DSCN6877 (3)

Bryk&wsktt

W końcu XV i na początku XVI w. teren południowych Niemiec i Austrii stanowi odrębne środowisko budowlunc i artystyczne. Nie jest więc przypadkiem, że właśnie w tym kręgu Arnold z Westfalii odkrył możliwość kryształowego cię. cia wysklepki sklepiennej, które zastosował po raz pierwszy w 1471 r. w Zamku Albrechtsburg w Miśni⁴ (il. 2, 3). Występujące tu ostre druty sklepienne stanowiły w koncepcji przestrzennej wnętrza niezbędny element: stworzyły przekrycie światłocieniowe i ekspresyjne. Sklepienie kryształowe zastosowano we wszystkich pomieszczeniach, także na spiralnie skręconej klatce schodowej i we wnękach przyściennych. Najciekawsze znajduje się w dwóch salach pierwszego piętra i różni się od pozostałych tym, że druty częściowo przechodzą w żebra.

Nowa technika wysklepki rozprzestrzeniła się w Saksonii stosunkowo szybko, jednak w innych przykładach nie wynikała z ogólnej koncepcji budowli, jak w Miśni, lecz ograniczała się do przekryć niewielkich pojedynczych pomieszczeń, np. zamkowych kaplic (Frauenheim XV/XVI w., Gnandstein XV w., Lauenstein XV w., Sachsenburg 1488 — dzieło Hansa Reynharta, Stolpen ok. 1500, Strehla ok. 1570, i in.) i sieni (Trebsen 1522, Wurzen 1491)⁵. Przesklepienie kryształowe-pałacu w Mjśni było także-wzorem-dla budowli miejskich. Z lat 1472-1481 pochodzą sklepienia miejscowego ratusza i kamienic, z końca XV w. ratusza i kamienic w Plauen i Annaberg, z czego dwa pierwsze zespoły przypisywane są Arnoldowi z Westfalii^. W kościołach Saksonii sklepienie kryształowe nie znalazło szerszego zastosowania. Ograniczano się jedynie do przekryć małych pomieszczeń, np. chóru w Taubenheim czy krużganku w Rocknitz z 1476 r. (także dzieło Arnolda z Westfalii). Na terenie sąsiedniej Marchii jedynym znanym przykładem, gdzie sklepienie współuczestniczy w całej koncepcji wnętrza, jest kaplica św. Piotra w Brandenburgu z 1522 rJ

Do omawianej grupy sklepień możemy włączyć sklepienia kryształowe Austrii, np. przekrycie sali w Greinberg z lat 1488-14938 (il. 4), które posiada interesujące, przenikające się w wielu płaszczyznach druty oraz wyjątkowo głębokie, ostrosłupowe wysklepki.

Czechy

Importowany z Saksonii przez bernardynów pomysł ostrej wysklepki skle-jpiennej włączony został w późnogotycki, czeski nurt architektury. Stąd rozwiązania sklepień kryształowych na terenie Czech mają cechy nie znane w innych zespołach. W latach 1490-1515 przesklepiono kryształowo pięć kościołów:

| A. Essenwein, Die romanische und die gotische Baukunst, Darmstadt 1889, s. 97; H. GrOger, Burger und Schli• sser in Sachsen, Dresden 1940, s. 103; E. Hempel, Gesęhichte der deutschen Baukunst, Miinchen 1936, s. 108—110.

*    H. GrOger, op. cit., s. 90; G. Dehio, Handbuch der deutschen Kunstdenkmdler, I, Młtteldeutschland, Berlin 1940, s. 212, 327, 360, 414.

*    W. Ludwig, Ein Gang durch Alt-Plauen, Plauen 1955, s. 46.

⁷ M., O. Radov1, op. cit, s. 438—439.

*« K. H. Clasen, op. cit:, s. 88.

246