28793 S5006926

celtyckiego z terenów południowych Niemiec. Ta kwestia w żaden sposób nie wpływa jednak na wiarygodność przedstawionej wyżej hipotezy na temat funkcji sztabek odkrytych w Jankowie.

Znacznie więcej wątpliwości budzi wspomniany na wstępie przedmiot gliniany (ryc. 18) wiązany w dotychczasowej literaturze z osadnictwem datowanym na wczesną epokę brązu. Przedmiot ten ma formę podłużnej płytki wykonanej z gliny żelazistej z domieszką drobno- i średnioziamistego piasku, wypalonej pierwotnie w atmosferze redukcyjnej. Zabytek ewidentnie uległ wtórnemu przepaleniu, czego śladem jest wielobarwny przełom i ceglasta barwa oryginalnych powierzchni, które przetrwały od spodu i na dłuższych bokach. Długość zachowanego fragmentu płytki, którego krótsze boki są ułamane, wynosi 63,15 mm, szerokość 44,5 mm, a zachowana wysokość od

13.9    do 16,5 mm. Na górnej, zniszczonej powierzchni zachowały się dwa rzędy dołków (w jednym — pięć, w drugim — cztery)⁵⁵ — pierwotnie zapewne okrągłych, rozdzielone rowkiem biegnącym wzdłuż osi płytki, którego zachowana szerokość wynosi do

3.9    mm, a głębokość do 2,3 mm.

Opisywany zabytek, zinterpretowany wstępnie jako forma odlewnicza, uznany został ostatecznie za jeden z przedmiotów określanych jako „idole chlebkowate” (niem. Brotleibidole) lub „stemple”⁵⁶. Uważa się, że są one przejawem kontaktów ze światem egejskim, które miały docierać na ziemie polskie we wczesnej epoce brązu za pośrednictwem kultury madziarowskiej. Argumentem przeciwko wiązaniu płytki z działalnością odlewniczą był, między innymi, brak pomysłu na technologiczne uzasadnienie jej funkcji i ogólne podobieństwo do przedmiotów określanych jako stemple⁵⁷. Uwzględniając nowe okoliczności związane z odkryciami w Jankowie trzeba się jednak zastanowić, czy gliniana płytka nie jest w istocie foremką do odlewania krążków menniczych monet celtyckich. Niewątpliwie różni się ona od większości przedmiotów, które bez zastrzeżeń interpretowane są jako stemple. Różnice obejmują proporcje i wielkość, a także sposób rozmieszczenia, średnicę i ukształtowanie dołków oraz brak poprzecznych wgłębień na powierzchni. W zasadzie, w literaturze przedmiotu dla omawianego zabytku nie została przedstawiona ani jedna dokładna analogia datowana na wczesną epokę brązu. Znaleziska fragmentów glinianych foremek do odlewania krążków menniczych są znane z wielu stanowisk celtyckich, kilka także z ziem polskich⁵⁸. Pod względem kształtu

... ⁵⁵ Wymiary dołków (orientacyjne, ze względu na stan zachowania powierzchni) — rząd z pięcioma: 8,11 X 8,33 mm, głęb. 4,09 mm (najlepiej zachowany), 7,90 x 6,0 mm, 7,34 x 7,83 mm, 6,60 x 7,50 mm, rząd z czterema: średnica 7,12 mm (okrągły), 6,97 x 7,13 mm, 6,87 x 8,10 mm.

⁵⁶Fogel, o.c., s. 97n.; Dąbrowski, o.c., s. 58.

⁵⁷Fogel, o.c., s. 103.

⁵⁸R. Hachulska-Ledwos, Celtyckie formy do odlewania krążków menniczych z Iw. p.n.e. znalezione w Polsce, WN XX, 1976, z. 3, s. 180-183; R. Hachulska-Ledwos, Z. Woźniak, Formy do wyrobu krążków menniczych z Iw. p.n.e. z Krakowa-Nowej Huty (Mogiła, stan. 1), Materiały Archeologiczne Nowej Huty, t. V, 1976, s. 202-206; Z. Woźniak, Keltische Schrótlingsformen aus Kraków-Mogila, [w:] Festschrift zum SOjahńgen Bestehen des Vorgeschichtlichen Seminars Marburg, Gladenbach 1977 (Marburger Studien zur Vor- und Friihgeschichte 1), s. 231-251; R. M y c i e 1 s k a, Nowe znalezisko formy do wyrobu krążków menniczych ze stanowiska Zakrzów, woj. Kraków, Acta Archaeologica Carpathica, t. XXI. 1981, s. 145-151; M. Wirska-Parachoniak, Analiza technologiczna celtyckich foremek menniczych z Małopolski, Acta Archaeologica Carpathica, t. XXI, 1981, s. 153-157.