź- [ ni są raczej nastawieni na poszukiwanie informacji, uczestnictwo w gry sieciowe I czy korzystanie z wirtualnego seksu i pornografii, z kolei kobiety poszukują j \\ Internecie emocjonalnego wsparcia, nowych przyjaźni czy możliwości flirtowania [Young, 1998b].

lżvtkoY\nikami internetu są przede wszystkim ludzie młodzi. Z badań przeprowadzonych przez Katedrę Marketingu Akademii Ekonomicznej w Krakowie

wynika, że 75,2% polskich internautów to osoby w wieku 11—30 lat, a najliczniejszą grupę (32,2%) stanowią osoby w wieku 21-25 lat (www.badanie.ae.krakow.pl). Dane te potwierdza Poprawa [2007], wskazując, że ponad połowę użytkowników internetu w Polsce stanowią osoby w wieku 19-28 lat.

Badania przeprowadzone w styczniu 2000 roku [za: Woronowicz, 2009] na grupie 1012 polskich internautów wybranych w próbie kwotowej wykazały, że 43% z nich to ludzie w wieku 18-25 lat, a 20% - w wieku 26-35 lat. Kobiety stanowią wśród nich 37%. Co trzeci korzystający z sieci mieszka w mieście liczącym powyżej 500 tys. mieszkańców. 58% ankietowanych łączyło się z in-temetem codziennie lub kilka razy w tygodniu. Szacuje się, że odsetek korzystających z internetu zbliża się w Polsce do 11% ogółu społeczeństwa.

Angażowaniu się w cyberprzestrzeń sprzyjają czynniki poznawcze, związane przede wszystkim z przekonaniami i oczekiwaniami, dotyczącymi zarówno świata zewnętrznego, jak i własnej osoby. Znaczenie tych czynników, powiązanych z innymi, podkreśla w swojej koncepcji patologicznego użytkowania internetu Davis. Według niego [za: Kaliszewska, 2006] za uwikłanie się w cyberprzestrzeń odpowiedzialne jest współoddziaływanie dezadaptacyjnych konstruk-tów poznawczych, dotyczących własnej osoby (niskie poczucie własnej wartości, obniżona samoocena, niskie poczucie kompetencji), otoczenia (myślenie czarnobiałe), podłoża psychopatologicznego (depresja, lęk, uzależnienie od substancji psychoaktywnych) oraz czynników dodatkowych zwiększających prawdopodobieństwo patologicznego zachowania (np. dźwięk włączającego się komputera). Występowanie podłoża psychopatologicznego, jak sugeruje Kaliszewska, może wiązać się ze specyficzną konstelacją cech osobowości, zwiększających prawdopodobieństwo patologicznego użytkowania internetu. Autorka, powołując się na model Davisa, wskazuje, że ryzyko nadmiernego używania internetu wiąże się przede wszystkim z niedojrzałością osobowości i niskim stopniem uspołecznienia. Wyraża się to niskim poziomem zaradności, niską wytrwałością w działaniu, nieefektywnością kontroli wolicjonalnej, wysokim poziomem lęku społecznego oraz niskim poziomem wrażliwości.

Poszukując determinant problematycznego użytkowania internetu, Poprawa [2009] zwrócił uwagę na rolę oczekiwań. Opierając się na poznawczej teorii zachowania Bandury oraz wyróżnionych przez Song i wsp. [2004] funkcjach gra-tyfikacyjnych, autor szczególne znaczenie przypisuje oczekiwaniom dotyczącym efektów użytkowania internetu. Poprzedzają one zachowanie jednostki, motywują go do działania, określają jego przebieg i determinują jego skutki, tym samym sprzyjając jego utrwaleniu. W opracowanym narzędziu, jakim jest Kwestionariusz Efektów Używania Internetu, autor [Poprawa, 2007] drogą analizy czynnikowej wyróżnił cztery typy takich oczekiwań. Są to oczekiwania:

I) interpersonalne, czyli optymalizacji i wzbogacenia relacji interpersonalnych, poznania i zbliżania się do innych ludzi,