28863 skanuj0076

160 Programy resocjalizacyjne STOP I „Respect”

1.1. Ocena kandydatów i przygotowanie ich do uczestnictwa w programie

Faza pierwsza obejmuje dokładną ocenę przestępcy i natury popełnionego przezeń przestępstwa oraz uczestnictwo w oddziaływaniach przy--gotowawczych do programu STOP, które spełniają także rolę zabiegów wspierających skuteczność oddziaływań podstawowych.

Prognozująca ocena kandydata. Ocena przestępcy wytypowanego do uczestnictwa w programie STOP oraz popełnionego przezeń czynu stanowi siłą rzeczy podstawowy element pracy przygotowawczej, na któr rej opiera się cała działalność resocjalizacyjna z przestępcą seksualnym. Ocena ta uwzględnia dziesięć podstawowych elementów.

1.    Sposób popełnienia przestępstwa. Czy przestępca popełnia swe czyny pod wpływem impulsu (nad którym, w jego przekonaniu, nie może zapanować), czy też jest to zachowanie systematycznie przygotowywane i od dłuższego czasu planowane. Jak wybiera ofiary, jakimi metodami je „urabia” itp.

2.    Historia życia skazanego. Najważniejsze dla zaprogramowania postępowania resocjalizacyjnego jest dokładne prześledzenie etapów socjalizacji kandydata do uczestnictwa w programie. O ile to możliwe, należy bardzo dokładnie odtworzyć atmosferę wychowawczą rodziny, w jakiej wzrastał, jego doświadczenia z własną rodziną, jeśli ją zdołał założyć itp.

3.    Aktywność seksualna skazanego. W szczególności należy się zorientować, czy dany osobnik pamięta epizody seksualnego wykorzystywania z okresu swego rozwoju seksualnego oraz kiedy i w jakich okolicznościach pojawiły się w jego zachowaniu nieakceptowane przez prawo i porządek moralny reakcje seksualne.

4.    Funkcjonowanie w społeczeństwie i samoocena. Jak długo skazany się kształcił, jak zachowywał się w szkole, jakim był uczniem. Czy pracował i jak długo, jak w tej pracy był oceniany. Czy był zadowolony ze swego życia i biegu spraw, które się wokół niego toczyły.

5.    Stosunek do ofiary. Czy uświadamia sobie fakt pokrzywdzenia innego człowieka, czy potrafi wczuć się w psychikę ofiary, w odczucia doznawane przez osobę, na której dokonał przestępstwa.

6.    Zdolność do podejmowania odpowiedzialności za swoje czyny. Najbardziej istotne są tu sposoby racjonalizacji popełnianych czynów, a przede wszystkim stopnia wypaczenia myślenia logicznego, umożliwiającego ich pokrętną interpretację.

7.    Preferencje seksualne oraz sposoby seksualnego podniecania się. W toku wywiadu klinicznego należy dokładnie ustalić silę reagowania skazanego na różne rodzaje bodźców seksualnych, jego zdolność analizowania własnych doznań i reakcji seksualnych oraz przede wszystkim możliwość poddawania racjonalnej kontroli tych reakcji.

8.    Stopień upośledzenia mechanizmów samokontroli. Obok jak najdokładniejszego poznania możliwości autokontroli reakcji seksualnych należy również dokładnie ustalić zdolność panowania nad innymi emocjami.

9.    Poziom rozwoju intelektualnego. Należy określić stopień rozwoju inteligencji werbalnej skazanego jako najistotniejszego elementu skutecznej pracy w grupie.

10.    Ocena stopnia ryzyka powrotności do przestępstwa. Problem ten jest właściwie najważniejszy, zawiera tym samym najbardziej rozbudowane narzędzia, które omówiłem w rozdz. 5.

Działania przygotowawcze do programu. Są one prowadzone w kilku podstawowych kierunkach. Pierwszy to działania wprowadzające, czyli całokształt zabiegów zmierzających do „poszerzenia świadomości”. Pamiętajmy bowiem, że program STOP jest programem kognitywno-beha-wioralnym, mającym za zadanie poszerzanie wnikliwości oceny własnego postępowania, połączonego z nauką kompetencji społecznych i negocjacyjnych. Na ćwiczenie tych cech „poszerzonej świadomości” przeznacza się 50 godzin zajęć grupowych.

Drugi, bardzo ważny, ma charakter przygotowawczo-wspomagający. Jest to planowanie najbardziej efektywnego dla rozwoju więźnia wykorzystania czasu pobytu w więzieniu. Taki plan swego pobytu (sentence planning) przygotowuje skazany wspólnie ze swym wychowawcą {persona! officer). Ów plan obejmuje najważniejsze rozwijające skazanego kierunki jego aktywności. Na pierwszym miejscu kładzie się nacisk na podniesienie kwalifikacji do pracy zawodowej, jaką skazany ma zamiar podjąć po wyjściu z więzienia, a jeśli takich kwalifikacji nie posiada, musi próbować przyuczyć się do zawodu, który go najbardziej interesuje i którego można się nauczyć w warunkach więziennych. Aspekt drugi dotyczy pracy nad wyrobieniem odpowiedniego stosunku do przepisów prawnych i norm obyczajowych oraz szacunku do osób stojących na